سعید شمس روزنامه نگار: حق آبهِ ایران در حالی از جانب طالبان نادیده گرفته می‌شود که مردم سیستان در آستانه تابستان به شدت از کم آبی رنج می‌برند. نکته جالب چیزی جز این نیست که بر اساس قرارداد 1351 هیرمند، افغانستان ملزم است، سهم ایران از آب هیرمند را به ایران بدهد که آن‌ها از این کار مهم امتناع می‌کنند تا مردم سیستان با بحران شدید کم آبی مواجه شوند.
گفتنی است، نظام سیاسی ایران وقتی طالبان در 2021 به قدرت بازگشت، استقبال مثبتی از این اتفاق داشت و به همین دلیل در مساله حق آبه شائبه مماشات نظام سیاسی ایران با طالبان مطرح است!
پیر محمد ملازهی در گفتگو با «نقش اقتصاد» در این باره اظهار داشت: مشکل یا مساله‌ای که درباره حق آبه بین ایران و افغانستان یا بهتر است، اینطور بگوییم بین ایران و طالبان به وجود آمده و به نظر لاینحل می‌رسد، برای تعیین تکلیف راه حل سیاسی دارد. به این معنی که دولت‌های دو کشور باید با در نظر گرفتن اینکه این موضوع حساس برانگیز شده است، تلاششان را برای باز شدن این گره کور انجام بدهند.
کارشناس مسائل افغانستان در ادامه گفت: حق آبه فقط به دولت‌های ایران و افغانستان مرتبط نمی‌شود و این مردم سیستان هستند که تحت تأثیر این اختلاف، دشواری‌های زیادی را متحل می‌شوند. یعنی وضعیت سیستانی‌ها به قدری طاقت فرسا است که برایشان یک راه بیشتر نمانده است که آن راه چیزی جز جابه جایی اجباری به تهران و شهرهای دیگر نیست. با این توضیح که همین عوض کردن شهر محل سکونت هم به خودی خود مشکلات زیادی را می‌تواند به همراه داشته باشد.
او افزود: مشکل این است که طالبان در ادامه تصمیم‌های رادیکال و خارج از چارچوب، با اینکه در ظاهر نسبت به قرارداد 1351 شفیق و هویدا متعهد می‌داند، اما در واقعیت آنچه مسلم است، این است که طرح‌های آبی مدنظرشان را انجام می‌دهند، آنهم در حالی که لازم به پرداخت حق آبه سیستان ببینند. البته باید اذعان داشت، دولت ایران می‌توانست بدون اینکه مانعی پیش روی خود ببیند، از طالبان حق آبه را طلب کند و تعجب برانگیز و مبهم است که چرا دولت ایران بعد از بازگشت طالبان به حکومت داری در این زمینه کوتاهی کرد تا طرح‌های دولت طالبان بدون هیچ هزینه‌ای به سمت هامون روانه شوند!
تحلیلگر مسائل بین الملل تصریح کرد: این مشکل به قدری هزینه ساز است که باید از کمترین فرصت استفاده برد تا «تهدید منافع ملی» را خنثی کرد. به همین دلیل می‌توان از حضور طالبان در سیستان و بلوچستان برای اجرای پروژه 35 میلیون دلاری که قرار است، صرفِ اجرای پروژه تجاری، مسکونی و اداری شود، بهره لازم را برد و طالبان را به این تشخیص و فهم رساند که برای اینکه بتوانند، برنامه‌های منطقه‌ای‌شان را پیگیری کنند، احتیاج مبرمی به تعامل با ایران دارند و به همین دلیل نباید در پرداخت حق آبه کوتاهی کنند.وی تصریح کرد: ایران برای طالبان جهت صادرات و واردات افغانستان با کشورهای دیگر بهترین مسیر یا بهتر است، بگوییم مقرون به صرفه‌ترین مسیر قلمداد می‌شود و از آنجایی که هم که این کشور مثل هر کشور دیگری مناسبات اقتصادی‌اش را مرهون حضوری فعال در تجارت بین المللی می‌بیند، جای تعجب است که چرا دولت ایران به طالبان گوشزد نمی‌کند اگر در پرداخت حق آبه حق ایران را نادیده بگیرند، می‌تواند برایشان هزینه‌های گزافی داشته باشد.
این چهره خاطرنشان کرد: طالبان در حالی «کم آبی» را دلیلی برای جلوگیری از رسیدن آب به سیستان عنوان می‌کند که ایران هم مثل افغانستان دچار این معضل محیطی شده است. همچنین یادآوری این نکته ضروری به نظر می‌رسد که سد کمال خان کمبودی از نظر منبع آب ندارد که آب سیستان باید از همانجا تأمین شود. در واقع از آنجایی که طالبان در آن منطقه برنامه‌هایی برای توسعه کشاورزی در نظر گرفته‌اند و برای اینکه بتوانند، برنامه‌های پیش بینی شده را اجرایی کنند، به آب زیادی احتیاج دارند و به همین راحتی حق ایران را ناحق می‌کنند.پیرمحمد ملازهی در پایان گفت: بحران حق آبه را باید در ادامهِ بحران برجام، فسادهای گسترده، بی تدبیری محض در نظام تصمیم گیری و … بدانیم.