مجتبی خسروجردی روزنامه نگار: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی سال گذشته در گزارشی با عنوان «مسائل راهبردی بخش انرژی در برنامه هفتم توسعه کاهش گازهای مشعل» با اشاره به وضعیت فلرینگ در ایران نوشته است که براساس آمار وزارت نفت در سال،1401 حدود 18.437 میلیارد مترمکعب گاز مشعل در ایران سوزانده شده که سبب شده کشور ما از این حیث بعد از روسیه در جایگاه دوم دنیا قرار گیرد.
مهم‌ترین بخش منابع گازهای غنی بعد از گاز حاصل از میادین مستقل گازی، گازهای همراه نفت است که طی سال‌های اخیر با وجود استفاده از آنها به روش‌های مختلف، همچنان بخش قابل ملاحظه‌ای از گازهای همراه نفت سوزانده می‌شود. به طور متوسط در سال‌های اخیر (سال‌های اجرای برنامه ششم توسعه) میزان کل تولید گازهای همراه کشور طبق ترازنامه‌های هیدروکربوری قدری کمتر از 100 میلیون مترمکعب در روز بوده است که به طور میانگین حدود نیمی از این گازها سوزانده شده‌اند.
به بیان دیگر حجم مشعل‌سوزی روزانه در ایران برابر 50.5 میلیون مترمکعب و معادل ظرفیت حدود 2 فاز پارس جنوبی است. در تصویر 1 میزان تولید نفت خام و حجم گاز مشعل سوزانده شده ایران در سال‌های اخیر طی سال‌های 1392 تا 1400 نشان داده شده است.
شدت فلرینگ، شاخص دیگری در این حوزه است که از تقسیم میزان گاز فلر شده به نفت تولید شده محاسبه می‌شود. در دهه گذشته برخالف روند جهانی، شدت فلرینگ در ایران در حال افزایش بوده، به طوری که در سال 2021 میلادی، میزان این شاخص در ایران بیش از سه برابر مقدار متوسط جهانی آن بوده و عدد 18.03 متر مکعب بر بشکه را ثبت کرده است.
این مساله در حالی است که عربستان رقیب دیرین ما، روزانه 240 میلیون مترمکعب از گازهای همراه نفت را به شرکت‌های پتروشیمی می‌فروشد و از این طریق میلیاردها دلار درآمد کسب می‌کند. با این حال در کشور ما این گنجینه گازی به جای آنکه یاریگر حل ناترازی باشد، به قربانگاه بی‌رحم مشعل‌ها تبدیل شده است.
گزارش‌های بین‌المللی نشان می‌دهد ایران در سال 2022 با سوزاندن حدود 17 میلیارد مترمکعب گاز در مشعل‌ها، پس از روسیه و عراق در رتبه سوم جهانی قرار دارد. این میزان تقریباً برابر با کل صادرات گاز در همان سال بوده، یعنی ما ثروتی به اندازه صادرات گازمان را به سادگی می‌سوزانیم.
روزانه حدود 42 میلیون متر مکعب گاز روی فلرها دود می‌شود که خوزستان و بوشهر، دو استان غنی از نفت و گاز به قربانگاه بزرگ‌ترین گازسوزی خاموش کشور تبدیل شده‌اند.
گازهای مشعل حاوی ترکیبات ارزشمندی مثل اتان، پروپان و بوتان هستند که می‌توانند به عنوان خوراک صنایع پتروشیمی و تولید برق استفاده شوند. مقدار گاز هدر رفته در مشعل‌ها در سال گذشته از مصرف یک‌سال جمعیت 9 میلیونی شهر تهران نیز بیشتر بوده است که نشان می‌دهد هزینه این بی‌توجهی بسیار گزاف است.
به ازای سوزاندن روزانه حدود 50 میلیون مترمکعب گاز مشعل، سالانه 5.3 میلیارد دلار معادل 318 هزار میلیارد تومان (با احتساب دلار 60 هزار تومانی) هدر می‌رود؛ در حالی که این پول می‌توانست صرف توسعه زیرساخت‌ها شود.
گاز مشعل‌ها موجب آلودگی هوا و تغییرات شدید اقلیمی می‌شود و سلامتی مردم را هم به خطر می‌اندازد.سال‌هاست که دولت‌ها در برنامه‌های توسعه‌ای بر کاهش فلرینگ تاکید می‌کنند؛ اما به نظرمی‌رسد این برنامه‌ها صرفاً برای بایگانی نوشته شده و در حد حرف باقی مانده است.
همسایگانمان در خلیج فارس، با سرمایه‌گذاری‌های کلان، بسیاری از مشعل‌های نفتی خود را خاموش کرده‌اند. در قطر از فلرها برای تولید برق و تأمین انرژی استفاده می‌شود و عراق قرارداد تولید برق از فلر با زیمنس انرژی را امضا کرده است.
عربستان رقیب دیرین ما نیز، روزانه 240 میلیون مترمکعب از گازهای همراه نفت را به شرکت‌های پتروشیمی می‌فروشد و از این طریق میلیاردها دلار درآمد کسب می‌کند.
با وجود گذشت چند سال از وعده کاهش فلرینگ در پارس جنوبی، پیشرفت کار بسیار کند بوده و همچنان شعله‌های مرگ‌آور آن بر فراز آسمان این منطقه می‌سوزد. کاهش اندک 15 درصدی فلرینگ طی دو سال اخیر در حالی رخ داده که این شرکت وعده کاهش 39 درصدی را تا پایان تابستان امسال داده است.فلرینگ به دلیل بی‌توجهی مسئولان، نبود سرمایه‌گذاری و فناوری‌های لازم و اولویت دادن به منافع کوتاه‌مدت رخ می‌دهد. در حالی که کشور در فصل سرما با چالش جدی ناترازی گاز مواجه است و مجبور به قطع گاز صنایع ارزآور مانند پتروشیمی می‌شود، یک راه‌حل ساده و مؤثر برای کاهش این بحران که نادیده گرفته می‌شود، استفاده از گاز مشعل است.
تأمین خوراک مورد نیاز صنایع پتروشیمی با استفاده از گاز مشعل، منجر به افزایش تولید و صادرات محصولات پتروشیمی شده و در نتیجه ارزآوری قابل توجهی برای کشور خواهد داشت و از هدررفت آن نیز جلوگیری می‌کند.
