زهره نوروزپور- گروه بین الملل: امیر قطر هفته گذشته با رهبر معظم انقلاب و مسعود پزشکیان رئیس جمهور کشورمان دیدار کرد. روزنامه‌های صبح ایران تیترهای متنوعی درباره این دیدارهای دیپلماتیک داشته‌اند. از حامل پیام تا آخرین پیام در بحبوحه فشار حداکثری آمریکا علیه ایران. اما همگی به دنبال یک سؤال بودند اینکه امیر قطر در تهران چه می‌خواست؟ و آیا درخواستی از رهبر معظم انقلاب و دولت پزشکیان داشت؟ آیا قرار است میانجیگری کند؟ ایا حامل پیامی از سوی آمریکا بود؟
امروز خاورمیانه آبستن صلح و جنگ است. در همین هفته که تهران میزبان امیر قطر بود، ریاض نیز میزبان مذاکراتی برای صلح یک جنگ ویرانگر بود. جنگی که تقریباً زمین سوخته‌ای شد برای تمامی بازیگران منتفع در جهان، از آمریکا که استارت این جنگ را زد تا شرق آسیا هر کدام به نحوی در سه سال گذشته گرفتار این جنگ شرقی و غربی بودند و از آن به نفع خود سود بردند. و حالا امروز مذاکرات صلح آن در قلب خاورمیانه جایی که هیچگاه از جنگ نفس راحتی نداشته برگزار شده است. منطقه‌ای که به تازگی ۵۰ هزار نفر از ساکنان آن گرفتار نسل کشی اسرائیل شدند. منطقه‌ای که پس از بهار عربی چندان روی خوشی دیگر ندید و حتی اگر عقب‌تر نیز برویم پس از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ دیگر روی خوش ندید و گرفتار جنگ‌ها و رقابت‌های تسلیحاتی متعدد شد که تا امروز نیز ادمه دارد. کسی چه می‌داند شاید حالا وقت آن رسیده که ناآرامی‌های خاورمیانه به اروپا سرایت کند، بالاخره دنیا نیاز به جنگ دارد تا اقتصاد را بچرخاند و از تلنبار تسلیحاتی نیز جلوگیری به عمل آورد. البته در حالی به اروپا خواهد کشید که اتحادیه اروپا و ناتو بر ادامه جنگ پافشاری کنند.
حالا در این شرایط پس از سقوط اسد این اولین مذاکره حضوری امیر قطر با مقامات ایران است. این سفر از جایی بسیار مهم است که پس از قدرت گرفتن احمد شرع در سوریه متحد اصلی او حالا در دیدار با رهبر کشورمان از مسائل و مصائب سوریه می‌گوید. قطر که یک متحد اصلی حاکم فعلی سوریه به حساب می‌آید پیش از این به احمد شرع رئیس جمهور موقت سوریه وعده ماهی یک میلیارد دلار برای کمک به این کشور داده بود. حالا خبر رسیده است که قطر تاکنون هیچ پولی به این دولت موقف پرداخت نکرده است.
پوشش ضعیف سفر امیرقطر به تهران در امپراتوری الجزیره
وب سایت شبکه خبری الجزیره منتسب به قطر، تنها به یک خبر کوتاه آن هم به نقل از خبرگزاری ایران بسنده کرده است که احتمالاً با این نوع پوشش خبرسانی پیامی مبنی به این که این سفر چندان هم مهم نیست به دنیا مخابره کند تا از حساسیت‌ها کاسته شود.
الجزیره در این باره تنها به یک محور این دیدار اشاره کرد؛ آن هم وضعیت پول بلوکه شده ایران بود. وب سایت انگلیسی زبان این شبکه خبری نوشت: «رهبران دو کشور درباره روابط دوجانبه و همچنین مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی مورد علاقه مشترک بحث کردند. این دیدار در حالی انجام شد که تنش‌ها در سراسر منطقه همچنان بالا است، با آتش‌بس‌های شکننده‌ای که پس از ماه‌ها جنگ در لبنان و غزه برقرار شده و دولت انتقالی در سوریه پس از برکناری بشار اسد در قدرت است. شیخ تمیم به تنش‌های موجود در منطقه اعتراف کرد و از کشورهای منطقه درخواست کرد که برای مواجهه با این وضعیت بیشتر همکاری کنند. خبرگزاری دولتی ایران (ایرنا) گزارش داد آیت الله خامنه‌ای گفتند که علیرغم برخی مسائل «مبهم و حل نشده»، از جمله دارایی‌های منجمد شده، ایران، قطر را به‌عنوان یک «کشور برادر» می‌داند.»
حدود ۶ میلیارد دلار از وجوه ایران تحت تحریم‌های ایالات متحده منجمد شده و در حال حاضر در بانک قطری نگه‌داری می‌شود، پس از آنکه قبلاً توسط کره جنوبی در سپتامبر ۲۰۲۳ آزاد شده بود.
