بخشی از مشکلات حوزه پسته مربوط به تولید است که طی سنوات اخیر به دلیل کاهش نزولات و آب‌های زیر زمینی و خشکسالی های متوالی، تولید کاهش داشته است. بخش بعدی در خصوص تجارت است که از 22 فروردین 1397 با پیمان سپاری ارزی که دولت وضع کرده و به تصویب شورای عالی سران رسیده است، باعث شد صادرکنندگان قدیمی از بازار خارج شود.
خارج شدن صادرکنندگان قدیمی و صاحبان برند، آسیب بزرگی به تجارت خارجی پسته کشور زده است. هر چقدر هم بنده به عنوان نائب رئیس هیات امنای انجمن پسته ایران و عضوهیات نمایندگان ادوار گذشته و حال اتاق بازرگانی بیش از 5 سال پیگیری داشتیم اما هیچ نتیجه‌ای نگرفتیم. این تصمیم به نظر میان بری است که دولت و شورای عالی سران گرفته است و باعث شد پسته تولیدی نتواند در بازارهای جهانی تداوم حضور داشته باشد و صادرکنندگان نتوانند پسته را با شرایطی که وجود دارد به بازار جهانی عرضه کنند. بخش مهمی از پسته تولیدی کشور در آستانه سال میلادی و سال نو چینی‌ها و بیش از نیمی از پسته سالیانه تولیدی ما، با قوانین بازدارنده دولت بلاتکلیف مانده است.
در 2 سال گذشته تولید آنچنانی در حوزه پسته نداشتیم. تولید پسته با مشکلات گرمازدگی، سرمازدگی و نوسانات دمایی روبرو بود و بنابراین تولید پسته در حد انتظار نبود. همین میزان تولیدی که در سال جاری داشتیم حدود 200 هزار تن پسته است، ما باید نیمی از آن را تا قبل از کریسمس صادر می‌کردیم. آخرین آماری که در ماه‌ها اخیر اطلاع رسانی شده است، صادرات 30 هزار تن پسته به خارج از کشور است و نسبت به تولید خیلی صادرات کمی انجام شده است. تنها دلیلی که برای این اتفاق می‌توان ذکر کرد، سیاست‌های مربوط به برگشت ارز است.
برگشت ارزی که بانک مرکزی می‌گوید و به شورای عالی سران مصوب کرده است، وجود ندارد. اینکه ارز حاصل از صادرات پسته را برگردانید به یک وارد کننده‌ای که چای وارد کند و آن اتفاق ماجرای چای دبش را به وجود آورد. ارز موجود را به اندازه همه محصولات صادراتی کشاورزی به شرکت چای دبش تخصیص می‌دهند و این اتفاق دور از اصناف است. ارزی که متعلق به تولیدکنندگان پسته است که با پینه‌های دستشان در حال فعالیت هستند، برسد به دست یک جماعت رانت خوار و هیچ جایی هم جوابگو نباشند.
این اتفاق در مورد سایر واردکنندگان هم صدق می‌کند، مثلاً واردکنندگان خودرو، ارز نیمایی را می‌گیرند اما آیا ضابطه‌ای برای قیمت گذاری فروش خودرو وارداتی‌شان وجود دارد؟ پاسخ خیر است اما با این وجود ارز حاصل از صادرات توسط بانک مرکزی به این حوزه‌ها تعلق می‌گیرد. در مورد واردات موبایل هم شرایط در همین وضع است، واردکننده‌ای که می‌خواهد گوشی 1000 دلاری وارد کند، ارز می‌گیرد و واردات انجام می‌دهد اما از طرفی تولید کننده باید فشار آن را تحمل کند. همه این اتفاقات در مورد تخصیص ارز دور از انصاف است و درخواست ما این است که حاکمیت در مورد ارز تجدید نظر کند. مجلس در لایحه بودجه سال گذشته، پیشنهاد مستثنی شدن محصولات کشاورزی را داد ولی متاسفانه شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام با آن مخالفت کردند. امیدوارم به این مرحله رسیده باشند که منافع یک جامعه بزرگ از تولید کننده و مردم فقیر را به منافع جماعت رانت خوار گره نزنند.
سال گذشته اتفاقی که افتاد، محصول تولید داخل کم بود و نزدیک به 90 درصد محصول پسته استان کرمان با سرمازدگی مواجه شد. بنابراین قیمت پسته هم در دنیا بالا رفت و مشتریان خاص پسته ایران تقاضای خرید داشتند ولی متاسفانه محصولی برای عرضه وجود نداشت. امسال وضعیت تولید پسته داخل کشور بهتر بود اما سیاست‌های دولت باعث شد نه تنها کشور ما در بازار جهانی حضور نداشته باشد بلکه فضای مناسبی برای رقیب پسته ایران یعنی آمریکا به وجود آمد و توانستند باقیمانده مشتریانی که مختص پسته ایران بود را از چنگ ما دربیاورند.از سمتی دیگر ورود نا اهلانی مثل خودروسازان به حوزه پسته که در بازار اقدام به خرید پسته کردند و به دلیل عدم تخصص در تجارت پسته، باعث به هم ریختگی بازار صادرات شد. حدوداً مصرف داخلی پسته 10 تا 15 درصد تولید کشوراست و همچنین در سنوات اخیر به دلیل بالا بودن قیمت پسته، مردم خیلی کمتر در سبد مصرفی خانوار آن را قرار داده‌اند و به نوعی می‌توان گفت از سبد خانوار خارج شده است. بنابراین تولیدکنندگان پسته داخلی به سمت بازارهای خارجی بیشتر متمایل هستند و این بازارها در سال‌های گذشته پسته را 10 دلار می‌خریدند اما امسال 7 دلار می‌خرند.