چشم انداز نرخ تورم

محمد تقی فیاضی کارشناس اقتصاد مالی و بودجه: رقم کسری بودجه 750 هزار میلیارد تومانی که این روزها مورد اشاره قرار گرفته تنها به کسری بودجه یا به اصطلاح «کسری تراز عملیاتی» خلاصه نمی‌شود بلکه ناترازی‌های دیگری چون صندوق‌های بازنشستگی، کسری بودجه هدفمندی یارانه‌ها، یکسان سازی حقوق بازنشستگان و… را هم شامل می‌شود. وگرنه کسری بودجه عمومی بعید است به این رقم برسد.به طور کلی در بودجه کشور چند نوع ناترازی وجود دارد که مهمترین آن‌که به کسری بودجه هم معروف شده کسری ترازی عملیاتی است. منظور از آن هم مابه‌التفاوت درآمدها و هزینه‌های دولت است که در قانون بودجه 1403 این رقم معادل 280 هزار میلیارد تومان تصویب شده است. بخش مهمی از این کسری از طریق دارایی‌های سرمایه‌ای که عمدتاً شامل فروش نفت و اموال است تأمین می‌شود. در قانون بودجه 244 هزار میلیارد تومان از این کسری از طریق فروش دارایی‌های سرمایه‌ای باید جبران شود.در این گزارش فقط در بخش هدفمندی یارانه‌ها در سال 1402 معادل ‍123 هزار میلیارد تومان کسری وجود داشته و در عین حال همین میزان هم عدم تعهد وجود داشت. پس تنها در بخش هدفمندی یارانه‌ها در سال گذشته چیزی در حدود 245 هزار میلیارد تومان ناترازی وجود داشت که بخش بزرگی از آنها هم از طریق استقراض از منابع بانکی (البته با اسامی و عناوین دیگر) تأمین شده است. به این ترتیب در بودجه تنها ناترازی مالی کسری بودجه نیست و چنین ناترازی‌هایی هم وجود دارد که در کنتار مطالبات پرستاران و یکسان سازی حقوق بازنشستگان و… در نهایت یک کسری عملی را تشکیل می‌دهند. البته مهم هم همان کسری عملی است.گاه دولت تصور یک درآمدی را دارد که محقق نمی‌شود مثلاً پیش‌بینی کرده درآمدهایش در سال به 1598 هزار میلیارد تومان خواهد رسید ولی در عمل 1400 هزار میلیارد تومان عملی شده یا به جای 244 هزار میلیارد تومان، موفق به فروش 180 هزار میلیارد تومان شده است که اینها هم در آخر کار به ناترازی عملی دامن می‌زنند. مواردی مانند تأمین کسری هدفمندی یارانه‌ها که بخش مهمی از آن توسط منابع بانکی تأمین شود قطعاً به رشد تورم دامن می‌زند.در مورد اثر تورمی کسری بودجه‌ای که با استقراض از بانک‌ها تأمین می‌شود باید گفت این مهم به عوامل دیگری چون سرعت گردش پول هم مرتبط است. هر چه سرعت گردش پول بیشتر باشد، پول خلق شده، پرقدرت‌تر و اثرات آن هم مهیب‌تر می‌شود. چون سرعت گردش پول را هم اکنون نمی‌دانم نمی‌توانم رقم دقیق تورمی که از این محل ایجاد شده را محاسبه کنم اما با توجه به اینکه 100 هزار میلیارد تومان از کسری پارسال از محل استقراض تأمین شده، می‌توان گفت بالغ بر 10 درصد از تورم امسال از محل کسری منابع هدفمندی پارسال به وجود آمده است.