محمد جواد خلیلی:بازار عراق برای کشورهای همسایه به ویژه ایران و ترکیه، یکی از مهم‌ترین بازارهای صادراتی در منطقه است. عراق، با جمعیت بیش از 40 میلیون نفر و موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود در خاورمیانه، تبدیل به میدان رقابتی برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان خارجی شده است. ایران و ترکیه، به‌عنوان دو رقیب اصلی در این بازار، به‌دنبال تسلط بر سهم بیشتری از صادرات به عراق هستند. رقابت بین این دو کشور نه‌تنها در زمینه اقتصادی بلکه در عرصه‌های سیاسی و تجاری نیز به‌طور جدی ادامه دارد. در این گزارش، به تحلیل رقابت ایران و ترکیه بر سر بازار صادراتی عراق پرداخته می‌شود، چالش‌ها و فرصت‌هایی که در این رقابت نهفته است و چشم‌انداز آینده این رقابت‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.
از تحریم‌ها تا همسایگی‌های استراتژیک
به گزارش روزنامه «نقش اقتصاد»، روابط تجاری ایران و عراق از گذشته‌های دور تحت تأثیر عواملی چون روابط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی قرار داشته است. پس از سقوط رژیم صدام حسین و تغییرات سیاسی در عراق، ایران به‌عنوان یکی از اولین کشورهایی بود که اقدام به بازسازی روابط تجاری خود با بغداد کرد. در سال‌های پس از جنگ، ایران به‌ویژه در زمینه صادرات کالاهای ساختمانی، مواد غذایی، و تجهیزات نفتی به عراق نقش مهمی ایفا کرد. در ابتدا، به‌دلیل هم‌مرز بودن و روابط فرهنگی نزدیک، ایران توانست سهم عمده‌ای از بازار عراق را در اختیار گیرد. با این حال، هم‌زمان با رشد اقتصاد عراق پس از سال 2003، ترکیه نیز وارد رقابت شدید شد و توانست بخش‌های مختلفی از بازار عراق را به خود اختصاص دهد. در حال حاضر، عراق به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مقاصد صادراتی ایران و ترکیه شناخته می‌شود. طبق گزارش‌ها، ایران بیش از 5 میلیارد دلار صادرات به عراق داشته و ترکیه نیز سهم قابل توجهی از صادرات به این کشور دارد.
بازار عراق میدان نبرد اقتصادی ایران و ترکیه
بازار عراق به‌ویژه در سال‌های اخیر تبدیل به عرصه‌ای برای رقابت شدید میان ایران و ترکیه شده است. هر دو کشور با وجود نزدیکی‌های جغرافیایی و فرهنگی، در تلاشند تا با تکیه بر توانمندی‌های اقتصادی خود، سهم بیشتری از این بازار پرسود را تصاحب کنند. ایران به‌ویژه در زمینه کالاهایی چون سیمان، فولاد، برق، و مواد غذایی در بازار عراق حضور پررنگی دارد. کالاهای ایرانی با توجه به قیمت مناسب و کیفیت قابل قبول در بازار عراق بسیار محبوب شده‌اند. از سوی دیگر، ترکیه توانسته در زمینه‌های مختلفی چون لوازم خانگی، مواد غذایی بسته‌بندی‌شده، و محصولات الکترونیکی به بازار عراق نفوذ کند. همچنین، ترکیه با استفاده از روابط سیاسی خود با عراق و انعقاد قراردادهای مختلف تجاری، توانسته است نقش مؤثری در تأمین نیازهای این کشور ایفا کند.
رقابت در دنیای تحریم‌ها و مشکلات داخلی
در حالی‌که ایران به‌دلیل تحریم‌های بین‌المللی و مشکلات اقتصادی داخلی با چالش‌های خاصی مواجه است، ترکیه از سیاست‌های تجاری و صنعتی پیشرفته‌تری برخوردار است. این کشور در زمینه‌سازی برای صادرات به عراق از ابزارهای متعددی چون قراردادهای بلندمدت، استفاده از استانداردهای جهانی، و شبکه‌های حمل‌ونقل پیشرفته بهره می‌برد. این مزایا به ترکیه کمک کرده تا در برخی زمینه‌ها همچون صادرات مصالح ساختمانی و لوازم خانگی از ایران پیشی بگیرد.
