محمد جواد خلیلی روزنامه نگار: در روزهای اخیر، بحث بهبود زیرساخت‌ها برای رفع ناترازی انرژی در کشور مطرح شده است. آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران در گفتگو با «نقش اقتصاد» به بررسی میزان سرمایه‌گذاری موردنیاز برای حل این معضل و چالش‌های پیش روی این مسیر پرداخت.
ناترازی انرژی در بخش‌های کلیدی کشور
نجفی با اشاره به وضعیت ناترازی در حوزه‌های مختلف انرژی کشور اظهار داشت: «در بخش برق، حدود 20 هزار مگاوات ناترازی داریم و در حوزه گاز نیز روزانه با کمبود 300 میلیون مترمکعبی مواجه هستیم. همچنین، در بخش بنزین نیز با ناترازی جدی روبه‌رو هستیم.» به گفته وی، برای رفع این مشکل نمی‌توان تنها بر افزایش تولید تکیه کرد چراکه میزان هدررفت انرژی در کشور بسیار بالاست. بنابراین، باید از طریق بهینه‌سازی و اصلاح ساختار مصرف به این چالش پاسخ داد.
راهکارهای عملی برای کاهش مصرف گاز در کشور
رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران در تشریح راهکارهای کاهش مصرف گاز گفت: «یکی از محورهای اساسی برای کاهش مصرف گاز، بهینه‌سازی تجهیزات حرارتی و گرمایشی است. در حال حاضر، حدود 21 میلیون بخاری گازی پرمصرف در کشور وجود دارد که باید با مدل‌های کم‌مصرف جایگزین شوند. با انجام این کار، می‌توان روزانه 100 میلیون مترمکعب در مصرف گاز صرفه‌جویی کرد.» وی همچنین تأکید کرد که نیروگاه‌های حرارتی گازی باید به سیکل ترکیبی تبدیل شوند تا راندمان مصرف انرژی افزایش یابد. به گفته نجفی، «یکی از اقدامات ضروری، خارج کردن نیروگاه‌های با راندمان پایین از مدار و جایگزینی آن‌ها با نیروگاه‌های کوچک مقیاس و انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه نیروگاه‌های خورشیدی، است.» علاوه بر این، اصلاح ساختار گرمایشی موتورخانه‌ها نیز می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش مصرف انرژی داشته باشد. وی در این رابطه گفت: «در صورت اصلاح ساختار موتورخانه‌های کشور، روزانه 70 میلیون مترمکعب گاز صرفه‌جویی خواهد شد.»
برای بهینه‌سازی انرژی چقدر هزینه نیاز داریم؟
نجفی در خصوص میزان سرمایه‌گذاری لازم برای اجرای این اصلاحات اظهار داشت: «برای جایگزینی بخاری‌های گازی پرمصرف، حدود 7 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است. همچنین، برای بهینه‌سازی پنجره‌ها و پوسته ساختمان‌ها نیز هزینه‌هایی پیش‌بینی شده که به نظر نمی‌رسد کل این فرآیند بیش از 20 میلیارد دلار هزینه داشته باشد.» وی افزود: «در صورتی که این میزان سرمایه‌گذاری انجام شود، می‌توان روزانه 200 میلیون مترمکعب گاز صرفه‌جویی کرد. در حالی که اگر بخواهیم این میزان گاز را از طریق تولید جبران کنیم، نیاز به سرمایه‌گذاری بیش از 60 میلیارد دلاری در میادین گازی خواهیم داشت. این مقایسه نشان می‌دهد که اجرای برنامه‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی، راهکاری منطقی، اقتصادی و عاقلانه است.»
عدم همراهی دولت و چالش‌های بهینه‌سازی
رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران، عدم همراهی نهادهای دولتی را یکی از موانع اصلی اجرای برنامه‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی دانست و گفت: «وزارت صمت هیچ همراهی‌ای در این زمینه ندارد. به‌عنوان مثال، این وزارتخانه درخواست وضع عوارض گمرکی برای واردات پنل‌های خورشیدی را داده است. این در حالی است که کشور به شدت به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر نیاز دارد.» وی ادامه داد: «این اقدامات نشان می‌دهد که دولت فهم درستی از ضرورت اصلاح ساختار مصرف انرژی ندارد و متأسفانه برخی مدیران، عملاً در خلاف جهت بهینه‌سازی مصرف انرژی حرکت می‌کنند.»
