محمد جواد خلیلی– در شرایطی که جهان همچنان با پیچیدگی‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران دست‌وپنجه نرم می‌کند و تلاش‌های متعددی برای رصد جریان‌های تجاری و انرژی در سطح جهانی صورت می‌گیرد گزارش‌های منتشرشده توسط مؤسسات معتبر کپلر و ورتکسا، نشان‌دهنده افزایش قابل‌توجه فعالیت‌های انتقال نفت به‌صورت کشتی به کشتی در منطقه شرق مالزی است که در آن دست‌کم شش عملیات در ماه آوریل انجام شده و کشتی‌های دخیل در این عملیات‌ها فرستنده‌های ماهواره‌ای خود را به‌منظور پنهان‌سازی حرکات و دور زدن تحریم‌های بین‌المللی خاموش کرده‌اند.
نقش کلیدی شرق مالزی در انتقال نفت ایران
به گزارش روزنامه «نقش اقتصاد» این فعالیت‌ها که به‌صورت مخفیانه و با هدف گریز از نظارت‌های بین‌المللی انجام می‌شوند در منطقه‌ای کلیدی رخ می‌دهند که به‌عنوان یکی از مراکز اصلی انتقال نفت ایران به سایر نقاط جهان به‌ویژه چین شناخته شده و این در حالی است که چین به‌صورت رسمی هیچ‌گونه وارداتی از ایران را در گزارش‌های خود ثبت نمی‌کند اما داده‌های به‌دست‌آمده حاکی از آن است که این کشور روزانه بیش از یک میلیون بشکه نفت از ایران دریافت می‌کند و در ماه گذشته این رقم به 1.46 میلیون بشکه در روز رسیده که نشان‌دهنده افزایش قابل‌توجه تقاضا و وابستگی این کشور به نفت ایران است.
استفاده از تکنیک‌های مخفی‌سازی برای دور زدن تحریم‌ها
منطقه شرق مالزی که به دلیل موقعیت استراتژیک خود در مسیرهای تجاری دریایی و نزدیکی به آبراه‌های کلیدی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است به‌عنوان یکی از نقاط حساس برای انجام عملیات انتقال کشتی به کشتی شناخته می‌شود و کشتی‌های دخیل در این فرآیند با خاموش کردن فرستنده‌های خود که به سیستم‌های شناسایی خودکار (AIS) مجهز هستند تلاش می‌کنند تا مسیرها و مقاصد خود را از رادارهای نظارتی جهانی پنهان کنند و این اقدام به آن‌ها امکان می‌دهد تا بدون جلب توجه نهادهای بین‌المللی محموله‌های نفتی را به مقاصد موردنظر منتقل کنند.
شدت گرفتن عملیات مخفیانه در ماه‌های اخیر
طبق گزارش‌های کپلر و ورتکسا که هر دو از مؤسسات برجسته در زمینه رصد جریان‌های انرژی و حمل‌ونقل دریایی هستند این عملیات‌های مخفیانه در ماه‌های اخیر شدت بیشتری یافته و تعداد فزاینده‌ای از نفتکش‌ها هنگام ورود به آب‌های شرق مالزی فرستنده‌های خود را غیرفعال می‌کنند تا از شناسایی شدن توسط سیستم‌های نظارتی جلوگیری کنند و این موضوع نشان‌دهنده پیچیدگی روزافزون روش‌هایی است که برای دور زدن تحریم‌های بین‌المللی به کار گرفته می‌شود.
نقش ایران در بازار جهانی انرژی
این فعالیت‌ها در حالی انجام می‌شوند که ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت جهان با وجود محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها همچنان نقش مهمی در بازار جهانی انرژی ایفا می‌کند و توانایی خود را در یافتن راه‌های جدید برای حفظ جریان صادرات نفت خود نشان داده و این در حالی است که چین به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده انرژی در جهان با افزایش تقاضای داخلی خود به دنبال تأمین منابع پایدار نفت از طریق مسیرهای غیررسمی است.
