محمد جواد خلیلی: فوتبال ایران در دهه‌های اخیر به یکی از مقصدهای پرهزینه برای مربیان خارجی تبدیل شده است. در حالی که بسیاری از کشورهای صاحب فوتبال سرمایه‌گذاری‌های کلانی روی رشد مربیان داخلی خود انجام داده‌اند، ایران با پرداخت‌های سنگین به مربیان خارجی، منابع ارزی ارزشمند خود را به خارج منتقل کرده است. این سیاست نه‌تنها کمکی به پیشرفت فوتبال کشور نکرده بلکه بحران‌های مالی متعددی را برای باشگاه‌ها و فدراسیون ایجاد کرده است.
به گزارش روزنامه «نقش اقتصاد» بررسی قراردادهای مربیان خارجی نشان می‌دهد که در بسیاری از موارد، این مربیان پس از مدت کوتاهی همکاری، به دلیل مشکلات مالی یا اختلافات مدیریتی از تیم‌های ایرانی جدا شده‌اند و در نهایت، پرونده‌های شکایتی سنگینی علیه باشگاه‌ها و فدراسیون ایران در فیفا و دادگاه‌های بین‌المللی تشکیل شده است. نتیجه این رویه، پرداخت خسارت‌های سنگین از محل منابع ارزی کشور بوده که نه‌تنها کمکی به فوتبال ایران نکرده بلکه باشگاه‌ها را با بحران‌های مالی عمیق‌تری مواجه کرده است. مجموع هزینه‌هایی که طی سه دهه گذشته برای مربیان خارجی پرداخت شده، رقمی نزدیک به 300 میلیون دلار برآورد می‌شود؛ مبلغی که می‌توانست صرف توسعه زیرساخت‌های فوتبال کشور و حمایت از مربیان داخلی شود. با این حال، سیاست‌های نادرست در مدیریت ورزشی کشور باعث شده که این مبالغ کلان بدون بازدهی مناسب از کشور خارج شود و به جای ارتقای سطح فوتبال ایران، مشکلات مالی و بدهی‌های سنگینی برای باشگاه‌ها و فدراسیون ایجاد کند.
10 میلیون یورو برای قرارداد پرحاشیه ویلموتس
قرارداد مارک ویلموتس، سرمربی بلژیکی سابق تیم ملی ایران، یکی از جنجالی‌ترین قراردادهای تاریخ فوتبال کشور بود که خسارت مالی هنگفتی به فوتبال ایران وارد کرد. به گزارش «نقش اقتصاد»، ویلموتس که در سال 2019 به‌عنوان سرمربی تیم ملی ایران انتخاب شد، قراردادی با مبلغی چشمگیر امضا کرد اما عملکرد ضعیف و اختلافات مدیریتی باعث شد که همکاری او با تیم ملی خیلی زود به پایان برسد. این پایان همکاری اما پرهزینه‌تر از آن چیزی بود که مدیران فدراسیون تصور می‌کردند. ویلموتس با طرح شکایت در فیفا، ایران را مجبور به پرداخت غرامتی سنگین کرد که در نهایت، هزینه‌ای بالغ بر 10 میلیون یورو بر دوش فدراسیون فوتبال گذاشت. پرداخت این غرامت از محل منابع ارزی کشور، نمونه‌ای واضح از مدیریت ضعیف در قراردادهای ورزشی بود که به خروج بی‌رویه ارز از کشور منجر شد. این در حالی است که فدراسیون فوتبال برای تأمین این مبلغ با بحران مالی جدی مواجه شد و حتی برای پرداخت بخشی از آن به منابع دولتی متوسل شد. قرارداد ویلموتس نشان داد که ضعف در مذاکره و عدم مدیریت صحیح قراردادهای بین‌المللی می‌تواند هزینه‌های سنگینی بر اقتصاد ورزش تحمیل کند؛ هزینه‌هایی که نه‌تنها بازدهی فنی نداشته بلکه منابع ارزی کشور را نیز به هدر داده است.
