محمد زند روزنامه نگار: تحریم‌های جدید ایالات متحده علیه پالایشگاه مستقل شینهای در شهر کانگژو چین و شرکت بائوگانگ اپراتور بندر دونگ‌یینگ، در چارچوب آنچه «بسته نهم» تحریم‌های دوره دوم دونالد ترامپ نامیده شده، بار دیگر توجه‌ها را به بازار جهانی نفت و روابط تجاری ایران و چین جلب کرده است. این اقدامات که با هدف محدود کردن صادرات نفت ایران اعمال شده‌اند می‌توانند بر زنجیره تأمین نفت خام چین و پویایی بازار انرژی تأثیر بگذارند.
صادرات پنهانی نفت ایران
به گزارش روزنامه «نقش اقنصاد» پالایشگاه شینهای واقع در شهر بندری کانگژو در استان هبی چین یکی از پالایشگاه‌های مستقل برجسته این کشور است که خارج از منطقه اصلی پالایشگاه‌های کوچک (معروف به «قوری») در استان شاندونگ فعالیت می‌کند. این پالایشگاه با ظرفیت پالایش روزانه 120 هزار بشکه و کارخانه تولید قیر با ظرفیت سالانه 5 میلیون تن نقش مهمی در تأمین فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی چین دارد. سهمیه واردات نفت خام شینهای روزانه 74 هزار بشکه است که بخش قابل‌توجهی از آن از منابع خارجی از جمله ایران تأمین می‌شود. شینهای به دلیل خرید حجم قابل‌توجهی نفت خام ایران در فهرست تحریم‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا قرار گرفت. این پالایشگاه از جمله مشتریان نفت ایران بوده که از طریق شبکه‌های حمل‌ونقل دریایی به چین وارد می‌شود. تحریم شینهای نشان‌دهنده تلاش ایالات متحده برای نظارت دقیق‌تر بر جریان تجارت نفت ایران و محدود کردن فعالیت‌های پالایشگاه‌های مستقل چینی است که به دلیل وابستگی محدود به سیستم مالی جهانی، پیش‌تر کمتر هدف تحریم‌ها قرار داشتند.
حلقه تحریم‌ها تنگ‌تر شد
همزمان با پالایشگاه شینهای، شرکت بائوگانگ و اپراتور بندر دونگ‌یینگ در استان شاندونگ نیز به دلیل نقش خود در تسهیل ورود بیش از یک میلیون بشکه نفت ایران به چین تحریم شد. بندر دونگ‌یینگ یکی از مراکز اصلی تخلیه نفت وارداتی برای پالایشگاه‌های مستقل چین است. تحریم این بندر که برای اولین بار زیرساخت‌های بندری چین را هدف قرار داده، بیانگر گسترش دامنه اقدامات ایالات متحده به بخش‌های لجستیکی تجارت نفت است. وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد که این تحریم‌ها بر اساس فرمان‌های اجرایی مرتبط با بخش‌های نفت و پتروشیمی ایران اعمال شده‌اند. هدف این اقدامات کاهش درآمدهای نفتی ایران است که به گفته مقامات آمریکایی برای فعالیت‌های منطقه‌ای این کشور استفاده می‌شود. تحریم بندر دونگ‌یینگ می‌تواند بر عملیات بندری و زنجیره تأمین پالایشگاه‌های قوری تأثیر بگذارد.
بازگشت به مسیر فشار حداکثری؟
تحریم‌های اخیر در حالی اعلام شده‌اند که دولت دونالد ترامپ در سال 2025 بار دیگر سیاست‌های سختگیرانه‌ای را در قبال ایران در پیش گرفته است. در دوره اول ریاست‌جمهوری او (2017-2021)، خروج آمریکا از توافق هسته‌ای برجام و اعمال تحریم‌های گسترده، صادرات نفت ایران را به میزان قابل‌توجهی کاهش داد. با این حال ایران با تکیه بر بازارهای آسیایی، به‌ویژه چین، توانست بخشی از صادرات نفت خود را حفظ کند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که چین در سال 2023 بخش عمده‌ای از صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران را خریداری کرده بود. پالایشگاه‌های مستقل چینی به‌ویژه در شاندونگ، از اواخر سال 2019 به خریداران کلیدی نفت ایران تبدیل شدند پس از آنکه شرکت‌های دولتی چین به دلیل نگرانی از تحریم‌های آمریکا، خرید خود را متوقف کردند. این پالایشگاه‌ها به دلیل فعالیت محدود در بازارهای بین‌المللی در برابر تحریم‌ها مقاوم‌تر بودند. اما تحریم‌های جدید علیه شینهای و دونگ‌یینگ نشان می‌دهد که ایالات متحده اکنون توجه بیشتری به این شبکه‌های تجاری دارد.
