مِهردخت میرزایی –روزنامه نگار: از کوچه پس کوچه‌های جلفای اصفهان به سمت کلیسای وانک می‌روم؛ جایی که هر فردی که بدنبال دیدن ارامنه و آداب و رسوم و فرهنگ و تاریخ آن‌هاست تلاش می‌کند خودش را به آن‌جا برساند؛ به طوری‌که چندی پیش، در میان حرف‌های دو خانم جوان در خیابان میرزای شیرازی که شوق و ذوق زیادی در آن موج می‌زد این جمله به گوش می‌رسید: «اینجا که چیزی نیست. اگه می‌خوای مراسم واقعی کریسمس و سال نوی میلادی رو ببینی باید بری جلفای اصفهان تا ببینی داخل و بیرون کلیسای وانک چه خبره.»از میان جمعیت که حتی کوچه پس کوچه‌های اطراف کلیسای وانک هم، شاهد آن‌ها هستند عبور می‌کنم و هر کسی به شیوه‌ای شادی می‌کند. اما از آن‌جایی که آشنایی دیرینه‌ای با ارامنه دارم متوجه می‌شوم اغلب افرادی که خودشان را به جلفا رسانده‌اند ایرانیان مسلمان هستند و مشتاقانه در اطراف کلیسای وانک گردهم آمده‌اند.
یکی کلاه بابانوئل به سر دارد و تلاش می‌کند با هر چیزی که نشانه‌ای از عید مسیحیان و جشن کریسمس است عکس‌های مختلفی بگیرد و دیگری قد بلندی می‌کند تا جایی در میان انبوه افراد پیدا کند و با تلفن همراهش یک ویدیوی درست و حسابی ثبت و ضبط کند و در این میان، یک گروه چندین نفره خانوادگی نیز، حضور دارند که به نظر می‌رسد مسافر هستند و متمایل به مغازه «آختامار» ایستاده‌اند و به آن که مملوء از جمعیت است اشاره می‌کنند و با گفتن: «همینه. شیرینی‌فروشیِ که میگن ارمنیه و شیریناش مزه بهشت میده همین‌جاس».
آن‌ها سعی می‌کنند نماینده‌ای را از میان خودشان انتخاب کنند تا بلکه وارد صف طولانی مشتریان شود و همگی‌شان برای اولین بار، شیرینی‌های آختامار را مزه کنند.
صدای سوت و شادی و ذوق یکایک آدم‌ها که هر یک به شیوه خود، این روزها و شب‌ها را جشن می‌گیرد به مثابه یک جشن بزرگی است که گویی سال‌هاست منتظرش بوده‌اند؛ جشنی توأمان با آزادی و رهایی که سایه می‌گفت: «می‌بینم آن شکفتن شادی را. پرواز بلند آدمیزادی را. آن جشن بزرگ روز آزادی را».
کریسمس و شب‌های جلفا
هر قدر به کلیسای وانک نزدیک‌تر می‌شوم جمعیت زیادتر می‌شوند و حضور مشتاقانهٔ ایرانیان مسلمان و ارامنه در آن محوطه به گونه‌ای است که گویی وانک را در آغوش گرفته‌اند و اگرچه بیشتر افراد، گردشگران ایرانی هستند که از سراسر کشور، خودشان را به جلفا رسانده‌اند ولی در میان آن‌ها، تعداد کمی گردشگر خارجی نیز حضور دارند که شاید آن‌ها هم، از این حجم شادی و همدلی متعجب یا ذوق‌زده هستند.