جذب سرمایه‌گذاری خارجی، راهی برای حل بحران
نجفی در رابطه با امکان تأمین سرمایه موردنیاز از منابع داخلی اظهار داشت: «ناترازی انرژی را نمی‌توان تنها با سرمایه داخلی رفع کرد و نیاز به جذب سرمایه‌گذاری خارجی داریم. مدل مالی دولت در این زمینه نیز بر مبنای سرکوب قیمت گاز طراحی شده است، به‌گونه‌ای که سرمایه‌گذارانی که در حوزه کاهش مصرف انرژی سرمایه‌گذاری می‌کنند، از محل این صرفه‌جویی سرمایه خود را بازگردانند. اما این مدل برای سرمایه‌گذاران داخلی جذاب نیست و باید از طریق تعامل با سرمایه‌گذاران خارجی عملیاتی شود.»
خسارت‌های اقتصادی ناترازی انرژی
رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران در خصوص پیامدهای اقتصادی ادامه بحران ناترازی انرژی هشدار داد و گفت: «در سال جاری، تنها تا آذرماه، بیش از 250 هزار میلیارد تومان خسارت ناشی از قطعی برق و گاز به صنایع کشور وارد شده است. این رقم تا پایان سال به بیش از 300 هزار میلیارد تومان خواهد رسید.» وی همچنین تأکید کرد: «در حال حاضر، شاخص ورشکستگی در بسیاری از واحدهای صنعتی کشور افزایش یافته است. اگر قطعی برق و گاز در سال‌های آینده ادامه یابد، صنایع کشور دیگر تحمل این شرایط را نخواهند داشت و بسیاری از آن‌ها تعطیل خواهند شد.»
توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر
با توجه به بحران ناترازی انرژی در کشور و خسارت‌های اقتصادی ناشی از آن، اجرای سیاست‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی، جایگزینی تجهیزات پرمصرف و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، از جمله راهکارهای اساسی برای کاهش این بحران است. بااین‌حال، موانع اجرایی و عدم همکاری برخی نهادهای دولتی، چالش‌های جدی در مسیر تحقق این برنامه‌ها به شمار می‌رود. به نظر می‌رسد که بدون تعامل با سرمایه‌گذاران خارجی و اصلاح سیاست‌های حمایتی، حل بحران ناترازی انرژی در کشور امکان‌پذیر نخواهد بود.
بحران ناترازی انرژی؛ چالش‌ها و راهکارها
بحران ناترازی انرژی در ایران یکی از مسائل جدی است که در سال‌های اخیر توجه بسیاری از کارشناسان و مسئولان را به خود جلب کرده است. ناترازی انرژی در کشور به ویژه در بخش‌های برق، گاز و بنزین به وضوح نمایان است و تأثیرات منفی آن بر اقتصاد و صنایع کشور غیرقابل انکار است. به طور خاص، در بخش برق، ایران با کمبود تولید 20 هزار مگاواتی مواجه است و در بخش گاز، روزانه 300 میلیون مترمکعب گاز کمبود دارد. علاوه بر این، در بخش بنزین نیز ناترازی به شدت احساس می‌شود که همه این موارد در مجموع چالش‌های بزرگی برای کشور ایجاد کرده است. برای مقابله با این بحران، افزایش تولید انرژی به تنهایی کافی نخواهد بود. چرا که میزان هدررفت انرژی در کشور به شدت بالا است. بنابراین، یکی از مهم‌ترین راهکارها، بهینه‌سازی مصرف انرژی و اصلاح ساختار مصرف است. به عنوان مثال، جایگزینی بخاری‌های گازی پرمصرف با مدل‌های کم‌مصرف و همچنین بهینه‌سازی سیستم‌های گرمایشی می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش مصرف گاز داشته باشد. همچنین، اصلاح نیروگاه‌ها و تبدیل نیروگاه‌های حرارتی به سیکل ترکیبی، می‌تواند راندمان مصرف انرژی را به طور قابل توجهی افزایش دهد. ناترازی انرژی در ایران علاوه بر مشکلات زیست‌محیطی، می‌تواند پیامدهای اقتصادی بسیار سنگینی نیز به همراه داشته باشد. تا پایان سال جاری، خسارت‌های ناشی از قطعی برق و گاز به صنایع کشور بیش از 300 هزار میلیارد تومان پیش‌بینی می‌شود و اگر این بحران ادامه یابد، بسیاری از واحدهای صنعتی مجبور به تعطیلی خواهند شد. بنابراین، بدون اصلاح ساختار مصرف انرژی، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی، بحران ناترازی انرژی به یک تهدید بزرگ برای اقتصاد کشور تبدیل خواهد شد.