تأثیر بر بازار نفت و روابط تجاری
تحریم‌های جدید واکنش‌های مختلفی را به دنبال داشته است. مقامات ایرانی اعلام کردند که این اقدامات تأثیری بر سیاست‌های صادراتی تهران نخواهد داشت و ایران به فروش نفت خود ادامه خواهد داد. در مقابل چین که یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان نفت ایران است تاکنون واکنشی رسمی به این تحریم‌ها نشان نداده است. منابع تجاری به رویترز گفته‌اند که این تحریم‌ها ممکن است حجم واردات نفت ایران به چین را کاهش دهد، به‌ویژه در بنادر شاندونگ که از پذیرش محموله‌های مرتبط با نهادهای تحریم‌شده خودداری می‌کنند. از منظر بازار جهانی کاهش احتمالی صادرات نفت ایران می‌تواند بر قیمت‌های نفت تأثیر بگذارد، به‌ویژه در شرایطی که تقاضای جهانی به دلیل رشد اقتصادی در آسیا رو به افزایش است. تحلیلگران معتقدند که ایران ممکن است برای حفظ بازار خود تخفیف‌های بیشتری ارائه دهد، اما این امر می‌تواند فشار بیشتری بر درآمدهای نفتی این کشور وارد کند. این تحریم‌ها در حالی اعمال شده‌اند که مذاکرات هسته‌ای بین ایران و قدرت‌های جهانی در رم ادامه دارد. نتیجه این مذاکرات می‌تواند بر آینده تحریم‌ها و صادرات نفت ایران اثر بگذارد، هرچند چشم‌انداز توافق در کوتاه‌مدت نامشخص است.
تلاش برای حفظ صادرات؛ چالش‌ها و راهکارها
ایران در سال‌های اخیر با استفاده از روش‌های مختلف، از جمله حمل‌ونقل دریایی غیرمستقیم و تغییر مسیرهای صادراتی، تلاش کرده است صادرات نفت خود را حفظ کند. شرکت‌هایی مانند «سپهر انرژی جهان نمای پارس» که پیش‌تر در سال 2023 تحریم شده بودند، در این شبکه نقش داشته‌اند. تحریم‌های جدید که نهادها و افرادی در کشورهای دیگر، از جمله چین و امارات، را نیز هدف قرار داده‌اند، نشان‌دهنده تلاش ایالات متحده برای محدود کردن این فعالیت‌هاست. با این حال تجربه ایران در مدیریت تحریم‌ها نشان می‌دهد که این کشور احتمالاً به دنبال راه‌های جدیدی برای حفظ صادرات خود خواهد بود. چین نیز به دلیل نیاز به منابع انرژی مقرون‌به‌صرفه، ممکن است به همکاری با ایران ادامه دهد هرچند با احتیاط بیشتری.
چشم انداز تعادل در بازار نفت
تحریم پالایشگاه شینهای و بندر دونگ‌یینگ بخشی از تلاش گسترده‌تر ایالات متحده برای محدود کردن تجارت نفت ایران است. اما وابستگی چین به نفت ایران و تجربه ایران در یافتن مسیرهای جایگزین نشان می‌دهد که این تجارت به طور کامل متوقف نخواهد شد. پالایشگاه‌های دیگر در چین مانند آن‌هایی در دالیان، ممکن است بخشی از بار شینهای را بر عهده بگیرند. مذاکرات هسته‌ای نیز می‌توانند نقشی کلیدی در آینده این تحریم‌ها ایفا کنند. در صورت دستیابی به توافق محدودیت‌ها بر صادرات نفت ایران ممکن است کاهش یابد. اما با توجه به فضای سیاسی کنونی چنین نتیجه‌ای در کوتاه‌مدت بعید به نظر می‌رسد. چین به‌عنوان بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران احتمالاً نقشی تعیین‌کننده در حفظ این تجارت خواهد داشت.
نتیجه‌گیری
تحریم‌های جدید علیه پالایشگاه شینهای و بندر دونگ‌یینگ نشان‌دهنده ادامه تنش‌ها در بازار جهانی نفت است. این اقدامات که با هدف محدود کردن صادرات نفت ایران اعمال شده‌اند، می‌توانند بر زنجیره تأمین نفت چین و قیمت‌های جهانی انرژی تأثیر بگذارند. با این حال، تجربه ایران در مدیریت تحریم‌ها و نیاز چین به منابع انرژی، این تجارت را به یک موضوع پیچیده تبدیل کرده است. در ماه‌های آینده، واکنش چین، تحولات بازار نفت و پیشرفت مذاکرات هسته‌ای مسیر این تحولات را مشخص خواهند کرد.