فاطمه دیانی- وضعیت فعلی دارو در ایران با چالش‌های جدی مواجه است که به‌ویژه بر بیماران خاص و نادر تأثیرات منفی گذاشته است.
به گزارش «نقش اقتصاد»، متاسفانه طی سالهای اخیر هزینه های بالای درمان بر زندگی بسیاری از مردم اثرگذاشته است
افزایش قیمت‌ها و سهم 63 درصدی بیماران از هزینه‌های دارو، بار مالی سنگینی را بر دوش خانواده‌ها تحمیل کرده است. این وضعیت نه تنها دسترسی عادلانه به خدمات درمانی را تهدید می‌کند بلکه نشان‌دهنده کاستی‌های جدی در سیاست‌گذاری و مدیریت منابع دارویی کشور است.
دارو به عنوان یکی از اساسی‌ترین نیازهای نظام سلامت، نقشی حیاتی در درمان بیماران دارد. اما در سالهای اخیر، کمبود و گرانی دارو به یکی از جدی‌ترین مشکلات حوزه بهداشت و درمان کشور تبدیل شده است. افزایش قیمت‌ها و سهم بیش از ۶۰ درصدی بیماران از هزینه‌های دارو، بار مالی سنگینی را بر دوش خانواده‌ها تحمیل کرده است. این وضعیت نه تنها دسترسی عادلانه به خدمات درمانی را تهدید می‌کند بلکه نشان‌دهنده کاستی‌های جدی در سیاست‌گذاری و مدیریت منابع دارویی کشور است.
کافی است مسئولان سلامت کشور سری به داروخانه‌هایی مانند 13 آبان، هلال احمر و… بزنند تا با تعداد بسیاری از مراجعانی که به دلیل نداشتن وجه کافی برای تامین دارو قید خرید دارو و البته ادامه درمان را می‌زنند، مواجه شوند. بر اساس قانون قرار بود سهم افراد بیمه شده از پرداخت هزینه‌‌ها بین 20 تا 30 درصد باشد اما امروز دقیقا 63 درصد از هزینه‌های درمانی و دارویی برعهده بیمار است و تنها کمی بیش از 30 درصد این هزینه‌‌ها را بیمه باید پرداخت کند. بیمه‌هایی که عمدتا در پرداخت همین سهم اندک به داروخانه‌ها، بیمارستان‌‌ها و… ناتوان هستند و اختلالات گسترده‌ای در حوزه سلامت ایجاد کرده‌اند.
وضعیت داروهای بیماران خاص و نادر
بیش از ۴۴۹ بیماری نادر در ایران شناسایی شده‌اند که داروهای مورد نیاز برای درمان آن‌ها به‌دلیل هزینه بالا و پیچیدگی تولید، به‌ندرت در داخل کشور تولید می‌شوند. این داروها معمولاً وارداتی هستند و به‌دلیل مشکلات ارزی و تحریم‌ها، تأمین آن‌ها با دشواری مواجه است.
مدیرعامل بنیاد بیماری‌های نادر ایران، حمیدرضا ادراکی، در دی‌ماه ۱۴۰۳ اعلام کرد که داروهای بیماری‌های نادر به‌دلیل مقرون‌به‌صرفه نبودن در داخل تولید نمی‌شوند و داروهای خارجی نیز مدت‌ها در گمرک می‌مانند تا جایی که حتی تاریخ مصرف‌شان می‌گذرد.
قیمت‌های سرسام‌آور و بازار آزاد
در شرایط کمبود دارو، قیمت داروهای مورد نیاز بیماران خاص به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. برای مثال، قیمت برخی داروهای سرطان از ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان شروع می‌شود و تا ۴۰۰ میلیون تومان نیز می‌رسد. بیماران مجبور می‌شوند برای تهیه این داروها، خانه‌های خود را بفروشند یا از بازار آزاد داروهای تقلبی با قیمت‌های بالا خریداری کنند.
این وضعیت نه‌تنها بار مالی سنگینی بر دوش بیماران و خانواده‌هایشان می‌گذارد، بلکه جان آن‌ها را نیز به خطر می‌اندازد. داروهای تقلبی که در بازار آزاد عرضه می‌شوند، ممکن است تأثیر درمانی نداشته باشند یا عوارض جانبی شدیدی ایجاد کنند.
مشکلات در تأمین و تولید دارو
سندیکای صنایع دارویی ایران در سال ۱۴۰۱ هشدار داده بود که امکان تأمین و تولید دارو به مرز بحران رسیده است. این بحران به‌دلیل مشکلات ارزی، افزایش هزینه‌های تولید، و تحریم‌ها تشدید شده است.
قطعی برق مراکز تولید دارو نیز عامل اختلال در زنجیره تأمین داروهای ضروری اعلام شده است. این اختلالات باعث شده‌اند که امنیت دارویی کشور با چالش‌های جدی مواجه شود.
وضعیت داروهای بیماران تالاسمی
بیماران تالاسمی یکی از گروه‌های آسیب‌پذیر در بحران دارو هستند. این بیماران به‌طور مداوم به داروهای خاص نیاز دارند و کمبود این داروها می‌تواند جان آن‌ها را تهدید کند. در سالهای اخیر، گزارش‌هایی مبنی بر کمبود داروهای مورد نیاز این بیماران منتشر شده است.