سراسر جلفا به همراه کوچه پس کوچه‌های زیبای سنگفرش‌شده و مغازه‌های منحصربه‌فردش که این قسمت شهر را از دیگر مناطق اصفهان جدا می‌کند به زیبایی خاص آذین‌بندی شده و درواقع، رنگ کریسمسی به خود گرفته‌اند. اما نکته مهم و حائز اهمیت که برخی از فعالان گردشگری و میراث فرهنگی شهر اصفهان به آن اشاره می‌کنند خاموشی‌های نقاطی از جلفا در شب‌های زیبای کریسمس و سال نو میلادی است که در سال‌های گذشته، این موضوع با گلایه‌هایی نیز، همراه بوده است. چون در شرایط کنونی که صنعت گردشگری با چالش‌ها و مصائبی همراه است اگرچه هر ساله، روز و شب‌های کریسمس و سال نو میلادی فرصتی فوق‌العاده برای جذب هرچه بیشتر گردشگران داخلی و خارجی محسوب می‌شود اما به نظر می‌رسد این موضوع برای متولیان مغفول مانده است؛ به طوری‌که به اذعان یکی از فعالان گردشگری اصفهان، خاموشی‌های شبانه در ایام کریسمس پاک کردن صورت مسئله کم‌کاری‌های مسئولان و متولیان شهری است؛ نه کمک به آرامش و امنیت شهروندان حاضر در جلفا!
به شیرینی‌فروشی آختامار می‌روم که بیش از 45 سال قدمت دارد. وارد آختامار که می‌شوم، دختر و نوه‌های مهربان و صمیمی آقای «خاجادورِ» مرحوم را می‌بینم که سال‌هاست شیرینی را مهمانِ خانه‌های هریک از ما کرده‌اند.
در نگاه اول، درختِ کریسمسِ زیبایی که با جعبه‌های هدیه و چراغ‌های رنگی آذین‌بندی شده است به همراه شیرینی‌های خوش رنگ و لعاب؛ چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کنند.«ساندرا» دخترِ «آریوثِ» بزرگ و «مِهِر» و «وهانوش» نوه‌های او در آختامار حضور دارند و با استقبال گرم و مهمان‌نوازی همیشگی آن‌ها روبرو می‌شوم.
مِهِر، پسری است که تمام تلاشش را می‌کند تا در کنار مادر و خواهرش میراث‌دار خوبی برای آختامارِ مرحوم آریوث خاجادور باشد و او قصه آختامار را این‌طور تعریف می‌کند: آختامار یک کلیسا و جزیره هم‌نام در دریاچه وان است.
قنادی آختامار توسط پدر بزرگم آقای آریوث خاجادور در سال 58 افتتاح شد که متأسفانه ایشان در هفته‌های گذشته فوت شد و این شیرینی‌فروشی در حال حاضر، توسط مادرم؛ ساندرا خاجادور و من و خواهرم؛ وهانوش خدابخشیان اداره می‌شود و از همان ابتدای کار، تلاش شد که شیرینی‌های مختلفی با کیفیت بالا به مشتریان عرضه کنیم و همشهریان و هموطنانی که به شیرینی آختامار مراجعه می‌کنند لطف دارند و راضی هستند.مِهِر درمورد تاریخ برگزاری جشن میلاد حضرت مسیح و کریسمس ادامه می‌دهد: کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها میلاد حضرت مسیح و جشن کریسمس را در تاریخ 25 دسامبر برگزار می‌کنند و ما به عنوان جامعه ارامنه که مذهبمان جزء کلیسای گریگوری است و ارتدوکس‌ها و کلیسای شرقی در تاریخ ششم ژانویه میلاد حضرت مسیح و کریسمس را جشن می‌گیریم.او با اشاره به فضای سراسر جشن و شادی روزها و شب‌های جلفا در ایام کریسمس و سال نو میلادی می‌گوید: امسال، شهرداری همه جا را آذین‌بندی کرده بود. علاوه بر چراغانی در کلیسا، مردم خانه‌ها و مغازه‌هایشان را نیز تزیین کرده بودند. هر ساله در این ایام، بسیاری از هموطنان به این منطقه می‌آیند. زیرا آن‌ها علاقه بسیاری به آشنایی با آداب و رسوم ما دارند. اما مراسم کلیسایی مختص به خودمان است.مِهِر با اشاره به تفاوت برگزاری مراسم کریسمس و آذین‌بندی امسال در منطقه ارامنه اصفهان در مقایسه با سال گذشته عنوان می‌کند: هر سال، نیروهای انتظامی و امنیتی و شهرداری در کنار خلیفه‌گری و مغازه‌داران این منطقه کمک می‌کردند و به تزیین و نورپردازی جلفا و مناطق ارامنه‌نشین می‌پرداختند ولی امسال شهرداری کار خاصی برای این منظور انجام نداد و طبق تصمیم خلیفه‌گری قرار شد گردشگرانی که قصد دارند به بازدید کلیسای وانک بپردازند بیشتر در بازه زمانی صبح و ظهر این کار را انجام دهند تا به شلوغی شب کشیده نشود و اتفاقاً استقبال خوبی شد.
