داریوش نیکنام عضو انجمن حمل‌ونقل هوایی: توسعه فرودگاه‌ها طی سال‌های گذشته در کشورمان به دلایل مختلف در دستور کار قرار گرفت و هزینه‌های قابل توجهی نیز صرف آن شد اما فرودگاه بدون هواپیما قابل تصور نیست. یک فرودگاه زمانی فعال و رونق دارد که نشست و برخاست هواپیماها در آن انجام شود. آماده‌سازی باند و برج فرودگاهی بدون وجود ناوگان هوایی توجیه اقتصادی ندارد.
با نگاهی به اکوسیستم صنعت حمل‌ونقل هوایی می‌بینیم که بخش فرودگاهی توسعه کمی زیادی داشته اما ناوگان هوایی کشور به دلیل تحریم‌ها توسعه نیافته و وضعیت آن روز به روز بدتر شده است. ساختارهای کلان در این حوزه سال‌هاست که تغییر نکرده و روال‌های سنتی ادامه دارد. وزرای مربوطه برنامه‌هایی برای اصلاح این ساختار ارائه می‌دهند، اما نتایج ملموسی حاصل نشده است. با وجود کمبود ناوگان هوایی، شاهد رشد شرکت‌های هواپیمایی هستیم که حتی مجوز فعالیت دارند با یک یا دو فروند هواپیما. این وضعیت با الزامات صنعت همخوانی ندارد و منجر به سردرگمی و تشتت منابع شده است. بنابراین توقف صدور موافقت اصولی و پروانه فعالیت از سوی شورایعالی هواپیمایی کشوری ضروری است.
در ابتدای دولت چهاردهم از من خواسته شد برنامه‌ای عملیاتی برای بخش هوایی تهیه کنم. این برنامه در دو مرحله تنظیم و به کمیته راهبری و سپس به ریاست سازمان هواپیمایی کشوری ارسال شد، اما تا کنون هیچ تماسی برای تبادل نظر گرفته نشده است. این برنامه بر اصلاح ساختار کلان و تأمین ناوگان ملی هوایی و ارتقای نیروی انسانی تأکید دارد. نیروی انسانی باید متناسب با استانداردهای بین‌المللی به‌روز شود. برای مثال، مکانیک هواپیما باید سالانه آموزش ببیند و خلبانان نیز باید دوره‌های آموزشی را طی کنند. این آموزش مستمر در حال حاضر با چالش‌های زیادی مواجه است.
شکاف تکنولوژیکی بزرگی میان ما و شرکت‌های هواپیمایی کشورهای همسایه وجود دارد. تأمین هواپیما، موتور، قطعات و خدمات پشتیبانی فنی برای آنها ساده است، اما برای شرکت‌های ایرانی چالش بزرگی محسوب می‌شود. بیش از 50 درصد ناوگان شرکت‌های هواپیمایی در جهان اجاره‌ای هستند. اما در ایران، تأمین ناوگان و قطعات فنی به معضلی جدی تبدیل شده که نیازمند برنامه‌ریزی جدی است.
کشور ما ظرفیت بالایی در نیروی انسانی متخصص دارد، اما این نیروها باید با فناوری‌های مدرن همگام شوند. یکی از موانع اصلی در روزآمد کردن این نیروها تحریم‌هاست که در مذاکرات مربوط به عمان نیز یادداشتی درباره رفع سریع‌تر این موانع ارائه شد. قرارداد هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران برای تأمین هواپیما با این دو شرکت هنوز به صورت رسمی وجود دارد و می‌تواند از حالت تعلیق خارج شده و وارد فاز اجرایی شود. این امر می‌تواند انگیزه اقتصادی برای طرف خارجی فراهم کند و عقب‌ماندگی ما در تأمین هواپیماهای مدرن را جبران کند.
برای مقایسه وضعیت خود با کشورهایی چون ترکیه، عربستان یا عراق باید به اهمیت راهبردی این صنعت پی ببریم. عراق نیز پس از سال‌ها بحران، اهتمام جدی به نوسازی ناوگان هوایی خود داشته و هر ماه یک هواپیمای نو از بوئینگ تحویل می‌گیرد. در ایران، با وجود اسناد بالادستی مانند سند چشم‌انداز و برنامه هفتم توسعه، هنوز مشخص نیست که آیا کشور نگاهی استراتژیک به این صنعت دارد یا خیر. نگاه استراتژیک به حمل و نقل هوایی به عنوان زیرساختی اساسی برای رونق اقتصاد گردشگری در کشورهای همسایه ما در دستور کار مقامات قرار دارد. لازم است تدابیری اندیشیده شود تا صنعت حمل و نقل هوایی تجاری از حاشیه خارج شده و به دغدغه‌ای بنیادی در برنامه‌ریزی‌های کلان کشور تبدیل شود. دستیابی به توافقات مؤثر با کشورهای غربی می‌تواند به بهسازی و نوسازی صنعت هواپیمایی کمک کند و نگاه استراتژیک به این حوزه را جدی‌تر کند.