مدتهاست که تولید و واردات خودروهای برقی به عنوان راهکاری برای کاهش آلودگی هوا و مصرف سوخت‌های فسیلی مورد توجه کشورهای توسعه یافته قرار گرفته است. به رغم گذشت یک سال از آغاز واردات خودروهای برقی، این مساله با توجه به مشکلات زیرساختی شارژ و تامین انرژی با چالش‌هایی مواجه بوده است.
وزیر صمت دولت سیزدهم حامی خودروهای برقی
عباس علی‌آبادی، وزیر سابق صمت و وزیر وقت نیرو، از حامیان اصلی خودروهای برقی بوده است.
او در جلسه رأی اعتماد برای حضور در وزارت صمت دولت سیزدهم با اشاره به انقلاب صنعتی پنجم و برقی نبودن خودروها از توجه جدی خود به این مساله گفت و به هزار و یک دلیل این کار را شایسته خواند.
با تلاش‌های علی‌آبادی و یارانش امکان واردات خودروهای برقی با سقف بالای 20 هزار دلار و تعرفه پایین‌تر به وجود آمد و در نتیجه روند واردات خودروهای برقی تسهیل و بیش از 20 ایستگاه شارژ برقی راه‌اندازی شد.
پس از گذشت یک سال و روی کارآمدن دولت جدید، علی‌آبادی این بار در جلسه رأی اعتماد مجلس برای حضور در وزارت نیرو حاضر شد.
او در جلسه رأی اعتماد برای این سمت با تشریح وضعیت صنعت برق کشور به تاکید بر ناترازی برق در سال جاری پرداخت و گفت: «برآوردهای کارشناسی نشان می‌دهد این ناترازی به بیش از ۱۸ هزار مگاوات رسیده است.».
حال این سوال پیش می‌آید که آیا با وجود ناترازی برق، روند تسهیل و حمایت از خودروهای برقی دچار مشکل شده است؟
مزایا و چالش‌های خودروهای برقی
خودروهای برقی با بهره‌گیری از موتورهای برقی به جای موتورهای درون‌سوز، مزایایی چون کاهش آلایندگی، پایین آوردن هزینه نگهداری، بهره‌وری بالا و صدای پایین را به همراه دارند، اما این مزایا در نبود زیرساخت‌ها و چالش‌های موجود در کشور رنگ می‌بازند.
اولین چالش پیش روی خودروهای برقی، کمبود ایستگاه‌های شارژ فعال و مرکزگرایی این ایستگاه‌هاست. یعنی با دو شرط سکونت در تهران و نرفتن به سفرهای چندروزه می‌توان از خرید این خودروها مطمئن بود.
دومین چالش، فعال نبودن مراکز شارژ در ساعات خاموشی است. یعنی پس از رعایت شروط اولیه، نباید از تاثیر ناترازی انرژی بر ایستگاه‌های شارژ چشم‌پوشی کرد. علاوه بر این، استفاده از خودروهای برقی فشاری مضاعف به شبکه برق وارد خواهد کرد، بنابراین با توجه به مشکلات موجود، احداث دیرهنگام سایر ایستگاه‌ها و غیرفعال شدن ایستگاه‌های شارژ دور از انتظار نیست.
سومین چالش و نگرانی استفاده از خودروهای برقی، تکنولوژی به‌کاررفته در خودروهای برقی و نبود دانش فنی این خودروها در ایران است. خودروهای برقی به دلیل استفاده از تکنولوژی‌های برقی پیچیده، دچار مشکلات متعددی خواهند شد.
نبود دانش فنی این خودروها در کشور یکی از نگرانی‌های اساسی مصرف‌کنندگان خودروها خواهد بود. با توجه به واردات محدود خودروهای برقی شخصی، این خودروها با مشکلات خدمات پس از فروش مواجه خواهند بود.
زمان شارژ و عمر باتری، مساله دیگری است که باید به آن توجه داشت. شارژ این خودروها در حالت شارژ عادی حدود هشت ساعت و در حالت شارژ سریع، بین 40 دقیقه تا دو ساعت به طول خواهد انجامید.
با توجه به ایستگاه‌های محدود و عزم برقی‌سازی ناوگان‌های دولتی و مسافربری، این مساله اتلاف زمان زیادی را برای رانندگان این خودروها به همراه خواهد آورد.
رفع چالش‌ها با سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی گسترده
اقدام به واردات خودروهای برقی، مساله‌ای است که محور توجه تمام کشورهای در حال توسعه قرار گرفته است و تلاش سیاست‌گذاران برای هم‌قدمی با کشورهای در حال توسعه ستایش‌برانگیز است، اما رفع چالش‌های پیش روی خودروهای برقی، مستلزم سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی گسترده به منظور توسعه‌سازی زیرساخت‌های برقی است.
سرمایه‌گذاری در احداث ایستگاه‌های شارژ در نقاط مختلف کشور، بهینه‌سازی مصرف برق با بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر، توسعه فناوری‌های ذخیره‌سازی انرژی و ارائه تخفیف و تسهیلات خرید خودروهای برقی از عواملی هستند که می‌توانند منجر به کاهش نگرانی مردم برای خرید این خودروها شوند.
خرید خودروهای برقی در شرایطی که زیرساخت‌های شارژ، تامین انرژی و مدیریت مصرف انرژی آمادگی‌های لازم را ندارند می‌تواند مشکلاتی از قبیل فشار بر شبکه برق و ناترازی بیشتر انرژی را پدید آورد که در نتیجه شکست خودروهای برقی را در پیش خواهد داشت.
