محمد جواد خلیلی روزنامه نگار: با ورود به سال 1404 بازار ارز ایران همچنان یکی از موضوعات پرچالش و تأثیرگذار بر اقتصاد کشور باقی مانده است. نرخ ارز و به ویژه قیمت دلار، به عنوان یکی از مولفه‌های کلیدی در تعیین شرایط اقتصادی کشور، تاثیرات قابل توجهی بر بخش‌های مختلف جامعه و صنایع دارد. در این میان، رحمان سعادت، اقتصاددان، در گفتگو با روزنامه «نقش اقتصاد»، به بررسی عوامل مؤثر بر نوسانات نرخ ارز در سال پیش رو پرداخت و چشم‌اندازهای مختلف این بازار را با دقت تحلیل کرد.
روند تاریخی تغییرات نرخ ارز و پیش‌بینی‌های سال 1404
سعادت در ابتدای گفتگو، به روند تاریخی تغییرات نرخ ارز اشاره کرد و گفت: «در دو دهه گذشته، شاهد تغییرات شدید در نرخ ارز بوده‌ایم. به‌طور معمول، نرخ ارز در ایران افزایش چشمگیری پیدا کرده و بعد از آن کاهش‌های مقطعی داشته است. این الگو در سال 1404 نیز ادامه خواهد داشت، به‌ویژه پس از عید نوروز که تغییرات زیادی در قیمت‌ها انتظار می‌رود. پیش‌بینی می‌شود که نرخ ارز در سه ماهه اول سال به مرز 100 هزار تومان برسد و تا پایان سال، در محدوده‌ای بین 100 هزار تومان تا 200 هزار تومان نوسان کند.»
وی افزود: «در شرایط عادی، افزایش قیمت دلار ادامه‌دار خواهد بود، اما اگر شرایط اقتصادی ایران با چالش‌های جدید مواجه شود، ممکن است نرخ ارز حتی به 200 هزار تومان یا بیشتر برسد. این امر می‌تواند مشکلات اقتصادی بزرگی را برای کشور به‌وجود آورد. اما اگر سیاست‌های دیپلماتیک و اقتصادی ایران به‌ویژه در عرصه روابط بین‌الملل به‌طور مؤثری بهبود یابد، می‌توان نرخ ارز را در محدوده 100 هزار تومان تثبیت کرد. البته کاهش نرخ ارز به زیر 100 هزار تومان در سال جاری بعید به نظر می‌رسد.»
تأثیر سیاست‌های اقتصادی دولت بر بازار ارز
در بخش دیگری از گفتگو، سعادت به تأثیر سیاست‌های اقتصادی دولت بر بازار ارز و کنترل نوسانات نرخ ارز اشاره کرد و گفت: «اگر دولت سیاست‌های مثبتی در حوزه پولی و مالی اتخاذ کند، ممکن است شاهد کاهش محدود نرخ ارز باشیم. به‌طور مثال، کاهش نرخ ارز بین 5 هزار تومان تا 10 هزار تومان در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر است. اما اگر سیاست‌های پولی و مالی به‌طور مؤثری عمل نکنند و شرایط بین‌المللی هم مساعد نباشد، این سیاست‌ها تأثیر زیادی نخواهند داشت و تنها به‌عنوان مسکن‌های کوتاه‌مدت عمل خواهند کرد.»
سعادت تأکید کرد که برای کنترل واقعی نرخ ارز، باید به تغییرات بنیادی در سیاست خارجی و دیپلماسی اقتصادی توجه شود. «در سال 1403 شاهد تنش‌های زیادی در روابط بین‌المللی ایران بودیم که تأثیرات منفی زیادی بر بازار ارز گذاشت. در صورتی که تنش‌ها در سال 1404 کاهش یابد و ثبات در روابط بین‌المللی برقرار شود، این امر می‌تواند زمینه‌ساز تثبیت نسبی نرخ ارز باشد.»
احیای برجام و تأثیر آن بر بازار ارز
در ادامه، این اقتصاددان به بررسی تأثیر احتمالی احیای برجام و تغییرات در روابط ایران با کشورهایی مانند آمریکا پرداخت. او با اشاره به تجربه تاریخی ایران در عرصه اقتصاد ارزی گفت: «در طول 40 سال گذشته، تنها زمانی که روابط ایران با غرب بهبود یافت، شاهد کاهش چشمگیر نرخ ارز بودیم، که نمونه آن تصویب قطعنامه 598 در سال 1366 بود. اگر در سال 1404 روابط ایران با آمریکا بهبود یابد و مذاکرات بین‌المللی به نتیجه برسد، ممکن است شاهد کاهش شدید نرخ ارز باشیم. گرچه این اتفاق بعید به نظر می‌رسد، اما تغییرات جدی در سیاست‌های بین‌المللی می‌تواند بازار ارز را تحت تأثیر قرار دهد.»