الجزیره در ادامه نوشت: آیت‌الله خامنه‌ای ایالات متحده را به ممانعت از اجرای توافق برای بازگرداندن وجوه به ایران متهم کرد. ایشان گفتند: «می‌دانیم مانع اصلی عملی شدن توافقی که در این زمینه انجام شده بود، آمریکا است.» وی افزود که ایران انتظار دارد قطر در برابر فشارهای واشنگتن مقاومت کرده و دارایی‌های ایران را بازگرداند.
این گزارش کوتاه از این بنگاه بزرگ خبری نشان از آن دارد که بحران خاورمیانه فراتر از آنچیزی است که ما اکنون آن را نظاره می‌کنیم؛ بحرانی که رهبران آن ترجیح می‌دهند با سر و صدای کمتری به دنبال حل و فصل آن باشند. همچنین در این خبرگزاری که به امپراتوری رسانه در خاورمیانه معروف است نشانی از پیامی از امیر قطر دیده نمی‌شود و تنها به گزارشی از یک دیدار بسنده شده است. بر خلاف چیزی که روزنامه‌های ایران از آن سخن گفتند.
آیا امیر قطر واقعاً حامل پیامی از آمریکا بود؟
وزیر خارجه آمریکا همچنین در ریاض به رایزنی با سرگئی لاوروف، همتای روس خود پرداخته است. سرنوشت اوکراین پرسش اصلی در میان بده‌بستان و شاید حتی آشتی‌کنان ترامپ و پوتین است.
اما پرسش دیگر درباره کشوری است که متحد روسیه است و هدف «فشار حداکثری» آمریکا به ایران. روسیه سابقه بی‌توجهی به اولویت‌های حکومت ایران را دارد، از جمله در تحولات اخیر سوریه. با این وجود هنوز مشخص نیست که کاخ سفید می‌تواند پیوند پاستور با کرملین را از بین ببرد یا نه.»
مصطفی نجفی کارشناس مسائل سوریه در کانال تلگرامی خود نوشت: «به نظر می‌رسد، امیر قطر حامل پیامی از سوی آمریکا بود. پیغامی مبتنی بر اقناع یا اجبار برای مذاکره. در مقابل، ایران پیامی به امیر قطر داد تا به واشنگتن منتقل کند؛ مبنی بر اینکه با این رویکرد ترامپ، تهران مذاکره نمی‌کند و هرگونه تهدید علیه ایران، امنیت سراسر منطقه را با خطر کم سابقه مواجه می‌کند.
همچنین در این سفر، نارضایتی ایران از برخی سیاست‌های قطر ابراز شد. و نکته مهم اینکه، اخیراً اختلافات پنهانی میان قطر و ترکیه بر سر سوریه به وجود آمده است و امیر قطر در دیدار امروز خود، نارضایتی خود از برخی سیاست‌های ترکیه در سوریه را ابراز کرد. به نظر می‌رسد، یکی از اهداف سفر شیخ تمیم به تهران، همین اختلاف با ترکیه بوده است (در راستای توازن بخشی). با این حال، شیخ تمیم خواستار تعامل ایران با هیات حاکمه جدید سوریه شد. تهران نیز خواسته‌ها و شروط خود را منتقل کرد.»
این کارشناس در حالی به موضوع فشار حداکثری آمریکا اشاره می‌کند که پس از دیدار امیر قطر با مقام معظم رهبری دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در میامی به خبرنگاران گفت فشار حداکثری را علیه ایران مجدداً عمال کردم. ترامپ در هفته‌های اخیر در دیدار با نتانیاهو این یاددشت را امضا کرد اما از آن روز به طور واضح اعلام نکرده بود که یادداشتی که امضا کرده همان فشار حداکثری سابق است اما امروز همزمان با این دیدار به طور رسمی این موضوع را اعلام کرد.
درخواست کمک از ایران ؟
در همین باره کانال تحلیلی سوریه نیز در پادکستی عنوان کرد که امیر قطر حامل هیچ پیامی از سوی آمریکا نبوده است بلکه عمده هدف امیر از این سفر مساله سوریه و ترکیه است. این کانال تحلیلی در پادکست خود می‌گوید دولت قطر با آمدن ترامپ احساس خفگی می‌کند و برای عبور از این شرایط چاره‌ای جز این ندارد که از ایران کمک بگیرد.
در این پادکست آمده: دولت قطر بیش از آنکه به ترامپ و تیم او نزدیک باشد به بایدن نزدیک بود. قطر الان احساس خفگی می‌کند همان اندازه که اردوغان از بازی داده نشدن مذاکرات صلح اوکراین خشمگین است، مشکلات مالی ترکیه سر باز کرده است و اردوغان امروز توانایی بازپرداخت وام‌های سنگین خود نیست مگر آنکه از جیب مردم کشورش در بیاورد! ترکیه، تحریم و محاصره اقتصادی نیست و حتی مشکل واردات و صادرات را هم ندارد اما چون ظرفیت چندانی نداشت و خواست جای ایران را در حوزه‌هایی که ایران تحریم بود بگیرد و جای سوریه و عراق هم بگیرد حالا امروز گرفتار شرایط اقتصادی کشورش شده است و از مدیریت سوریه عاجز مانده و حالا امروز نشان داد که او هرگز نمی‌تواند جای ایران را در منطق بگیرد. سفر امیر قطر از این جهت مهم است.
