رجا ابوطالبی روزنامه نگار: ریسک سیستماتیک به گونه‌ای است که از طریق متنوع کردن سبد سهام از بین نمی‌رود، زیرا این ریسک ناشی از عوامل کلان اقتصادی مانند رکود اقتصادی، تغییرات نرخ بهره، یا شوک‌های سیاسی است که کل بازار را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بنابراین، باید از ابزارها و استراتژی‌های متنوعی برای مدیریت آن استفاده شود.
تنوع‌سازی یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین ابزارهای مدیریت ریسک است، اما باید توجه داشت که تنوع‌سازی صرفاً در سهام‌های مختلف نمی‌تواند ریسک سیستماتیک را کاهش دهد، زیرا این نوع ریسک کل بازار را درگیر می‌کند. بنابراین، سرمایه‌گذاران می‌توانند پرتفوی خود را نه تنها با سهام‌های مختلف، بلکه با کلاس‌های دارایی مختلف مانند اوراق قرضه، طلا، املاک و مستغلات و حتی نقدینگی تنوع دهند. تنوع‌سازی در این کلاس‌ها کمک می‌کند که سرمایه‌گذاران به دارایی‌هایی که تحت تأثیر عوامل مختلف اقتصادی و غیرمرتبط با یکدیگر قرار دارند، دسترسی پیدا کنند. برای مثال، در زمان رکود اقتصادی که بازار سهام افت می‌کند، اوراق قرضه دولتی یا طلا ممکن است عملکرد بهتری داشته باشند و از ضررهای بزرگ جلوگیری کنند.
به عنوان مثال فردی که سال گذشته ریسک ورود به صندوق‌های درآمد ثابت را به جان خرید، اکنون بازدهی بهتری نسبت به سرمایه‌گذاران بازار سهامی کسب کرده است. شاید در آن مقطع مورد نکوهش خود و اطرافیان قرار گرفته و گزاره «سود ثابت بانکی نه تنها سرمایه‌گذاری نیست بلکه نمی‌تواند حافظ ارزش سرمایه باشد» را به کرات شنیده باشد. اما اکنون ریسک ورود به این صندوق‌ها جواب داده است.
سرمایه‌گذاری در دارایی‌های پناهگاه امن
تجربیات جهانی نشان داده است که برخی دارایی‌ها در زمان‌های بحران بازار به عنوان پناهگاه امن عمل می‌کنند. طلا، اوراق قرضه دولتی و ارزهای قوی از جمله این دارایی‌ها هستند. در زمان نوسانات شدید بازار، سرمایه‌گذاران به دارایی‌هایی که کمتر تحت تأثیر این نوسانات قرار می‌گیرند روی می‌آورند.تحقیقاً آقای بار و مکدرموت با استفاده از مدل‌های اقتصاد سنجی نیز نشان می‌دهد که طلا به عنوان یک پناهگاه امن، در زمان‌های بحران عملکرد خوبی دارد، زیرا ارزش آن به عوامل خارجی مانند نرخ بهره یا وضعیت اقتصادی کشورها کمتر وابسته است. به همین ترتیب، اوراق قرضه دولتی نیز به دلیل امنیت بالای خود، در زمان‌های عدم اطمینان اقتصادی به یکی از مقاصد اصلی سرمایه‌گذاران تبدیل می‌شود.
استفاده از استراتژی‌های سرمایه‌گذاری منفعل
سرمایه‌گذاری منفعل، به ویژه از طریق صندوق‌های شاخص، یکی از استراتژی‌هایی است که در مواجهه با ریسک سیستماتیک مفید است. سرمایه‌گذاران منفعل به جای تلاش برای زمان‌بندی بازار و فروش یا خرید مکرر سهام، سعی می‌کنند که با نگهداری بلندمدت سرمایه‌گذاری خود، از رشد بازار در طول زمان بهره‌مند شوند.مطالعات فاما نیز نشان می‌دهد که بسیاری از سرمایه‌گذاران فعال، به‌خصوص در شرایط نوسانی بازار، عملکرد بهتری نسبت به سرمایه‌گذاران منفعل ندارند و در واقع تلاش برای زمان‌بندی بازار می‌تواند باعث از دست دادن فرصت‌های رشد شود. به همین دلیل، به سرمایه‌گذاران منفعل معمولاً توصیه می‌شود که در زمان‌های ریسک سیستماتیک به بازار متعهد بمانند و از تصمیمات لحظه‌ای پرهیز کنند.حتی در جای دیگری شیلر با بررسی تجربی بحران 2008 به این نتیجه رسید که سرمایه‌گذارانی که به طور فعال سعی در فروش سهام خود در زمان‌های بحران دارند، اغلب ضرر بیشتری نسبت به کسانی که در بازار باقی می‌مانند، متحمل می‌شوند. پس یکی از مهم‌ترین درس‌هایی که از تاریخ بازارهای مالی می‌توان آموخت، این است که بازارها در نهایت بهبود می‌یابند. اگرچه ریسک سیستماتیک می‌تواند منجر به افت شدید بازار شود، اما در طولانی‌مدت، بازارها تمایل به بازگشت به وضعیت قبلی خود دارند. به عنوان مثال، بسیاری از سرمایه‌گذاران در بحران مالی 2008 سهام‌های خود را در پایین‌ترین قیمت‌ها فروختند و از بازگشت قوی بازار در سال‌های بعد بهره‌مند نشدند.
نگهداری بخشی از پرتفوی در نقدینگی
نگهداری بخشی از پرتفوی به صورت نقدی یا دارایی‌های بسیار نقدشونده می‌تواند به سرمایه‌گذاران این امکان را بدهد که در زمان‌های بحران به سرعت واکنش نشان دهند و از فرصت‌های پیش‌آمده استفاده کنند. هنگامی که بازار در حال سقوط است، نقدینگی به سرمایه‌گذار اجازه می‌دهد که با خرید سهام‌های کم‌ارزش‌شده در قیمت‌های مناسب، از بازگشت بازار در آینده سود ببرد.
کلام آخر
ریسک سیستماتیک بخش جدایی‌ناپذیری از سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی است و اجتناب‌ناپذیر بودن آن به این معناست که نمی‌توان با راهکارهای ساده از وقوع آن جلوگیری کرد. با این حال، سرمایه‌گذاران هوشمند می‌توانند با استفاده از استراتژی‌های متنوع که در بالا به آن اشاره شد، از اثرات منفی آن بکاهند. مهم‌تر از همه، داشتن دیدگاه بلندمدت و آرامش در برابر نوسانات بازار به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا از فرصت‌های بازگشت و رشد بازار بهره‌مند شوند. تاریخ نشان داده است که بازارها پس از دوره‌های رکود دوباره بهبود می‌یابند و آن‌هایی که با استراتژی‌های مناسب در بازار باقی می‌مانند، به نتایج بهتری دست خواهند یافت. در نهایت، مدیریت موفق ریسک سیستماتیک نیازمند تصمیم‌گیری آگاهانه، انضباط و شکیبایی است که سرمایه‌گذاران را در برابر نوسانات محافظت می‌کند و در طول زمان به افزایش ثروت کمک می‌کند.