نعیم نوربخش روزنامه نگار و مترجم: چندین سال متمادی است که عدم سرمایه‌گذاری کافی در بخش اکتشافات نفتی و گازی به نگرانی‌ها بابت احتمال به خطر افتادن امنیت تأمین انرژی در جهان دامن زده است. مدیران صنایع مختلف که احتمالاً بیشتر آنها متعلق به کشورهای نفتی در خاورمیانه باشند هشدار داده‌اند که اگر نرخ سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های اکتشافی دوباره بالا نرود، مسأله امنیت انرژی در مقیاس جهانی به یک معضل بزرگ تبدیل خواهد شد. اما مؤسسه وودمکنزی اخیراً خبرهای خوشی برای این دلواپسان داشته است. سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جدید اکتشاف نفت و گاز در حال افزایش است و انتظار می‌رود میانگین آن طی چهار سال آینده به 22 میلیارد دلار در هر سال برسد. این در حالی است که میلیاردها دلار نیز به سوی فعالیت‌های گذار به انرژی‌های پاک و کنار گذاشتن منابع هیدروکربنی هدایت می‌شود.
در همین حال می‌توان پیوندی میان روند گذار به انرژی پاک و احیای نرخ سرمایه‌گذاری در اکتشاف منابع نفتی و گازی مشاهده کرد. این پیوند ناشی از الزامات دوران گذار است که مستلزم تلاش شرکت‌های اکتشاف و تولید نفت برای متمرکز شدن روی فناوری و دارایی‌هایی است که رد پای کربنی کمتری از خود باقی بگذارند. به طور مثال احتمال دارد مقررات محیط زیستی سخت‌گیرانه‌تری تدوین شود که برخی پروژه‌های اکتشافی را متوقف و از رده خارج کند.
«جولی ویلسون» مدیر بخش اکتشافات جهانی وودمکنزی در این باره می‌گوید که شاید افزایش سرمایه‌گذاری در پروژه‌های اکتشافی برای برخی موجب شگفتی باشد اما این مسأله را باید در بستر تحولات جاری بررسی کرد. فعالیت‌های اکتشافی در سال‌های 2006 تا 2014 یک دوره از شکوفایی را تجربه کرد و حجم سرمایه‌گذاری در این بخش تا 79 میلیارد دلار (با احتساب ارزش روز دلار) رسید. اما در شش سال گذشته متوسط سرمایه‌گذاری در این بخش بر حسب ارزش روز دلار حدود 27 میلیارد دلار در سال بوده است. اگرچه هزینه‌کرد در حال افزایش است به هیچ‌وجه حجم آن به ارقام پیشین در دوران اوج فعالیت‌های اکتشافی بازنمی‌گردد و شاید شاهد سقفی برای این افزایش سرمایه‌گذاری باشیم.
به بیان ساده‌تر روند سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های اکتشافی در حالی به واسطه الزامات دوران گذار به انرژی پاک بار دیگر جان گرفته است که خود وضعیت گذار به عنوان نوعی عامل محدودکننده برای این نوع سرمایه‌گذاری‌ها عمل می‌کند. این که روند احیای سرمایه‌گذاری علی‌رغم محدودیت‌ها ادامه پیدا کرده است خود گویای بسیاری از حقایق است. از آغاز سال جاری صدای طرفداران توقف کامل صنایع هیدروکربنی بلندتر شده است. یکی از گروه‌های فعال در برگزاری این گونه پویش‌ها با نام «بین‌الملل تحول نفتی» ضمن محکوم کردن تصویب «قانون تخفیف تورم» در کنگره آن را یکی از بزرگترین عوامل تقویت صنعت نفت در ایالات متحده آمریکا دانسته است.
این گروه معتقد است که با ارسال میلیاردها دلار به سوی صنایع نفت و گاز، پیش‌بینی افزایش صدور مجوزهای توسعه برای پروژه‌های سوخت فسیلی و اعطای مشوق به فناوری‌های تأییده نشده و خطرناک برای تداوم فعالیت این صنایع مانند فناوری جداسازی و ذخیره‌سازی کربن، استخراج هیدروژن و تجزیه مستقیم هوا، این قانون کمکی به تحقق هدف ما برای تضمین آینده‌ای روشن و قابل زیست نمی‌کند.