استقبال گرم ادیان مختلف از جشن کریسمس
او تأکید می‌کند: خلیفه‌گری علاوه بر کلیسای وانک، بیت‌اللحم و موزه موسیقی را تزیین کرد و خیلی از گردشگران برای بازدید و عکاسی به این مکان‌ها رفتند و بسیاری از همشهری‌های مسلمان ما نیز، به تزیین مغازه‌هایشان پرداختند و همراه با جامعه ارامنه فضای کریسمسی را به وجود آوردند و ما هم برای سه شعبه آختامار چنین فضایی را فراهم کردیم؛ به طوری‌که نه تنها درخت کریسمس و تزیینات مختلف بلکه هر شب در میدان جلفا بابانوئل داشتیم که خدا را شکر استقبال بسیار خوبی از این موضوع شد و مردم تشریف آوردند و با بابانوئل و تزیینات عکس گرفتند. اما محدودیت صورت گرفته صرفاً برای جلوگیری از ازدحام جمعیت در کلیسای وانک بود و اگرچه متولیان مربوطه زمان بازدید از کلیسا را محدود کردند ولی مراسم همچنان برگزار شد.در جریان برگزاری مراسم کریسمس و شادی مردم، مأموران نیروی انتظامی در خیابان‌های جلفا و حکیم نظامی و نظر و همچنین، کوچه کلیسای وانک حضور داشتند تا امنیت برقرار شود و یک سری مراسم‌های خصوصی هم، که مختص به ارامنه هستند در جلفا و باشگاه آرارات و مکان‌های دیگر برگزار شد.مِهِر به فرهنگ و سنت‌هایشان در ایام سال نو میلادی و جشن کریسمس این‌طور اشاره می‌کند: ما در ژانویه جشن می‌گیریم و برای شب عید سفره خاصی داریم که غذاهایی مثل کوکوسبزی، ماهی دودی و ماهی در آن می‌گذاریم و در شب پنجم ژانویه با خانواده کنار هم جمع می‌شویم و آداب و رسوم خودمان را انجام می‌دهیم و صبح ششم ژانویه هم که عیدِ میلادِ حضرت مسیح است مراسم خاص دیگری داریم که به کلیسا می‌رویم. شروع دید و بازدیدهای ما از اول ژانویه است که به دیدن بزرگ‌ترها می‌رویم و سال نو را تبریک می‌گوییم.یکی از کلیدواژه‌هایی که مِهِر در میان صحبت‌های خود به آن اشاره می‌کرد ایران و وطن بود؛ چراکه در تمامی این سال‌ها، ایران؛ وطن تمامی ارامنه‌ای بوده است که این کشور را سرزمین خود می‌دانند و دلبستگی خاصی به آن دارند؛ به طوری‌که مِهِر در خصوص این پرسش که دوست دارد کریسمس را در کدام کشور جشن بگیرد با قاطعیت تمام می‌گوید: ایران.از آن‌جایی که او و خانواده‌اش سال‌ها تجربه موفقِ شیرینی‌فروشی دارند و آختامار را به یک برند منحصربفردی تبدیل کرده‌اند و هر ساله در ایام کریسمس و جشن سال نو میلادی، بازار شیرینِ کیک و شیرینی بسیار داغ است در خصوص شیرینی‌های خاص جشن کریسمس می‌گوید: در عید پاک که در ایام نوروز برگزار می‌کنیم شیرینی خاصی داریم اما برای کریسمس از کوکی، شیرینی و شکلات‌هایِ رایج در بازار اما با طرح‌ها و اَشکال کریسمس و سال نو استفاده می‌کنیم. از شیرینی‌های سنتی ارامنه که در تمامی طول سال استفاده می‌شوند، می‌توان به پروک، گاتا، پونچیک، یوخه و نازکِ ارمنی اشاره کرد.