رضا کیانی* – بورس تهران در تکاپوی آراستن بازارهای خود به ابزارهای نوین مالی است، درنتیجه عرضه محصولات مبتنی بر رمز ارز را نیز فرصتی مغتنم می‌داند و مشتاق موافقت نهادهای سیاست‌گذار در این زمینه است. اگر همراهی سیاست‌گذاران نیز حاصل شود، می‌توان امیدوار بود که بورس تهران گامی بلند در مسیر همگرایی با بازارهای مالی بین‌المللی بردارد.
شاید آنگاه که در اواخر قرن 13 میلادی خانواده «ون در بورس» پذیرای تاجرانی از جنوا، فلورانس، ونیز و دیگر شهرهای مهم اروپا در مهمانخانه خود در بروژ بلژیک بودند، گمان نمی‌کردند که 750 سال بعد، بورس‌های اوراق بهادار تبدیل به عظیم‌ترین، گسترده‌ترین، معتبرترین و پرمخاطب‌ترین بازارهای مالی در جهان شوند. این ماهیت بازارهای مالی است که همواره در برابر دو گزینه قرار دارند: رشد کن یا از صحنه حذف شو!
بورس‌ها همچون افت و خیز شاخص‌های‌شان، چونان موج‌هایی هستند که آرامش‌شان برابر با عدم‌شان خواهد بود. در دنیایی که هر لحظه سرعت تغییراتش فزونی می‌گیرد و هر آن نیازها، سلایق و الزامات مالی‌اش رنگی دیگر می‌یابد؛ هوشیاری، انعطاف و به‌روزرسانی نه رمز رشد که راز بقای بورس‌ها است. از همین رو است که بورس‌ها به طور مستمر در حال افزودن بر محصولات و ابزارهای مالی خود هستند؛ سازوکارهای معاملاتی خود را بهبود می‌بخشند. بورس‌های پیشرفته به خوبی دریافته‌اند که برای ماندگاری باید به توانایی رفاقت با رقیب مجهز شوند. این آخرین رقیب رام‌شده توسط بورس‌های اوراق بهادار چیزی نیست جز کریپتوکارنسی که هنوز رام بورس‌های اوراق بهادار ایران نشده است. اما در مغرب زمین آنچه کریپتوکارنسی نامیده می‌شود، مدت‌ها است که به جرگه رفقای بورس پیوسته است.
بیت‌کوین از سال 2009 میلادی پا به عرصه بازارهای مالی گذاشت. شاید در ابتدا این مخلوق شگفت‌انگیز چندان مورد توجه قشر سنتی بازارهای مالی قرار نگرفت، اما خود را به خوبی با نیازها و سلایق «نسل Z” تطبیق داده بود: معاملاتی در 24 ساعت شبانه‌روز و هفت روز هفته، ویژه نسل شب‌زنده‌دار؛ با تسویه‌ای در لحظه T+0، ویژه آنها که حوصله انتظاری دو یا حتی یک‌روزه برای دریافت پیامک واریز پول‌شان را ندارند؛ با سامانه معاملاتی مبتنی بر بلاکچین، منطبق با سلیقه نسلی که مجهز به اینترنت به دنیا آمده‌اند و موبایل به یکی از اجزای بدن‌شان تبدیل شده؛ نسل سایبورگ.
بیت‌کوین چنان پرشتاب مرزها را درنوردید که کسی را توان ندیدنش نماند. مرزی در برابر این محصول مالی، توان مقاومت نداشت؛ نه مرز بازار، نه مرز زمان، نه مرز مکان، نه مرز سن و سال. در چنین فضایی بورس‌های پیشرفته که خود را با چالشی جدید روبه‌رو می‌دیدند، با زیرکی تهدید را به فرصت تبدیل کردند و از رقیبی شقی، رفیقی شفیق ساختند. ابتدا این بورس شیکاگو بود که پا پیش گذاشت و در روزهای پایانی 2017 میلادی معاملات آتی بیت‌کوین را راه‌اندازی کرد. در ادامه بورس سوئیس به طور جدی معاملات صندوق‌های بیت‌کوین را وارد بازار خود کرد و به نحو قابل ملاحظه‌ای توسعه داد. بورس نیویورک نیز در سال 2021 معاملات صندوق آتی بیت‌کوین و در سال 2024 صندوق نقد spot بیت‌کوین را راه‌اندازی کرد. افزون بر بورس‌های یادشده، امروزه معاملات محصولات مبتنی بر بیت‌کوین در بورس‌هایی دیگر همچون یورونکست، دویچه، لندن، نزدک، استرالیا، هنگ‌کنگ و آستانه نیز انجام می‌شود و به نظر می‌رسد این روند، بورس‌های بسیار دیگری را نیز در آینده‌ای نزدیک فراگیرد.
بورس تهران مدت زیادی است که روند تلاقی و سپس همراهی رمزارزها و بورس‌ها را زیر نظر دارد و علاوه بر تهیه گزارش‌هایی در این زمینه، در حال رایزنی با مسئولان اقتصادی و به‌ویژه مدیران ارشد سازمان بورس است. این بورس برای خود گریزی جز توسعه بازارها و گسترش ابزارها و بهبود فرآیندها نمی‌بیند. بر این اساس تأسیس صندوق‌های مبتنی بر رمزارز پس از مطالعات تطبیقی و رایزنی با فعالان بازار رمزارز، به تصویب هیأت مدیره بورس تهران رسیده و در این زمینه پیشنهادهایی نیز به سازمان بورس ارائه شده است.
بی‌شک راه‌اندازی ابزارهای مالی مبتنی بر بیت‌کوین یا دیگر رمزارزها امری است که در گام نخست تکیه بر تصمیم سازمان بورس دارد. این تصمیمی بود که کمیسیون بورس اوراق بهادار آمریکا در سال 2024 میلادی اتخاذ کرد و راه صندوق‌های بیت‌کوین را به بورس نیویورک گشود. صد البته راه‌اندازی معاملات ابزارهای مبتنی بر رمزارز، نیازمند همراهی سیاست‌گذاران و مسئولان ارشد اقتصادی است و موفقیت آن مستلزم توجه به دقایق فنی و ظرایف قانونی است. بورس تهران در تکاپوی آراستن بازارهای خود به ابزارهای نوین مالی است و راه‌اندازی محصولات مبتنی بر رمزارز را نیز فرصتی مغتنم می‌داند و مشتاق موافقت نهادهای سیاست‌گذار در این زمینه است. اگر همراهی سیاست‌گذاران نیز حاصل شود، می‌توان امیدوار بود که بورس تهران گامی در مسیر همگرایی با بازارهای مالی بین‌المللی بردارد.
*مدیر توسعه بورس تهران