نعیم نوربخش روزنامه نگار و مترجم: در حالی که دنیا تلاش می‌کند به منظور پیشبرد روند کربن‌زدایی از اتکای خود به سوخت‌های فسیلی بکاهد کشورهای صادرکننده نفت نمی‌توانند ناخرسندی خود از اتخاذ این سیاست‌های حمایتی از محیط زیست را پنهان نگه دارند. اگرچه کشورهایی مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی طرح‌های جاه‌طلبانه‌ای را برای تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر در دستور کار خود قرار داده‌اند، اما از ابراز صریح قصدشان برای افزایش تولید نفت و گاز طی دهه‌های آتی نیر ابایی ندارند. در این راستا گزارش‌هایی منتشر شده است که نشان می‌دهد عربستان سعودی قصد دارد به طور مصنوعی میزان تقاضای جهانی برای نفت خام را افزایش دهد. این خبر موجب شده است نگرانی‌های اخلاقی درباره آینده انرژی جهان پررنگ‌تر شود.
به تازگی شبکه چهار تلویزیون انگلستان با همکاری «مرکز گزارش‌دهی اقلیمی» روی برنامه اقتصاد پایدار با محوریت نفت در عربستان سعودی که به نام پروژه OSP شهرت یافته است تحقیقی انجام داده‌اند که نشان می‌دهد دولت این کشور در تلاش است تا تقاضا برای نفت، بنزین و فرآورده‌های گازوییلی در قاره‌های آسیا و آفریقا را بالا ببرد. در جریان ضبط این گزارش، یک خبرنگار تحت پوشش جعلی از یکی از مقامات دولت سعودی می‌پرسد «احساس می‌کنم در حوزه مسائل اقلیمی این نگرانی وجود دارد که تقاضا برای نفت خام کاهش خواهد یافت و هدف از اجرای پروژه OSP این است که به طور مصنوعی، تقاضا در برخی بازارهای مهم تحریک شود؟». این مقام سعودی در پاسخ می‌گوید: «بلی، این یکی از ابعاد این پروژه است که ما هدف‌گذاری کرده‌ایم. در واقع این هدف نهایی ماست». مقام مزبور در ادامه می‌افزاید که این طرح از حمایت کامل ولیعهد عربستان سعودی شاهزاده محمد بن‌سلمان برخوردار است.
به موجب پروژه یادشده قرار است ناوگانی از نیروگاه‌های شناور در سواحل آفریقا مستقر شوند و با سوزاندن نفت سنگین برق تولید کنند. همچنین در پروژه مذکور مقرر شده است که فناوری‌های لازم برای ساخت هواپیماهای غیرنظامی مافوق‌صوت توسعه پیدا کنند. این هواپیماها نسبت به هواپیماهای عادی سه برابر بیشتر سوخت (کروزین) مصرف خواهند کرد. علاوه بر این‌ها ریاض قصد دارد تعداد خودروهای احتراق داخلی در بازارهای آسیایی و آفریقایی را به منظور تقویت تقاضا برای سوخت افزایش دهد. در عین حال تلاش خواهد شد تا در برابر اعطای مشوق و یارانه‌های دولتی به خودروهای برقی در سطح جهانی مخالفت شود تا دست‌کم در بازار اقتصادهای در حال ظهور مانند کشورهای آفریقایی، اتکا به سوخت‌های فسیلی همچنان برقرار بماند.