مِهِر با بیان این که ایام میلاد حضرت مسیح و کریسمس می‌تواند فرصت مناسبی برای جذب هرچه بیشتر گردشگر باشد، تأکید می‌کند: در این سال‌ها که فضای مجازی جای خود را در زندگی مردم باز کرده است صفحه‌هایی وجود دارند که منطقه جلفای اصفهان و کلیساهایی مثل وانک و بیت‌اللحم را برای بازدید معرفی می‌کنند که این موضوع می‌تواند به جذب گردشگر کمک کند؛ چراکه آذین‌بندی و تزیینات خیابان‌های ارامنه‌نشین و مغازه‌ها و دیدن مکان‌های مختلف در خیابان جلفا و خاقانی و همین‌طور، جشن و پایکوبی و حضور بابانوئل و آداب و رسوم و فرهنگ جامعه ارامنه با استقبال زیادی روبرو می‌شوند.
تنوع ادیان؛ فرصتی برای رونق گردشگری
در ادامه، فاطمه علی‌اصغر، پژوهشگر و روزنامه‌نگار پیشکسوت حوزه گردشگری و میراث فرهنگی در خصوص اهمیت ظرفیت مناسبت‌ها و مراسم مختلف ادیان در کشور به منظور رونق هرچه بیشتر گردشگری می‌گوید: از دیرباز، به دلیل این که ایران یک کشور متمدن و تاریخی بوده است ادیان مختلف به صورت مسالمت‌آمیز در کنار یکدیگر در آن زندگی کرده‌اند و شاهد این موضوع، حضور ادیان مختلف در شهرهایی چون؛ تهران، اصفهان و دیگر مناطق کشور است و به همین دلیل، ما علاوه بر مساجد مختلف در ایران شاهد حضور کلیساها و آتشکده‌ها نیز، هستیم.این پژوهشگر و روزنامه‌نگار پیشکسوت حوزه گردشگری و میراث فرهنگی تأکید می‌کند: کشور ما به دلیل وجود تنوع ادیان در آن، ظرفیت خوبی در حوزه گردشگری ادیان دارد و از جمله دلایل مهمی که می‌توان به آن اشاره کرد این است که ارامنه از مهم‌ترین گروه‌های ساکن در ایران هستند و بدنبال آن، جشن‌های آن‌ها در کنار مراسم و مناسبت‌های ایرانی می‌تواند شرایطی را در کشور به وجود آورد تا همه ادیان به شکل یک ملت و با حضور در کنار یکدیگر شریک جشن‌ها و مناسبت‌های مختلف هم شوند و همان‌طور که ارامنه در رویدادهای مختلف مسلمانان و حتی مراسم مذهبی آن‌ها شرکت می‌کنند این موضوع می‌تواند به صورت متقابل نیز، وجود داشته باشد و ایرانیان مسلمان هم در کنار ارامنه در جشن میلاد حضرت مسیح حضور داشته باشند و با هم به جشن و شادی بپردازند که این خود، نشان از همدلی و صلح و دوستی دیرینه آن‌هاست و تنها در صورتی می‌تواند جشن کریسمس برای گردشگر خارجی حائز اهمیت باشد که مراسم خاص ارامنه ایران قرار بگیرد.