ساناز نفیسی روزنامه نگار:گروه بین الملل: همکاری دفاعی رو به رشد عربستان سعودی با ترکیه و چین در چند سال گذشته به ویژه پس از سفرهای اخیر شاهزاده خالد بن سلمان وزیر دفاع به هر دو کشور به شدت مورد توجه قرار گرفته است. وزیر دفاع عربستان سعودی پس از سفر اخیر خود به چین، در آنکارا با رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه دیدار داشت و در باب فرصت‌های همکاری دفاعی در راستای چشم انداز 2030 عربستان گفت و گو کرد. در چین، شاهزاده خالد توسط ژانگ یوشیا، دومین مقام نظامی چین پس از رئیس جمهورشی جین پینگ، مورد استقبال قرار گرفت. این اولین دیدار ژانگ با وزیر دفاع یک بازیگر خارجی در سال جاری بود.
چرایی هم صدایی ریاض با انکارا
آنگونه که عرب نیوز نوشته، ترکیه و چین، عربستان سعودی را به عنوان شریک دفاعی مهم در منطقه لحاظ می‌کنند، بالاخص آن که دو کشور غیر غربی پیشتر قراردادهایی در زمینه همکاری دفاعی و نظامی با ریاض امضا کرده‌اند. عربستان سعودی قصد دارد تا سال 2030 نیمی از هزینه‌های دفاعی خود را به تأسیسات داخلی اختصاص دهد و در راستای تحقق این هدف، به نظر می‌رسد صنایع دفاعی چین و ترکیه شرکای قوی برای همکاری باشند. ریاض و آنکارا اخیراً روابط خود را در سطوح مختلف برجسته کرده‌اند. با این حال آنگونه که عرب نیوز نوشته، همکاری دفاعی عربستان و ترکیه در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی بیشتر است. سال گذشته، در جریان سفر تاریخی اردوغان به پادشاهی، عربستان سعودی با خرید هواپیماهای بدون سرنشین ترکیه از بایکار با بزرگترین قرارداد دفاعی در تاریخ ترکیه موافقت کرد.
با توجه به بحران‌هایی که این کشورها در همسایگی نزدیک خود با آن مواجه هستند، ماهیت سازنده روابط آنها بسیار مهم است و به نظر می‌رسد بخش دفاعی حوزه همکاری از اهمیت بیشتری برخوردار باشد. از همین رو در جریان سفر خالد به آنکارا در حوزه نظامی سه قرار داد مهم امضا شد، هدف این قراردادها حمایت از پادشاهی در بومی سازی صنایع دفاعی است. به بیانی دیگر هدف ریاض این است که بیش از 70 درصد تولید نظامی در این کشور انجام شود. انتظار می‌رود اولین هواپیمای بدون سرنشین تا سال 2026 به نیروی هوایی سلطنتی عربستان سعودی تحویل داده شود. یکی از مؤلفه‌های کلیدی چشم انداز عربستان سعودی 2030، توسعه صنعت دفاعی خودمختار است که هدف آن کاهش حداقل 50 درصدی وابستگی پادشاهی به واردات تسلیحات است.
موج سواری به سبک پکن
شاهزاده فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه وقت و دوران تصدی‌اش در عرصه نظامی تعامل قوی بین سیاست خارجی و توسعه صنایع دفاعی برقرار کرد. از سوی دیگر، اردوغان از طریق روابط خانوادگی نفوذ قابل توجهی در بخش دفاعی ترکیه دارد و داماد او مغز متفکر تولید پهپادهای بایکار است. ترکیه با توجه به تجربه موفق خود در ساخت بخش تجهیزات دفاعی بومی، قصد دارد به عنوان یک الگوی بالقوه برای عربستان سعودی عمل کند. دو دهه پیش، کمتر کسی باور داشت که ترکیه به چنین موفقیتی دست یابد. با این حال، تحریم‌های تسلیحاتی این کشور از سوی غرب، انگیزه این بازیگر جهت ساخت صنعت دفاعی خودمختار را افزایش داد. این بومی سازی سریع به ترکیه کمک کرده تا بتواند بدون اتکا به محصولات وارداتی، پهپاد، هلیکوپتر و زیردریایی خود را تولید کند. امروزه شرکت‌های دفاعی ترکیه در بازار جهانی نقش بسزایی دارند.
عربستان سعودی نیز با چالش‌های مشابهی روبرو بوده است. ایالات متحده قبلاً صادرات تسلیحات به عربستان سعودی را محدود کرده بود و آلمان فروش تانک را به این کشور مسدود کرده است. این تحولات ریاض را بر آن داشت تا بومی سازی نظامی را در اولویت قرار داده و با نهادهای خارجی بزرگ در ساخت بخش دفاعی بومی خود همکاری کند. پادشاهی و همچنین سایر کشورهای خلیج فارس می‌خواهند روابط امنیتی و دفاعی خود را پس از دوره وابستگی شدید به غرب متنوع کنند. بر اساس اطلاعات رسمی، میزان تلاش‌های سعودی سازی در بخش دفاعی تاکنون به 15 درصد رسیده است. در همین راستا، پکن عربستان سعودی را شریکی کلیدی برای همکاری در منطقه می‌داند. چین از طریق عادی سازی روابط ریاض با تهران، اعتماد پادشاهی را به دست آورده است.
در حوزه دفاعی، ارزش استراتژیک چین برای عربستان سعودی به تغییرات در روابط آمریکا و عربستان مرتبط است. با این حال، روابط دفاعی پادشاهی با چین چند لایه است و شامل همکاری مستقیم نظامی، انتقال فناوری و مشارکت صنعتی است. نیروی دریایی چین و عربستان در اکتبر گذشته رزمایش مشترک ضد تروریسم را برگزار کردند. علاوه بر این، در ماه فوریه، صنعت دفاعی دولتی چین در نمایشگاه جهانی دفاع در ریاض حضور چشمگیری داشت. افزایش نرخ بومی سازی تجهیزات دفاعی تا چنین سطح بالایی تا سال 2030 برای ریاض چالش‌هایی به همراه دارد و در این راستا همکاری این بازیگر با پکن برجسته‌تر می‌شود. همچنین، محصولات دفاعی چینی و ترکیه‌ای نه تنها از منظر کیفیت بسیار کارآمد هستند، بلکه مقرون به صرفه نیز هستند و آنها را به گزینه‌ای جذاب برای ریاض تبدیل می‌کند زیرا قصد دارد هزینه‌های دفاعی خود را بهینه کند. علاوه بر این، برخلاف کشورهای غربی، آنکارا و پکن هر دو همکاری دفاعی خود با ریاض را به مسائل سیاسی گره نمی‌زنند. در نهایت، همکاری دفاعی عربستان سعودی با ترکیه، بازیگر منطقه‌ای، و چین، بازیگر جهانی، برای تقویت امنیت منطقه حیاتی است. ماهیت همکاری‌های دفاعی به گونه‌ای است که کشورها روابط دفاعی خود را بر اساس منافع ملی و استراتژی‌های منطقه‌ای خود جهت می‌دهند. عربستان سعودی به دنبال ترکیه و چین به عنوان شرکای بالقوه برای تقویت صنعت دفاعی خود بر این درک استوار است.
