المیرابابایی روزنامه نگار: با شروع روزهای سرد سال، باز هم با معضل ناترازی و کمبود گاز مواجهیم این درحالی است که مسئولان از یک طرف الگوی نادرست مصرف‌کنندگان را عامل کمبود گاز می‌دانند اما ازسویی دیگر به نظر می‌رسد محدودیت‌های تولید و کمبود سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی کشور را با بحران مواجه کرده است.
بالاترین سرانه مصرف گاز در دنیا را داریم
حسن مرادی کارشناس حوزه انرژی، در گفتگو با «نقش اقتصاد» گفت: از عجایب کشور ما این است که یکی از بالاترین سرانه‌های مصرف گاز را دردنیا دارد این درحالی است که درهیچ جای دنیا مصرف به این شکل از گاز دردسترس مردم قرار ندارد برای مثال در انگلیس تا سرمای منفی 5 درجه مردم اجازه روشن کردن شوفاژ را در منازل خود ندارند.
استاد حقوق انرژی دانشگاه تهران درادامه افزود: بارها دیده شده است که مشاغل خدمات مرتبط با خودرو مانند صافکاری، نقاشی و تعویض روغنی باتوجه به فضای بازی که دارند با یک شعله گاز و قراردادن آجر رویان شعله باعث هدررفت زیادی از انرژی گاز می‌شوند همچنین در مشاغل مرتبط با ساختمان سازی نیز بارها دیده شده که بشکه‌های 220 لیتری را به صورت وارونه گذاشته و آن را سوراخ می‌کنند تا شعله‌های گاز تا ارتفاع یک متری هم از بشکه‌ها بالاتر بزند.
وی بیان کرد: الگوی ناصحیح مصرف گاز در رستوران‌ها و یا تالارهای پذیرایی نیز جهت تفریح و تزئینات استفاده می‌شود و چراغ‌های 3 شعله و مشعل‌های بلند در محیط‌های باز روشن شده و به دلیل اینکه قیمت گاز ارزان است بی محابا از ان استفاده می‌شود.
ادارات دولتی به روی خودشان نمی‌آورند مشکل گاز داریم
مرادی ناترازی مصرف را به ادارات دولتی نیز تسری داد و گفت: این روزها ادارات دولتی و حتی سازمان صداوسیما نیز الگوی مصرف صحیح گاز را رعایت نمی‌کنند و به روی خودشان نمی‌آورند که مشکل ناترازی گاز داریم، درصورتی که اگر قیمت گاز متعادل شود و نزدیک به قیمت جهانی آن شود تا حد زیادی الگوی مصرف اصلاح می‌شود.
این کارشناس حوزه گاز به مقررات 19 ساختمان‌ها اشاره کرد و گفت: مقررات 19 ساختمان که به موجب قانون پنجم توسعه باید اجرایی می‌شد اما تاکنون خبری از اجرایی شدن آن نیست براین مبنا است که عایق بندی حرارتی پنجره‌ها و خصوصاً دوجداره کردن آن‌ها خصوصاً در شهرستان‌ها از واجبات است چراکه بالاترین مصرف کننده گاز همین افراد هستند.
مرادی به وجود بخاری‌های غیراستاندارد به عنوان مهم‌ترین عامل در مدیریت ناترازی گاز اشاره کرد و گفت: حداقل 25 میلیون بخاری‌های غیراستاندارد در کشور وجود دارد که شرکت بهینه سازی هم توجهی به تغییر الگوی تجاری کم مصرف این بخاری‌ها نمی‌دهد و دولت نیز راهکارهایی برای جلوگیری از این ریخت و پاش‌های عجیب ندارد. البته دراین خصوص دستورالعمل‌هایی جهت راه‌های جلوگیری از هدررفت گاز توسط سخنگوی دولت به دفتر آقای پزشکیان ارسال شده است که مشخص نیست تا چه حد از آن بهره ببرند.
وی ادامه داد: درست است که مصرف و نحوه مصرف پارامتر مهمی در افزایشی شدن مصرف انرژی است اما دیگر عوامل مانند ادامه یافتن فاز 11 پارس جنوبی هم به این ناترازی دامن زد و هنوز هم باید گاز استخراج شود تا بتواند کمک به ترمیم انرژی کشور کند. از طرف دیگر میزان تولید و سرمایه گذاری دراین بخش هم بسیار لنگ می زند و همین امر کشور را با بحران گاز مواجه کرده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس چه می‌گوید؟
بر اساس آمارهای بین‌المللی، ایران در سال 2023 با تولید 292 میلیارد مترمکعب گاز طبیعی، پس از آمریکا و روسیه، در رتبه سوم تولیدکنندگان برتر گاز در جهان قرار گرفته است اما با این مقدار تولید گاز طبیعی، همچنان درگیر معضل ناترازی است.
براساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس، میزان مصرف گاز طبیعی در فصول گرم سال در سال 1390، حدود 340 میلیون متر مکعب در روز است و این میزان در فصل سرد سال، به 525 میلیون متر مکعب در روز رسیده است که نشان از حداکثر اختلاف 180 میلیون متر مکعبی دارد. به دلیل رشد مصرف گاز طبیعی در بخش‌های مختلف طی 10 سال، میزان مصرف در فصول گرم سال 1400 به اندازه میزان مصرف در فصول سرد سال 1390 است و متوسط اختلاف مصرف در سال 1400 نیز برابر به 221 میلیون متر مکعب بوده است.این مسئله نشان می‌دهد که میزان رشد مصرف در ماه‌های سرد سال نسبت به ماه‌های گرم سال افزایش بیشتری داشته است که با توجه به اینکه میزان مصرف گاز طبیعی به عنوان خوراک و سوخت در صنایع عمده و غیره عمده در طول سال عموماً روند ثابتی را در بردارد و بخش خانگی و تجاری در فصول سرد سال سهم بیشتری از مصرف دارند عمده علت آن را باید در مصرف بخش خانگی جستجو کرد.
به‌طور متوسط سالانه 4.8 درصد مصرف گاز طبیعی در کشور افزایش می‌یابد اما روند تولید گاز به‌طور متوسط سالیانه 2 درصد رشد داشته است. همین گزاره، به‌معنای افزایش سالانه ناترازی گاز کشور است.
بر اساس سند تراز تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور تا افق 1420، در صورت ادامه روند موجود، میزان ناترازی گاز در سال 1404 به 375 میلیون مترمکعب و در سال 1420 به 579 میلیون مترمکعب خواهد رسید. باید به این موضوع هم توجه کنیم که افت فشار و افت تولید پارس جنوبی به عنوان منبع تأمین 70 درصد گاز کشور، از سال آینده آغاز خواهد شد.
به‌جز چالش‌های بخش عرضه، چالش اصلی در بخش تقاضای مصرف است که سال به سال با رشد 4.8 درصدی درحال افزایش است. این رشد مصرف را بیشتر باید در بخش خانگی جستجو کرد، مصرف گاز در بخش خانگی که در سال 1385 حدود 37 میلیارد مترمکعب در سال بود، اکنون به بیش از 70 میلیارد مترمکعب در سال رسیده و رشدی دو برابری داشته است. مصرف گاز بخش خانگی اگرچه حدود 30 درصد مصرف گاز سالانه کشور است، اما در روزهای سرد سال به مرز 50 درصدی هم می‌رسد.
عمده ناترازی گاز به خاطر مصارف غیربهینه در بخش خانگی و بعد از آن در بخش‌های تجاری و اداری است. اگرچه مصارف گاز در بخش صنعت و نیروگاه‌ها نیز بهینه نیست، اما با توجه به اولویت دادن دولت به تأمین گاز خانگی در فصول سرد، گاز صنایع و نیروگاه‌ها تا حد زیادی محدود می‌شوند و مصرف گازی که می‌تواند در بخش‌های مولد کشور، تولید ارزش و رشد اقتصادی کند، در بخش‌های غیرمولد کشور هدر می‌رود و صرفاً صرف گرمایش می‌شود.
مصرف گاز در بخش خانگی، تجاری و صنایع جزء در روزهای اخیر به 609 میلیون مترمکعب رسیده و پیش‌بینی می‌شود در هفته پیش‌رو به 680 میلیون مترمکعب برسد. این درحالی است که کل گاز تحویلی به شبکه، حدود 830 میلیون مترمکعب است و با مصرف 680 میلیون مترمکعبی گاز در بخش خانگی، تجاری و صنایع جزء، تنها 150 میلیون مترمکعب برای صنایع عمده و نیروگاه‌ها باقی می‌ماند که نشان از محدودیت شدید برای تولید برق و تولید صنعتی است.