سیاست های شکست خورده ارز چند نرخی

مهدی سوری کارشناس بازار سرمایه: افزایش نرخ دلار نیما و عبور آن از مرز 51 هزار تومان و هم‌چنین آثار آن بر سودآوری شرکت‌های بورسی باید گفت اگر به صورت ریشه‌ای به موضوع نگاه کنیم هر آن چیزی که در اقتصاد دو نرخی باشد باعث ایجاد رانت و فساد می شود، حالا چه مابه‌التفاوت نرخ خودرو در بازار و کارخانه باشد و چه سایر کالاهایی که قیمت گذاری دستوری می‌شوند.

دو نرخی ها که حاصل یکسری سیاست های شکست خورده برای کنترل دستوری قیمت ها در کوتاه مدت هستند، معمولا به زیان تولیدکننده و مصرف کننده است و به نفع رانت خواران در اقتصاد تمام می شود. کاهش شکاف بین نرخ دلار در سامانه نیما و بازار آزاد، باعث ایجاد مزیت رقابتی برای بازارهای خارجی می شود وقتی تولیدکننده می‌خواهد محصول خود را صادر کند، باید قیمت ارز خود را به پایین‌تر از نرخ بازار رفع تعهد کند،یعنی به نوعی، مجبور است ارزان‌تر بفروشد که طبیعتا صرفه اقتصادی ندارد. این در شرایطی است که کشور با کمبود منابع ارزی مواجه است و باید سیاست‌ها به سمت ترغیب صادرات باشد و از کسانی که صادرات درست انجام می‌دهند، حمایت شود.

از طرفی در تولیدات داخلی نیز خیلی از مواقع مشاهده می‌کنیم که حتی بسیاری از مخارج ریالی شرکت‌ها، عملا به نرخ دلار در بازار آزاد بستگی دارد. در شرایطی که نرخ دلار در بازار آزاد بالا می‌رود و هم‌زمان نرخ تورم بالا داریم، می‌خواهیم محصولات را با دلار ارزان‌تری از شرکت‌ها بگیریم، این اتفاق باعث پایین آمدن حاشیه سود شرکت‌ها می شود و عملا صرفه تولید کاهش پیدا می‌کند. هم‌چنان فاصله زیادی بین نرخ واقعی دلار و بازار آزاد وجود دارد هر افزایشی در نرخ نیما در نهایت بر نرخ موثر فروش شرکت ها تاثیر می گذارد.اما در  رابطه و نحوه محاسبه اثر نرخ دلار بر سودآوری شرکت‌ها  باید گفت اگر از منظر تحلیلی نگاه کنیم، در یک بازه زمانی بلند مدت افزایش نرخ دلار در سامانه نیما قابل محاسبه است، یعنی میانگین موثر نرخ دلار در یک فاصله زمانی قابل بررسی است. طبق محاسباتی که انجام داده‌ایم، ضریب 1.25 بین این دو فاکتور بر قرار است، یعنی اگر نرخ دلار حدود 10 درصد رشد کند، عدد سودآوری شرکت ها 12.5 درصد رشد می‌کند. بنابراین سودآوری شرکت ها در بورس اهرمی نسبت به دلار دارد، یعنی زمانی که نرخ دلار افزایش می‌یابد سودآوری شرکت‌ها با شدت بیشتری رشد می‌کند و اگر در یک سطح از فاصله قیمت و سود به بازار نگاه کنیم، قاعدتا می‌توان امیدوار بود زمانی که نرخ موثر فروش شرکت‌ها – که بیش‌تر متاثر از نرخ دلار نیمایی است – بیشتر رشد می‌کند، آن وقت قیمت شرکت‌ها هم در بازار سهام می‌تواند رشد بهتری داشته باشد. البته باید این نکته را در نظر بگیریم که پارامتر سودآوری یک پارامتر بنیادی است که در طول یک بازه زمانی خود را نشان می دهد.