در قانون تخفیف تورم ایالات متحده آمریکا بودجه‌ای برای توسعه فناوری جداسازی و ذخیره‌سازی کربن پیش‌بینی شده است. بودجه‌های کلانی نیز برای سرمایه‌گذاری در انرژی‌های بادی و خورشیدی، خودروهای برقی و زیرساخت شارژ خودروها مانند اتحادیه اروپا در نظر گرفته شده است. تردیدی نیست که برخلاف تمام چالش‌هایی که اخیراً پدید آمده است، جهان غرب عزم خود را برای گذار به انرژی‌های پاک جزم کرده است. اما اگر شاهدیم که سرمایه‌گذاری در بخش اکتشاف و توسعه منابع هیدروکربنی افزایش یافته است دلیل خوبی نیز برای آن وجود دارد. دلیلش ثبت سودهای سرسام‌آور شرکت‌های نفتی در سال گذشته نیست یا دست‌کم تمام آن نیست. مسأله اصلی امنیت انرژی است.
جهش بهای گاز طبیعی در اروپا که سال گذشته رخ داد بسیاری را به این فکر انداخت که تمرکز روی انرژی‌های پاک لزوماً به معنی رسیدن به امنیت پایدار در بخش انرژی نیست. ممکن است روزی این امنیت تأمین شود اما روندی زمان‌بر خواهد بود. همچنین سرمایه‌گذاری‌های بسیار بیشتر و یافتن راه‌حل برای برخی مشکلات در تولید انرژی‌های بادی، خورشیدی و خودروهای برقی را می‌طلبد. در حال حاضر تنها منابع هیدروکربنی هستند که می‌توانند امنیت انرژی را تضمین کنند.
تنها طرفداران کنار گذاشتن سوخت‌های فسیلی نیستند که این حقیقت را دریافته‌اند. حتی امر بر فعالان صنایع نفت و گاز نیز برای مدتی هر چند کوتاه مشتبه شده بود اما اتفاقات سال گذشته آنها را نیز بیدار کرد. بنابراین در حال حاضر سرمایه‌گذاری در بخش اکتشاف روند صعودی دارد. صنعت نفت به طور همزمان به دنبال این نیز هست که روند مذکور را به تحقق اهداف کلان برای گذار به انرژی‌های پاک گره بزند.
«زو یونوویچ» مدیر بخش بالادستی گاز در شرکت شل ماه گذشته گفته بود که برای تضمین نتیجه‌بخش بودن گذار متوازن به انرژی‌های پاک به تداوم سرمایه‌گذاری در ذخایر هیدروکربنی نیاز داریم تا عرضه پایدار و مقرون بصرفه سوخت‌های فسیلی با آلایندگی کربنی کمتر را ممکن کنیم. ما با متمرکز شدن بر سرمایه‌گذاری روی سودآورترین و کم‌آلاینده‌ترین پروژه‌ها هدف گذار متوازن را تعقیب می‌کنیم.
یکی از حقایقی که طرفداران کنار گذاشتن سوخت‌های فسیلی چه در حلقه‌های سیاسی و چه خارج از آنها نادیده می‌گیرند این است که کنار گذاشتن منابع هیدروکربنی شدیداً به استفاده از همان منابع وابسته است. مواد خام لازم برای ساخت تجهیزات دوران گذار با استفاده از ماشین‌آلاتی تولید می‌شوند که با سوخت هیدروکربنی کار می‌کنند. خود این ماشین‌آلات نیز با استفاده از انرژی‌های هیدروکربنی تولید شده‌اند. مثال چین، پنل‌های خورشیدی و نیروگاه‌های برق زغال‌سوز را در نظر بگیرید. در بافت ماشین‌آلات نیز از مواد هیدروکربنی استفاده شده است مانند پره‌های توربین‌های بادی و رزین‌های اپوکسی.
به بیان دیگر دلیل نخست افزایش سرمایه‌گذاری در اکتشافات نفتی و گازی این است که روند تقاضا به روشنی نشان داده است عطش جهان برای انرژی هیدروکربنی نه تنها کم نشده بلکه در حال ازدیاد است و دلیل دوم نیز این است که کنار گذاشتن سوخت‌های فسیلی و استفاده از منابع پاک انرژی خود به استفاده از منابع هیدروکربنی متکی است. بی‌تردید با رغبت سرمایه‌گذاران به فرصت‌های تازه پدیدآمده در نتیجه تدوین سیاست‌های جدید توسط دولت‌ها و دور کردن برچسب بدنامی ناشی از حضور در بازار سوخت‌های آلاینده، روند افزایشی سرمایه‌گذاری در اکتشافات نفتی و گازی نیز به زودی متوقف می‌شود. اما سقف افزایش سرمایه‌گذاری‌ها هنوز آشکار نیست و باید منتظر رویدادهای آینده باشیم. در نهایت باید این حقیقت را نیز آویزه گوش خود کنیم که مسأله امنیت انرژی می‌تواند هر موضوع دیگری را هر چقدر هم مطلوب باشد به حاشیه براند.
منبع: اویل پرایس