فاطمه علی‌اصغر تصریح می‌کند: طبق آمارها، از آن‌جایی که مردم ایران چندان شاد نیستند شاید حضور پیدا کردن آن‌ها در جشن‌هایی مثل یلدا، کریسمس، نوروز و… باعث شود تا در شرایط فعلی بتوانند تا حدی شادی را تجربه کنند. به همین دلیل، رونق گردشگری ادیان در کشور مذهبی مثل ایران از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و مسئولان و متولیان باید از این فرصت استفاده کنند و برای این منظور، برنامه‌ریزی‌های بلند مدتی داشته باشند؛ به طوری‌که در زمینه گردشگری ادیان همان‌طور که برای دین اسلام بسترهایی فراهم می‌شود و تلاش بر این است که مردم ادیان مختلف ترغیب و تشویق به حضور در مراسم مختلف مسلمانان شوند این ظرفیت برای مناسبت‌های مختلف ارامنه و ادیان دیگر نیز، فراهم شود تا مسلمانان ضمن آشنایی با مراسم آن‌ها به ویژه در ایام میلاد حضرت مسیح و کریسمس که با استقبال بسیار زیادی از سوی مردم روبروست هردو مذهب بتوانند شریک روزهای شاد هم باشند.این پژوهشگر و روزنامه‌نگار پیشکسوت حوزه گردشگری و میراث فرهنگی با اشاره به تبعات منفی برخوردهای سلبی با مناسبت‌ها و مراسم مختلفی که در کشور برگزار می‌شوند تأکید می‌کند: هرگونه برخورد سلبی با مناسبت‌هایی که برخاسته از مردم هستند و آن‌ها در چنین مراسم و مناسبت‌هایی شرکت می‌کنند، می‌تواند دستاوردها و نتایج بسیار منفی داشته باشد؛ به طوری‌که نه تنها می‌تواند باعث خشم و ناراحتی آن‌ها شود بلکه این موضوع منجر به یأس و ناامیدی در میان مردم خواهد شد و درواقع، چنین برخوردهای سلبی و اقدامات بازدارنده موجب ازبین رفتن هویتی می‌شوند که همه کشورهای توسعه‌یافته تلاش می‌کنند چنین هویت و مناسبت‌های فرهنگی و اجتماعی را داشته باشند. به همین دلیل، وقتی برخوردهای سلبی و بازدارنده با مناسبت‌ها و جشن‌های مختلف را مشاهده کنیم که مردم به آن‌ها علاقه دارند به وضوح شاهد کمرنگ شدن و ازبین رفتن نشانه‌های هویتی خواهیم بود که در این صورت، نه تنها وطن بی‌دفاع می‌شود بلکه رونق پیدا نکردن صنعت گردشگری ضررهای مختلفی را به کشور وارد می‌کند؛ بنابراین من بر این باور هستم که همواره مردم باید از مناسبت‌های این‌چنینی پاس‌داری کنند و خودشان با نشان دادن علاقه‌مندی و حفظ چنین مناسبت‌ها و آداب و رسوم و جشن‌هایی باعث شکل‌گیری گردشگری توسعه‌یافته شوند.فاطمه علی‌اصغر می‌گوید: احساس ما برای نزدیکی ادیان و مذاهب به هم در نهایت منجر به همبستگی ملی می‌شود و این نکته بسیار مهمی است و ای کاش بتوان با هرچه نزدیک‌تر کردن ادیان به یکدیگر، باعث شد تا حداقل، شاهد گسترش گردشگری داخلی باشیم. چون تا چند سال آینده نمی‌توانیم در زمینه گردشگری خارجی دستاوردی داشته باشیم.
