زمان‌بندی بد سازمان بورس برای عرضه‌های اولیه

رجا ابوطالبی روزنامه نگار: عرضه اولیه یکی از پرکاربردترین واژگانی است که در بازار سرمایه استفاده می‌شود. خرید عرضه اولیه سهام شرکت‌ها از جذاب‌ترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری است که مورد استقبال زیادی قرار می‌گیرد. دلیل این استقبال سهامداران، بازدهی جذاب و سودآور بودن خرید عرضه اولیه است که سرمایه‌گذاران را جذب می‌کند؛ اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که قیمت ارزش‌گذاری و زمان انتشار عرضه‌های اولیه، می‌تواند این جذابیت را تحت الشاع قرار داده و یا حتی بازدهی منفی داشته باشد.مروری بر تمام عرضه‌های اولیه بازار سرمایه از سال 1398 نشان می‌دهد که عرضه‌ها بخش عمده‌ای از نقدینگی را از سطح بازار جمع کرده است و فقدان آن نقدینگی را از بورس به سمت بازارهای موازی سرازیر می‌کند. در واقع در سال 1398 مجموعاً 25 نماد وارد بازار سرمایه شدند که تقریباً نیاز به 5 همت نقدینگی داشتند. در این بین بیشترین حجم نقدینگی را نوری و شگویا به خود اختصاص دادند که قریب به 2 همت از بازار سرمایه تأمین مالی کردند. سال 1399 اما عرضه‌های اولیه 28 همت نقدینگی را به خود اختصاص دادند. علیرغم اینکه تعداد نمادها تقریباً با سال گذشته یکسان بود، اما عرضه شرکت‌هایی نظیر شستا، آریاساسول و صبافولاد سبب شدند تا چنین عددی از سطح بازار جمع آوری شود. لازم به ذکر است که 3 شرکت مذکور تا قبل از خرداد 1399 روانه بازار سرمایه شدند؛ این درحالی است که ارزش بازار تا آن موقع 45 هزار همت بود. با کنار هم قرار دادن حجم IPO های دو سال 1398 و 1399 پی می‌بریم، سازمان بورس آن زمان که اقبال به بازار زیاد بوده و می‌توانست بیشترین عرضه‌ها را جهت عمق بخشی به بازار ثانویه و هدایت نقدینگی انجام دهد، این کار را به تعویق انداخت تا شاهد عرضه‌های به مراتب پایین‌تری در سال‌های 1400 تا 1402 باشیم.با آشفتگی بازار در مرداد 1399 و از بین رفتن اندک امید سهامداران در شهریور همان سال، 3 ماه ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه را شاهد نبودیم و بعد از آن نیز، عرضه‌های اولیه تا مدت‌ها بازدهی منفی را برای سهامداران خود به ارمغان آوردند.در سال 1400 نیز با توجه به وضعیت بی‌ثبات بازار سرمایه در مجموع 17 عرضه اولیه در بازار انجام شد؛ که از این تعداد 15 نماد در نیمه اول سال و در نیمه دوم به علت نابسامان بودن شرایط بورس تنها 2 نماد عرضه شد. لازم به ذکر است کل نقدینگی مورد نیاز عرضه‌های اولیه در سال 1400 نزدیک به 8 همت بود.این روند در سال 1401 اما برعکس شد. یعنی از آبان 1401 اقبال به بازار قوت گرفت و شاهد ورود شرکت‌های بزرگ به بازار سرمایه بودیم. از 6 همتی که عرضه‌های اولیه در سال 1401 به خود اختصاص دادند، 4 همت آن مربوط به 2 ماهه پایانی سال بوده‌است. گزاره‌ای که به خوبی نشان می‌دهد بازار ثانویه پویا، محرک بازار اولیه بوده و در مقایسه با سال 1399، اعتبار آن بیش از پیش قوت می‌گیرد.حتی با مرور عرضه‌های اولیه در سال 1402 پی می‌بریم که تا مرداد ماه، 3.6 همت نقدینگی مورد نیاز عرضه اولیه‌ها بود. مرداد ماهی که رسوایی اردیبهشت ماه را به واسطه انتشار نامه عیان کرد و اعتماد سهامداران لکه دار شد. همین اختلال ایجاد شده در بازار ثانویه سبب شد که در 7 ماهه باقی مانده تا پایان سال، شاهد جذب نقدینگی 1.8 همتی توسط IPO ها باشیم.