شروط رقابت از تحریم‌ها تا زیرساخت‌ها
عوامل مختلفی در شدت گرفتن رقابت ایران و ترکیه در بازار عراق دخیل هستند. یکی از مهم‌ترین عوامل، تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران است. این تحریم‌ها باعث محدودیت در دسترسی ایران به بازارهای جهانی و به‌ویژه سیستم‌های بانکی بین‌المللی شده است. به همین دلیل، ایران مجبور است برای ادامه صادرات به عراق از راه‌های غیررسمی و یا از طریق کشورهای ثالث استفاده کند که این خود هزینه‌هایی را برای صادرکنندگان ایرانی به‌دنبال دارد. در مقابل، ترکیه به‌دلیل برخورداری از روابط سیاسی و اقتصادی مستحکم با عراق، توانسته به‌طور مؤثرتر از ایران در بازار عراق حضور داشته باشد. همچنین، زیرساخت‌های پیشرفته حمل‌ونقل ترکیه و استفاده از گمرکات مدرن به این کشور کمک کرده تا فرآیند صادرات به عراق را سریع‌تر و با هزینه کمتری انجام دهد. ترکیه از نظر کیفیت محصولات نیز توانسته با استانداردهای جهانی رقابت کند که این امر باعث جذب بیشتر مصرف‌کنندگان عراقی شده است. یکی دیگر از عواملی که بر رقابت ایران و ترکیه تأثیرگذار است، سیاست‌های داخلی هر دو کشور است. در حالی که ایران با مشکلات اقتصادی داخلی و فشار تورمی دست‌وپنجه نرم می‌کند، ترکیه توانسته با بهره‌گیری از سیاست‌های صنعتی و اقتصادی مدرن‌تر، از ظرفیت‌های تولید داخلی خود در جهت تقویت صادرات استفاده کند.
چشم‌انداز آینده رقابت ایران و ترکیه
با توجه به اهمیت روزافزون بازار عراق، پیش‌بینی می‌شود رقابت میان ایران و ترکیه در این بازار در آینده نزدیک شدت یابد. عراق به‌عنوان کشوری در حال توسعه، نیاز به محصولات متنوع و باکیفیت دارد و این فرصت را برای هر دو کشور ایجاد کرده تا در بخش‌های مختلف بازار حضور داشته باشند. چشم‌انداز آینده نشان می‌دهد که ایران با توجه به روابط فرهنگی و اقتصادی نزدیک خود با عراق، همچنان می‌تواند بخش قابل توجهی از بازار عراق را در اختیار داشته باشد، اما نیاز به بهبود کیفیت محصولات و کاهش هزینه‌ها دارد. همچنین، اگر ایران بتواند مشکلات داخلی خود را حل کند و روابط سیاسی خود را با عراق تقویت کند، می‌تواند رقابت با ترکیه را به نفع خود برنده شود. از سوی دیگر، ترکیه نیز با استفاده از پیشرفت‌های صنعتی و بهبود روابط تجاری با عراق، در تلاش است تا سهم بیشتری از بازار عراق را به دست آورد. این کشور می‌تواند با استفاده از سرمایه‌گذاری‌های جدید و گسترش روابط تجاری با عراق، به یکی از بازیگران اصلی در این بازار تبدیل شود.
نبرد استراتژیک ایران و ترکیه در اقتصاد و سیاست
رقابت ایران و ترکیه بر سر بازار صادرات به عراق به‌عنوان یک نبرد اقتصادی و استراتژیک، اهمیت زیادی برای هر دو کشور دارد. هر یک از این دو کشور با استفاده از مزیت‌های خاص خود و در شرایط مختلف اقتصادی و سیاسی، سعی در حفظ و گسترش سهم خود در بازار عراق دارند. اگر ایران بتواند مشکلات خود را مدیریت کرده و سیاست‌های تجاری خود را بهبود بخشد، احتمالاً می‌تواند در این رقابت پیشی بگیرد. در عین حال، ترکیه با استفاده از ابزارهای نوین تجاری و اقتصادی به‌دنبال گسترش نفوذ خود در عراق است. آینده رقابت این دو کشور در بازار عراق به شرایط داخلی، روابط سیاسی و توسعه اقتصادی هر دو کشور بستگی خواهد داشت.