بحران دارو در ایران به‌ویژه بر بیماران خاص و نادر تأثیرات منفی گذاشته است. کمبود دارو، افزایش قیمت‌ها، بازار آزاد داروهای تقلبی، و مشکلات در تأمین و تولید دارو از جمله چالش‌های اصلی این بحران هستند. برای حل این مشکلات، نیاز به اقدامات فوری و اساسی در حوزه سیاست‌گذاری، تأمین منابع مالی، و تقویت تولید داخلی دارو وجود دارد.
بحران دارو در ایران یک مسئله پیچیده و چندوجهی است که ناشی از عوامل مختلف اقتصادی، سیاسی، و ساختاری است. دلایل اصلی بحران دارو در ایران معمولاً شامل موارد زیر می‌شود:
تحریم‌های بین‌المللی:
تحریم‌های اقتصادی و بانکی که بر ایران اعمال شده‌اند، دسترسی به ارز خارجی و واردات دارو و مواد اولیه دارویی را بسیار سخت کرده‌اند. بانک‌ها و شرکت‌های خارجی به دلیل ترس از تحریم‌ها، همکاری با ایران را محدود کرده‌اند.
نوسانات نرخ ارز و تورم:
افزایش ناگهانی قیمت دلار باعث شده قیمت داروهای وارداتی و حتی مواد اولیه دارویی داخلی افزایش یابد و این موضوع به کمبود دارو و گرانی آن منجر شده است.
مشکلات در سیستم توزیع دارو:
ضعف در مدیریت زنجیره تأمین، انبارداری و توزیع دارو باعث شده دارو به صورت نامتعادل در کشور توزیع شود و در برخی مناطق کمبود به وجود بیاید.
بوروکراسی و تأخیر در ثبت و واردات دارو:
فرآیند طولانی و پیچیده ثبت داروهای جدید، واردات و دریافت مجوزهای لازم باعث تأخیر در تأمین داروهای مورد نیاز شده است.
کمبود مواد اولیه داخلی:
بسیاری از کارخانه‌های داروسازی داخلی وابسته به واردات مواد اولیه هستند و کمبود این مواد به علت مشکلات ارزی و تحریم‌ها، تولید داخلی را تحت تأثیر قرار داده است.
دلالی و احتکار:
وجود دلالان در بازار دارو و احتکار محصولات دارویی باعث شده برخی داروها به سختی در دسترس بیماران قرار بگیرد.
نابسامانی در نظام بیمه‌ای:
مشکلات در پرداخت به موقع هزینه داروها از سوی بیمه‌ها و تأخیر در بازپرداخت‌ها به داروخانه‌ها و شرکت‌های دارویی، نقدینگی آن‌ها را کاهش داده و بر تامین دارو تأثیر گذاشته است.
ضعف در تولید داخل:
با وجود ظرفیت‌های تولیدی، عدم سرمایه‌گذاری کافی و تکنولوژی ناکافی باعث شده تولید داخل نتواند نیازهای کشور را به صورت کامل تأمین کند.
درباره راهکارهای مقابله با بحران دارو در ایران می‌توان به چند نکته مهم اشاره کرد:
تقویت تولید داخلی:
حمایت مالی و تکنولوژیکی از شرکت‌های داروسازی داخلی
توسعه پژوهش و فناوری‌های نوین برای تولید مواد اولیه دارویی داخل کشور
تسهیل واردات ماشین‌آلات و فناوری‌های جدید با هدف ارتقاء کیفیت تولید
اصلاح نظام ارزی:
تخصیص ارز با نرخ مناسب و ثابت برای واردات دارو و مواد اولیه
جلوگیری از نوسانات شدید نرخ ارز که باعث افزایش قیمت دارو می‌شود
کاهش بوروکراسی:
ساده‌سازی و تسریع فرآیندهای ثبت، واردات و توزیع دارو
استفاده از فناوری اطلاعات برای شفافیت و کاهش فساد در سیستم توزیع
مقابله با احتکار و دلالی:
نظارت دقیق‌تر بر بازار دارو و مجازات سخت‌تر برای محتکران و دلالان
ایجاد سامانه‌های ردیابی و شفافیت در زنجیره تامین دارو
بهبود نظام بیمه‌ای:
تسریع در پرداخت هزینه‌های دارویی به داروخانه‌ها و شرکت‌ها
افزایش پوشش بیمه‌ای برای کاهش بار مالی بیماران
تقویت همکاری‌های بین‌المللی:
تلاش برای کاهش تأثیر تحریم‌ها از طریق دیپلماسی و مذاکرات بین‌المللی
توسعه همکاری‌های علمی و فنی با کشورهای دیگر در حوزه دارو
آموزش و اطلاع‌رسانی:
افزایش آگاهی عمومی درباره مصرف صحیح دارو
آموزش پرسنل بهداشتی و داروسازان برای مدیریت بهتر منابع
«نقش اقتصاد» از هزینه های بالای درمان و تاثیر آن بر زندگی مردم گزارش می دهد؛ جای خالی سلامت در سبد خانوارها