بنابراین خرید خودرو برقی به‌رغم کمک به بهبود وضعیت محیط‌زیستی، در شرایط فعلی توصیه نمی‌شود.
یک بام و دو هوای وزیر نیرو درباره واردات خودروهای برقی
مسیح فرزانه، کارشناس صنعت خودرو، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز به بررسی وضعیت خودروهای برقی مونتاژی و وارداتی پرداخت و با اشاره به تغییرات اخیر در وزارت صمت خاطرنشان کرد، از زمان حضور علی‌آبادی وزارت صمت، پیگیری جدی‌ای برای واردات خودروهای برقی و هیبریدی آغاز شد.
او یادآور شد، صحبت‌های علی‌آبادی در جلسه رأی اعتماد مجلس برای وزارت نیرو و اشاره‌اش به ناترازی‌های موجود در صنعت برق و انرژی کشور نشان از تناقض شرایط موجود در کشور با اقدام واردات خودروهای برقی دارد.
فرزانه با بیان اینکه سیاست‌گذاری بازار خودرو عمدتاً در دست وزارت صمت است گفت، تا به امروز نشانه‌ای از تغییر سیاست‌های جدی در این حوزه دیده نمی‌شود، اما تغییرات وزارت صمت و شفاف نبودن موضع وزیر جدید صمت نسبت به خودروهای برقی، نشان از کاهش اهتمام این وزارتخانه برای واردات و مونتاژ خودروهای برقی دارد.
واردات خودروهای برقی کارشناسی‌نشده است
این کارشناس صنعت خودرو همچنین به ناترازی انرژی در کشور اشاره کرد و گفت: در شرایط فعلی با خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده در بسیاری از مناطق تهران و شهرهای دیگر، همچنین کمبود نیروگاه‌های خورشیدی و بادی، پرداختن به واردات خودروهای برقی موضوعی کارشناسی‌نشده و اشتباه است.
فرزانه به واردات خودروهای برقی چینی اشاره و تصریح کرد: تعداد این خودروها در بازار بسیار اندک است و بازار فعلاً از این نوع خودروها استقبال نمی‌کند.
به گفته او، این مساله نشان‌دهنده اشتباه بودن سیاست واردات خودروهای برقی است، چراکه رفتار مصرف‌کنندگان بیانگر نگرانی آنها درباره کمبود برق و نبود امکان شارژ این خودروهاست.
ایجاد زیرساخت‌ها و ارائه مشوق‌های مالی
فرزانه به سیاست‌های اشتباه دولت در این زمینه اشاره کرد و گفت: در کشورهای پیشرفته، دولت‌ها با ایجاد زیرساخت‌های مناسب و ارائه مشوق‌های مالی، از مصرف‌کنندگان خودروهای برقی حمایت می‌کنند؛ اما در ایران نه‌تنها زیرساخت‌های لازم فراهم نشده بلکه مشوق‌های مناسبی نیز برای خریداران خودروهای برقی وجود ندارد.
واردات خودروهای هیبرید به جای خودروهای برقی
این کارشناس صنعت خودروسازی تاکید کرد در شرایط فعلی، اولویت باید به خودروهای هیبریدی داده شود.
او توضیح داد: خودروهای هیبریدی که پیش از سال ۱۳۹۷ وارد کشور می‌شدند، به دلیل برخورداری از موتورهای بنزینی و برقی، سازگاری بیشتری با بازار ایران دارند و تجربه موفقی در بازار به دست آورده‌اند.
فرزانه در بخش دیگری از صحبت‌های خود به مشکلات خدمات پس از فروش خودروهای وارداتی اشاره کرد و گفت، یکی از چالش‌های اصلی وزارت صمت در حال حاضر، تامین خدمات پس از فروش برای خودروهای وارداتی، حتی در مورد خودروهای بنزینی، است.
او خاطرنشان کرد: این مشکل در مورد خودروهای برقی به دلیل نبود قطعات یدکی و ابزارهای مخصوص تعمیر، بیشتر خواهد بود و اگر تدابیری در این زمینه اندیشیده نشود، مشکلات جدی‌تری در آینده پیش خواهد آمد.
آتش گرفتن خودروهای برقی در نتیجه داغ شدن باتری
به گفته این کارشناس بازار خودرو، مشکل دیگر خودروهای برقی مربوط به ایمنی باتری‌های آنهاست.
او با اشاره به گزارش‌هایی از برندهای بزرگ دنیا درباره آتش‌سوزی خودروهای برقی بر اثر داغ شدن باتری‌ها گفت: در آیین‌نامه‌های واردات خودروهای برقی هیچ تمهیدی برای این موضوع اندیشیده نشده و حتی سازمان‌های مرتبط مانند آتش‌نشانی نیز آموزش‌های لازم را دریافت نکرده‌اند.
فرزانه در پایان تاکید کرد، هرچند وزارت صمت تلاش‌هایی برای بهبود وضعیت خدمات پس از فروش خودروهای وارداتی آغاز کرده، اما هنوز این تلاش‌ها به نتیجه مشخصی نرسیده است. او آغاز این تلاش‌ها را نشانه اشراف وزارت صمت نسبت به چالش‌های پیش رو دانست و در صورت ثمربخش بودن این تلاش‌ها، چشم‌انداز خوبی را در جهت کاهش چالش‌های خودروهای وارداتی متصور شد.