محبوبه بیدکی روزنامه نگار: یک کارشناس محیط زیست گفت: قطعاً با کاهش سطح آب دریاچه خزر گونه‌های ارزشمند جانوری از بین خواهند رفت و امنیت غذایی مناطق حاشیه دریای خزر از جمله تجارت خاویار و صید ماهی‌ها و همچنین سایر مباحث اقتصادی در معرض خطر قرار خواهد گرفت.
دکتر دلاور نجفی کارشناس محیط زیست طبیعی ضمن اشاره به کاهش سطح آب دریای خزر و همچنین کاهش وسعت این پهنه آبی؛ در گفت وگو با «نقش اقتصاد» اذعان داشت: طی سال‌های اخیر تغییرات آب و هوا، افزایش دمای هوا و اثرگذاری آن بر میزان تبخیر و هدر رفت آب، در روند تغییرات سالانه و نوسانات سطح آب دریاچه خزرتاثیر بسزایی داشته که به دغدغه بزرگی در سراسر جهان مبدل شده است. بی تردید روند کاهشی اخیر به عواملی همچون آب و هوا و تغییرات اقلیمی حاکم بر منطقه مرتبط است.
وی با بیان آمار و ارقام و اطلاعات موجود در این زمینه تاکید کرد: بر اساس بررسی‌ها و اطلاعات موجود میزان تبخیر آب دریای خزر بیش از میزان بارش و آب‌هایی است که از رودخانه‌ها وارد آن می‌شود. با توجه به آمارها 75 الی 80 درصد کاهش ورودی آب از رود ولگا، بیشترین تأثیر را در کم شدن حجم آب این دریاچه داشته است.
این کارشناس محیط زیست در ادامه تصریح کرد: روسیه 14 سد بر روی رودخانه ولگا احداث کرده است اما با این وجود نمی‌توان کاهش ورودی آب از رودخانه ولگا را به سدسازی‌های روسیه مرتبط دانست، چرا که در سنوات پیشین نیز این سدها وجود داشته و به نظر می‌رسد که دبی ولگا تغییر کرده است.
نجفی با بیان اینکه وسعت دریاچه خزر در حدود 600 هزار کیلومتر مربع است و سواحل کشور ما در قسمت جنوبی و عمیق دریاچه خزر واقع شده است، ادامه داد: کاهش سطح آب تأثیر زیادی بر حوضه جنوبی این دریاچه ندارد اما باید به لحاظ محیط زیستی دریاچه خزر را کلاً یک اکوسیستم در نظر بگیریم.
وی همچنین با اشاره به اکو سیستم یکپارچه دریای خزر، تاکید کرد: دریاچه خزر یک اکوسیستم یکپارچه‌ای است که شمال و جنوب آن با هم تفاوتی ندارد و تاثیرات کل حوضه دریای خزر کشور ما را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد. بر اساس آمارها از سال 1375 تا سال 1402 در حدود 2 متر کاهش در تراز آب دریای خزر داشتیم که بیشترین کاهش سطح آب در سال 1401 رخ داده و این کاهش به 25 سانتی متر رسیده است.دکتر نجفی با بیان اینکه کاهش سطح آب دریاچه خزر در سه زمینه کشورهای حاشیه را تحت تأثیر قرار می‌دهد، افزود: یکی از این عوامل محیط زیست است که براساس پیش بینی‌ها اگر تا پایان قرن میلادی جاری حدود 10 متر کاهش سطح آب را شاهد باشیم، تقریباً 30 درصد از پهنه آب دریای خزر کاهش می‌یابد که نتیجه آن به هم ریختگی اکوسیستم دریای خزر به لحاظ محیط زیستی است.وی ادامه داد: متاسفانه با کاهش سطح آب دریاچه خزر و وسعت آن، گونه‌های ارزشمند جانوری از بین خواهند رفت و یکی دیگر از مشکلات کاهش سطح آب دریای خزر، تأثیر بر امنیت غذایی مناطق حاشیه از جمله تجارت خاویار و صید ماهی‌ها و همچنین سایر مباحث اقتصادی است، از سویی دیگر مناطق گردشگری حاشیه دریاچه از جمله تالاب‌های ساحلی بسیار مهم که در زمره مناطق گردشگری است کاملاً خشک شده و خدمات زیست محیطی آن‌ها به طور کلی از بین خواهد رفت که کشورهای حاشیه را دچار زیان و خسارت‌های جدی خواهد کرد.این کارشناس محیط زیست طبیعی در پاسخ به این سؤال که آیا سدسازی‌های کشور روسیه بر روی رودخانه ولگا یکی از دلایل کاهش حجم دریای خزر است یا خیر؟ گفت: بنده به دنبال تبرئه روسیه نیستم اما تراز آب دریای خزر 26 تا 29 متر زیر سطح آب‌های آزاد است و زمانی که در بالاترین سطح قابل قبول قرار داشت، سدهای روسیه بر روی رودخانه ولگا وجود داشت که این مسئله نشان دهنده کم تاثیری این سدهاست.
وی با بیان اینکه بحث دریاچه خزر صرفاً کاهش حجم آب آن نیست، اضافه کرد: مسئله آلودگی نفتی آب دریا، ورود فاضلاب و پساب‌ها و زهاب‌های کشاورزی به این دریاچه از 5 کشور حاشیه دریای خزر نیز مطرح است که بیشترین آلودگی نفتی از حوزه آذربایجان و باکو است که برداشت نفت بیشتری را از میادین نفتی دریای خزر دارند در واقع کشور آذربایجان متهم اصلی است.
دکتر نجفی در پایان خاطر نشان کرد: کشورهای مشترک المنافع حاشیه این دریاچه باید از طریق کنوانسیون حفاظت از محیط زیست دریای خزر این مشکل را پیگیری کنند و سازمان حفاظت از محیط زیست به عنوان اولین قدم از طریق این کنوانسیون درخواست جلسه اضطراری بدهد تا با تشکیل کارگروهی عوامل کاهش حجم آب دریای خزر مورد بررسی قرار گیرد، بدیهی است که کاهش حجم آب دریای خزر بر خلیج گرگان و آشوراده نقش مهمی دارد اما به دلیل اینکه این دریاچه یک اکوسیستم محیط زیستی است باید هرچه سریع‌تر همه کشورهای ذینفع پای کار بیایند و به این موضوع رسیدگی کنند.