اهمیت عملیات انتقال کشتی به کشتی
عملیات انتقال کشتی به کشتی که به اختصار STS شناخته می‌شود یکی از روش‌های رایج برای انتقال محموله‌های نفتی در دریا است که امکان جابه‌جایی سریع و کارآمد نفت بین کشتی‌ها را فراهم می‌کند و در مورد ایران این روش به دلیل نیاز به مخفی نگه داشتن مبدأ و مقصد محموله‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و منطقه شرق مالزی به دلیل نزدیکی به مسیرهای اصلی حمل‌ونقل دریایی و وجود آب‌های عمیق به‌عنوان یکی از مکان‌های ایده‌آل برای این عملیات‌ها انتخاب شده است.
خاموش کردن فرستنده‌های AIS که به‌طور معمول برای ردیابی موقعیت و مسیر کشتی‌ها استفاده می‌شوند یکی از تاکتیک‌های کلیدی در این عملیات‌ها است که به کشتی‌ها اجازه می‌دهد بدون ثبت شدن در سیستم‌های نظارتی بین‌المللی محموله‌های خود را منتقل کنند و این اقدام که به «ناپدید شدن» کشتی‌ها در اصطلاح دریایی معروف است چالش‌های جدی را برای نهادهای نظارتی ایجاد کرده که تلاش می‌کنند جریان‌های غیرقانونی نفت را رصد و کنترل کنند.
وابستگی چین به نفت ایران
افزایش حجم واردات نفت ایران توسط چین که به 1.46 میلیون بشکه در روز در ماه گذشته رسیده نشان‌دهنده عمق روابط تجاری غیررسمی بین این دو کشور است و این در حالی است که چین به دلیل فشارهای بین‌المللی و ملاحظات دیپلماتیک از اعلام رسمی این واردات خودداری می‌کند و این موضوع پیچیدگی‌های بیشتری را به تحلیل بازارهای جهانی انرژی اضافه کرده است. کارشناسان معتقدند که افزایش این فعالیت‌ها در شرق مالزی ممکن است به دلیل موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد این منطقه و همچنین کمبود نظارت‌های سختگیرانه در مقایسه با سایر مناطق کلیدی حمل‌ونقل دریایی باشد و این موضوع باعث شده تا این منطقه به یکی از مراکز اصلی عملیات STS برای نفت ایران تبدیل شود و این در حالی است که مقامات مالزیایی تاکنون اظهارنظر رسمی در مورد این فعالیت‌ها نکرده‌اند.
چالش‌های تأمین انرژی چین
از سوی دیگر افزایش وابستگی چین به نفت ایران در شرایطی رخ می‌دهد که این کشور با چالش‌های متعددی در زمینه تأمین انرژی مواجه است و نیاز به حفظ ثبات در بازارهای داخلی خود دارد و این موضوع باعث شده تا چین به دنبال منابع جایگزین و غیررسمی برای تأمین نفت موردنیاز خود باشد و ایران به دلیل ظرفیت تولید بالا و قیمت‌های رقابتی خود به یکی از گزینه‌های اصلی این کشور تبدیل شده است.
توانایی ایران در سازگاری با تحریم‌ها
این گزارش‌ها همچنین نشان‌دهنده توانایی ایران در سازگاری با شرایط تحریم و یافتن راه‌های جدید برای حفظ جایگاه خود در بازارهای جهانی است و این در حالی است که نهادهای بین‌المللی همچنان در تلاش برای تقویت مکانیزم‌های نظارتی خود هستند تا بتوانند این‌گونه فعالیت‌های مخفیانه را شناسایی و محدود کنند.
موانع اجرای تحریم‌های بین‌المللی
با این حال چالش‌های موجود در رصد دقیق این عملیات‌ها به دلیل استفاده از تکنیک‌های پیشرفته مخفی‌سازی و همچنین همکاری‌های غیررسمی بین برخی از بازیگران منطقه‌ای همچنان پابرجاست و این موضوع نشان‌دهنده پیچیدگی‌های موجود در اجرای تحریم‌های بین‌المللی است که اغلب با موانع عملیاتی و سیاسی مواجه می‌شوند. در نهایت این گزارش‌ها حاکی از آن است که منطقه شرق مالزی به یکی از نقاط کلیدی در زنجیره تأمین نفت ایران به چین تبدیل شده و این موضوع می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی بر پویایی بازارهای جهانی انرژی داشته باشد و این در حالی است که تلاش‌های بین‌المللی برای کنترل این جریان‌ها همچنان با چالش‌های متعددی روبه‌رو است و این موضوع نیازمند هماهنگی بیشتر بین کشورهای منطقه و نهادهای بین‌المللی است.
روزنامه نگار