استان کردستان به دلیل موقعیت جغرافیایی و منابع آبی فراوان،همواره از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. احداث سدها در این استان با هدف تأمین آب کشاورزی، صنعت و شربانجام شده است. اما این اقدامات، علاوه بر مزایای ذکر شده، تبعات زیست‌محیطی و اجتماعی قابل‌توجهی را نیز بهدنبال داشته است. این گزارش، با رویکردی انتقادی، به بررسی نقش سدها در تغییرات اقلیمی و زیست‌محیطی استانکردستان پرداخته و ضمن شناسایی نقاط ضعف موجود، راهکارهایی برای بهبود شرایط ارائه خواهد داد.
اثرات سدسازی بر تغییرات اقلیمی و زیست محیطی در استان کردستان
تغییرات در رژیم هیدرولوژیکی: سدسازی باعث تغییر در رژیم طبیعی جریان رودخانه‌ها شده و این امر بر رویالگوهای بارندگی، تبخیر و تعرق و در نهایت بر روی اقلیم منطقه تأثیر می‌گذارد.
کاهش کیفیت آب: تجمع رسوبات، رشد جلبک‌ها و ورود آلاینده‌ها به مخازن سدها، منجر به کاهش کیفیت آب و تهدیدتنوع زیستی آبزیان شده است.
تخریب زیستگاه‌های طبیعی: احداث سدها باعث زیر آب رفتن مناطق وسیعی از اراضی کشاورزی، جنگل‌ها و مراتعشده و تنوع زیستی را کاهش داده است.
افزایش خطر وقوع سیل: در صورت مدیریت نادرست سدها، خطر وقوع سیل در پایین دست افزایش می‌یابد.
تغییرات در میکروکلیما: سدها می‌توانند بر روی میکروکلیمای منطقه تأثیر گذاشته و باعث تغییرات در دما، رطوبتو سرعت باد شوند.
نقاط ضعف و قوت سدسازی در استان کردستان
عدم توجه کافی به مطالعات زیست‌محیطی پیش از احداث سدها و مدیریت نادرست منابع آب در مخازن سدها وهمچنین عدم مشارکت جوامع محلی در تصمیم‌گیری‌ها و عدم وجود سازوکارهای مناسب برای پایش و ارزیابی اثراتسدسازی نقاط ضعف به شمار می آیند .
به تأمین آب برای مصارف کشاورزی، صنعتی و شرب تولید انرژی برق‌آب کنترل سیلاب نیز به عنوان نقاط قوت میتوان اشاره کرد.
راهکارهای بهبود شرایط
تقویت مطالعات زیست‌محیطی: قبل از احداث هر سدی، باید مطالعات زیست‌محیطی دقیق و جامعی انجام شود واثرات آن بر محیط زیست به طور کامل ارزیابی گردد.
مدیریت جامع منابع آب: برای مدیریت بهینه منابع آب، باید یک برنامه جامع تدوین شود که در آن تمام جنبه‌هایمرتبط با آب از جمله تأمین، توزیع، مصرف و حفاظت از آن در نظر گرفته شود.
مشارکت جوامع محلی: جوامع محلی باید در تمام مراحل تصمیم‌گیری در خصوص احداث و بهره‌برداری از سدهامشارکت داده شوند.
پایش و ارزیابی مستمر: اثرات سدسازی باید به طور مستمر پایش و ارزیابی شود تا در صورت لزوم اقداماتاصلاحی انجام شود.
توسعه روش‌های آبیاری مدرن: برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی، باید از روش‌های آبیاری مدرن مانندآبیاری قطره‌ای و بارانی استفاده شود.
بهبود کیفیت آب پساب: با بهبود فرآیندهای تصفیه پساب، میتوان از آلودگی منابع آبی جلوگیری کرد.
احیای زیستگاه‌های طبیعی: با اجرای برنامه‌های احیای زیستگاه‌های طبیعی، میتوان تنوع زیستی را افزایش داد.
سدسازی در استان کردستان، اگرچه مزایایی داشته است اما تبعات زیست‌محیطی و اجتماعی قابل‌توجهی را نیز بهدنبال داشته است. برای رفع چالش‌های موجود، باید رویکردی جامع و مبتنی بر مشارکت همه ذینفعان اتخاذ شود. بااجرای راهکارهای پیشنهادی، میتوان از اثرات مخرب سدسازی کاسته و از منابع آبی استان به نحو بهتریبهره‌برداری کرد.