وی همچنین به میزان دلارهای در دست مردم اشاره کرد و گفت: «برآوردها نشان می‌دهد که حدود 40 میلیارد دلار در اختیار مردم قرار دارد و با تغییرات در روابط بین‌المللی، ممکن است برخی از این دلارها به بازار وارد شود که می‌تواند منجر به کاهش چشمگیر نرخ ارز شود. البته چنین وضعیتی بسیار بعید است، اما در سیاست‌های اقتصادی همیشه تغییرات غیرمنتظره‌ای رخ می‌دهد.»
پیش‌بینی تقاضا برای دلار در سال 1404
سعادت همچنین به میزان تقاضا برای دلار در سال 1404 اشاره کرد و گفت: «تقاضای واقعی برای دلار در سال جاری به‌ویژه در حوزه واردات، سفر و آموزش در خارج از کشور ثابت خواهد ماند. با توجه به کاهش جمعیت و کنترل نقدینگی، تقاضای شدید در حوزه سفته‌بازی محتمل نیست. بنابراین، در سال 1404 تقاضای دلار با شیب ملایم و تدریجی افزایش خواهد یافت.»
پیش‌بینی قیمت دلار در سه ماهه اول، شش ماهه اول و پایان سال 1404
سعادت همچنین پیش‌بینی خود را از قیمت دلار در سال جاری ارائه داد: «در سه ماه اول سال 1404، قیمت دلار به 100 هزار تومان خواهد رسید و در شش ماه دوم ممکن است تا 120 تا 130 هزار تومان افزایش یابد. پیش‌بینی می‌شود که در آبان 1404، نرخ دلار به حدود 185 هزار تومان برسد. البته این پیش‌بینی‌ها به شرایط سیاسی و اقتصادی کشور بستگی دارد و ممکن است تغییر کند.»
در نهایت، این اقتصاددان بر لزوم اصلاحات اساسی در سیاست‌های اقتصادی و دیپلماتیک تأکید کرد و افزود: «اگر شرایط بین‌المللی و داخلی به‌طور هم‌زمان بهبود یابد، احتمال کاهش نرخ ارز و کاهش فشارهای اقتصادی بر مردم وجود دارد»
چالش‌ها و پیش‌بینی‌های نرخ ارز در سال 1404
به گزارش روزنامه «نقش اقتصاد» این در حالیست که شب گذشته با خبر مذاکرات ایران و آمریکا که روز شنبه در عمان انجام خواهد شد نرخ ارز روز گذشته روند نزولی در پیش گرفت و سیگنال مذاکرات عمان باعث شد تا نرخ ارز در بازار آزاد 6 هزار تومان پایین بیاید.
در مجموع، چشم‌انداز نرخ ارز و قیمت دلار در سال 1404 تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل داخلی و بین‌المللی قرار خواهد گرفت. تغییرات در سیاست‌های اقتصادی داخلی، به ویژه سیاست‌های پولی و مالی دولت، می‌تواند تأثیرات کوتاه‌مدت بر روند نوسانات ارزی داشته باشد، اما برای دستیابی به کنترل واقعی بر بازار ارز، تغییرات اساسی در روابط بین‌المللی و بهبود دیپلماسی اقتصادی ضروری است. در صورت ادامه تنش‌ها و عدم ثبات در روابط جهانی، احتمال رسیدن قیمت دلار به سطوح بالاتر از پیش‌بینی‌ها وجود دارد که می‌تواند چالش‌های جدی را برای اقتصاد ایران به همراه داشته باشد.
از سوی دیگر، در صورتی که گشایش‌های دیپلماتیک و تغییرات مثبت در روابط خارجی ایران به وقوع بپیوندد، ممکن است شاهد کاهش ملموس نرخ ارز باشیم، اگرچه این موضوع همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. با توجه به تقاضای نسبی ثابت برای دلار، تقاضای سفته‌بازی در بازار ارز کاهش یافته و بازار ممکن است شاهد نوساناتی ملایم‌تر باشد. در نهایت، پیش‌بینی‌ها از افزایش تدریجی قیمت دلار در سال آینده حکایت دارند، اما میزان این افزایش بستگی به تحولات سیاسی، اقتصادی و بین‌المللی خواهد داشت و ممکن است در نهایت منجر به قیمت‌هایی در حدود 100 هزار تومان در سه‌ماهه نخست سال و احتمالاً 185 هزار تومان در پایان سال 1404 شود..