تاکنون عربستان سعودی اشتیاق خود برای عرضه نفت خام در بازار جهانی را تا زمانی که تقاضا وجود داشته باشد کتمان نکرده است. در حقیقت انتظار می‌رود که تولید روزانه نفت خام این کشور تا پایان سال 2026 با افزایش یک میلیون بشکه‌ای به 13 میلیون بشکه در روز برسد. شاهزاده عبدالعزیز بن‌سلمان، وزیر انرژی گفته است که عربستان سعودی قصد دارد در صورت وجود تقاضا این سطح از تولید را در ادامه حفظ کند. این کشور جایگاه برتری در سازمان کشورهای صادرکننده نفت یعنی اوپک دارد. در ماه سپتامبر سال جاری اوپک در واکنش به گزارش منتشرشده از سوی آژانس بین‌المللی انرژی که مدعی شده بود تقاضای جهانی برای نفت خام در پایان دهه جاری سیر نزولی به خود خواهد گرفت اعلام کرده بود که این پیش‌بینی «بسیار مخاطره‌ساز»، «غیرواقع‌بینانه» و «ایدئولوژیک‌محور» است.
دبیر کل اوپک هیثم القیص در توضیح گفته است: «با توجه به چالش‌های پیش روی جهان ناظر بر خاتمه دادن به فقر، تأمین انرژی در وضعیت رشد تقاضا و جلوگیری از افزایش بهای انرژی در حین تلاش برای کاهش آلایندگی، اوپک هیچ گزینه جایگزینی را برای تولید انرژی و فناوری‌های لازم رد نمی‌کند اما بر این باور است که تمام نهادهای ذی‌نفع نیز باید همین رویه را اتخاذ کنند و علاوه بر واقعیت‌های بلندمدت، وضعیت بازار انرژی را در کوتاه‌مدت نیز مدنظر داشته باشند». این اظهارات حکایت از این دارد که اوپک باور ندارد از تقاضای جهانی برای نفت خام به این زودی‌ها کاسته شود.
اما برخلاف بلندپروازی‌های عربستان و اوپک برای حفظ یا حتی افزایش تولید نفت تا زمانی که تقاضا در بازار وجود داشته باشد، موضوع افزایش مصنوعی تقاضا در گزارشی که از آن یاد کردیم موجب برانگیختن انتقادها شده است. این خبر درست پیش از برگزاری اجلاس اقلیمی COP28 منتشر شد یعنی اجلاسی که در دوبی برگزار شد و ضمن آن بسیاری نسبت به مطابقت نداشتن اهداف آن با تلاش‌های دولت امارات متحده عربی و سایر کشورهای نفتی خاورمیانه برای افزایش تولید نفت هشدار دادند. این وضعیت بار دیگر مسأله لزوم کمک به کشورهای در حال توسعه را برای مشارکت در روند گذار از سوخت‌های فسیلی و ترویج انرژی پاک پررنگ کرد. رییس بانک جهانی «آجای بانگا» اخیراً بر نیاز به همکاری کشورهای ثروتمند در کمک رساندن به کشورهای در حال توسعه برای جهش قورباغه‌ای از رشد متکی به سوخت‌های فسیلی به نفع انرژی‌های پاک تأکید کرده است. او افزوده است که این تنها راه ممکن برای تحقق آلایندگی صفر در افق سال 2050 است که طبق توافق اقلیمی پاریس هدف‌گذاری شده است تا گرمایش جهانی به میزان دو درجه سلسیوس محدود شود.
تازگی‌ها خوش‌بینی بابت سرمایه‌گذاری کافی در پروژه‌های محیط زیستی متعلق به کشورهای در حال توسعه افزایش یافته است. ماه پیش اندونزی اعلام کرد که قصد دارد برای توسعه ظرفیت تولید انرژی پاک در این کشور با کمک نهادهای مالی جهانی مبلغ 20 میلیارد دلار تأمین کند. مدت کوتاهی پس از آن موزامبیک نیز طرح 80 میلیارد دلاری گذار به انرژی پاک را به تصویب رساند و خواستار حمایت مالی کشورهای غنی‌تر شد. این کشور علاوه بر معادن وسیع زغال‌سنگ، ذخایر دست نخورده عظیمی از گاز طبیعی دارد که در صورت موفقیت طرح یادشده مورد بهره‌برداری قرار نخواهند گرفت و در نتیجه ذخایر بیولوژیک این کشور برای نسل‌های آتی بشریت حفظ خواهد شد.
منبع: اویل پرایس