استراماچونی و یک میلیون و 400 هزار دلار خسارت
استراماچونی، سرمربی ایتالیایی که موفقیت‌های خوبی در استقلال کسب کرده بود، در نهایت به دلیل مشکلات مالی باشگاه مجبور به فسخ قرارداد شد. این فسخ قرارداد، استقلال را به پرداخت 1.4 میلیون دلار محکوم کرد. این مبلغ از آنجا که توسط باشگاه به عنوان خسارت پرداخت شد، فشار مالی زیادی بر تیم وارد کرد و نشان‌دهنده عدم برنامه‌ریزی صحیح مالی در باشگاه‌ها و فدراسیون‌های ایرانی بود.
کالدرون و دریافت خسارت سنگین از پرسپولیس
کالدرون، سرمربی آرژانتینی پرسپولیس نیز در نتیجه مشکلات مالی باشگاه مجبور به فسخ قرارداد شد. باشگاه پرسپولیس که قادر به پرداخت قسط دوم قرارداد او نبود، در نهایت با فسخ یک‌طرفه قرارداد توسط کالدرون روبرو شد. این اتفاق، باشگاه را به پرداخت خسارتی سنگین مجبور کرد که مبلغ آن بیش از 3 میلیون دلار بود. این حادثه علاوه بر تحمیل هزینه‌های مالی به پرسپولیس به افزایش بدهی‌های باشگاه و ایجاد بحران مالی جدی در آن زمان منجر شد.
پاکو خمس؛ 2 میلیون دلار برای یک مربی بی‌نتیجه
پاکو خمس اسپانیایی که در تراکتورسازی به‌عنوان سرمربی منصوب شد، نتواست نتایج مطلوبی به دست آورد. عملکرد ضعیف تیم تحت هدایت این مربی باعث شد که مدیران باشگاه تراکتورسازی تصمیم به فسخ قرارداد او بگیرند. این فسخ قرارداد، 2 میلیون دلار خسارت برای تراکتورسازی به همراه داشت بدون اینکه این هزینه‌ها در نهایت منجر به موفقیت‌های فنی برای تیم شود.
موسیمانه و 500 هزار دلار خسارت دیگر
موسیمانه، سرمربی آفریقای جنوبی استقلال در حالی که تیم را به سمت موفقیت پیش می‌برد، در مواجهه با مشکلات مالی باشگاه استقلال، مجبور به فسخ قرارداد خود شد. این فسخ قرارداد که به مبلغ 500 هزار دلار به عنوان خسارت مالی به باشگاه استقلال تحمیل شد، دومین ضربه بزرگ اقتصادی در همین دوره برای باشگاه استقلال بود. این مشکلات مالی، علاوه بر اینکه استقلال را از دستاوردهای فنی خود دور کرد، هزینه‌های سنگینی را به باشگاه وارد ساخت.
300 میلیون دلار خرج مربیان خارجی و هیچ یک برای مربیان داخلی!
به گزارش نقش اقتصاد، فوتبال ایران در 30 سال گذشته، 300 میلیون دلار برای جذب مربیان خارجی خرج کرده است در حالی که هیچ حمایتی از مربیان داخلی به عمل نیامده است. این نشان می‌دهد که مدیریت منابع مالی در فوتبال ایران به شدت دچار آسیب است و این پول‌ها به جای سرمایه‌گذاری در ساختارهای داخلی، به راحتی از کشور خارج شده‌اند. در صورتی که همین منابع برای بهبود زیرساخت‌ها و حمایت از مربیان بومی صرف می‌شد، می‌توانست در بلندمدت تاثیرات مثبتی بر عملکرد تیم‌ها و توسعه فوتبال ایران داشته باشد.
خروج ارز و بحران‌های اقتصادی
خروج ارز از کشور به دلیل قراردادهای پرهزینه مربیان خارجی و بی‌توجهی به منابع داخلی، مشکلات بزرگی برای فوتبال ایران به وجود آورده است. این بحران‌ها نه تنها اعتبار فدراسیون و باشگاه‌ها را زیر سؤال برده بلکه اقتصاد فوتبال ایران را به شدت آسیب‌پذیر کرده است. اگرچه این مربیان خارجی قراردادهای پررنگی با باشگاه‌ها و فدراسیون‌ها بسته‌اند، اما باید به این نکته توجه کرد که ادامه چنین سیاست‌هایی ممکن است منجر به بحران‌های مالی گسترده‌تری در آینده شود. در نهایت، برای حفظ منابع ارزی کشور و پیشگیری از بحران‌های مشابه، نیاز به اصلاحات ساختاری و تغییر در سیاست‌های استخدام مربیان خارجی ضروری است.