باید پرسید مگر قرار نبود که دولت خودخوانده جولانی را حمایت کنند و ماهانه به او ۱ میلیارد دلار بدهند؟ ۳۰ میلیون نفر در سوریه گرسنه هستند. اما هیچ کمکی هنوز به این کشور نه از سوی ترکیه نه از سوی قطر نرسیده است.
طرف قطری در حالی خوشحال به سوریه رفت و قهوه عربی خورد و غذای سوری خورد که عربستان شد قطب قدرت میانجیگر در منطقه و برادر مهربان ترامپ و میزبان دو ابرقدرت درگیر در سوریه و اوکراین، این شرایط باعث شد که قطر احساس خفگی کند و حتی جرات کمک به جولانی را ندارد به این دلیل که متوجه شدند با این پول جولانی نمی‌تواند کاری از پیش ببرد. در آمریکا تولسی گابارد به عنوان مدیر اطلاعات ملی این کشور منصوب شد. این خانم مشهور است به ضدالقاعده بودن؛ مساله ای که حتی ترکیه هم با آن درگیر خواهد شد.
نشستن گابارد بر این کرسی حتی سبب شد که در نشست پاریس کسی جرات نکند بیانیه حمایت از جولانی را امضا کند. قطری‌ها حتی اگر بخواهند کاری هم برای سوریه انجام دهند حالا دیگر نمی‌توانند. چون این خانم اجازه حمایت از ترویست ها آن هم از نوع القاعده را نخواهد داد و امیر قطر متوجه شده است که هر گونه کمک به سوریه چاه ویلی است که او را در خود می‌کشاند.
پیرو این مساله قطر می‌داند و احساس می‌کند که جولانی در دمشق ماندگار نخواهد بود. سفر او به ایران حول این مساله بود که قطر می‌خواهد از طریق ایران در منطقه نفس بکشد و برای این تنفس آزاد یک میلیارد مفت را به جای هدر دادن در سوریه و درافتادن با امریکا، چرا در ایران سرمایه گذاری نکند؟ ایرانی که مسیر نفس کشیدن قطر است. همانطور که مقام معظم رهبری به او گفتند چرا حاضر نشد پول ایران را پس دهد؟ و چرا حالا این پول را آزاد نمی‌کنند؟ اینکه قطر امروز در منگنه است هم به دلیل سیاست‌های خود در غزه و هم سوریه، و رابطه با هسایگان عرب، آنجایی نمود پیدا می‌کند که در محضر رهبر انقلاب از حمایت شجاعانه ایران از غزه و فلسطین تشکر کرد که این به خودی خود یک پیام مهم است که یک کشور عربی و مسلمان درباره این موضوع از ایران تقدیر می‌کند.
در دور اول ترامپ وضعیت قطر با همسایگان خود چگونه گذشت؟ بحران عربی در دور اول ریاست جمهوری ترامپ و قطع روابط این کشور با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نفس قطری‌ها را گرفت. حالا این کشور با توجه به میزبانی سعودی برای مذاکره دو ابرقدرت اگر بخواهد در دوره دوم ترامپ نفس بکشد باید با ایران هماهنگ شود.
این پادکست در ادامه تحلیل خود از زبان شهید امیرعبداللهیان وزیر خارجه دولت مرحوم رئیسی نقل کرد که بعد از توافق ایران و عربستان در دیداری که با سفیر امارات داشت گفته است که در آن جلسه به سفیر امارات گفتم که ما اگر تنش‌ها را کاهش دادیم و شما حالا احساس امنیت می‌کنید این امنیت هزینه‌ای دارد که باید آن را پرداخت کنید. البته که امارات هیچگاه این هزینه را پرداخت نکرد و حتی تنش‌هایی هم در نوسان نرخ ارز در ایران ایجاد کرد!
گوینده این پادکست در نهایت نتیجه گرفته است که این سفر حامل هیچ پیامی از سوی آمریکا نبود ضمن اینکه ایران حتی قطر را هم میانجی به حساب نمی‌آورد. با توجه به اینکه سیان ان نیز در خبری عنوان کرده بود که عربستان مایل به میانجیگری میان ایران و امریکا است. به نظر می‌رسد که ایران هیچگاه به عربستان اجازه نخواهد داد که نقش واسطه و میانجی را ایفا کند. تهران این فرصت را به بن سلمان نخواهد داد. اگر قرار است کشوری در منطقه عربی میانجی باشد مانند همیشه همان سلطان نشین عمان است. ایران هیچگاه نتوانسته است با رقیب خودش که هنوز هم ذات واقعی او در ابهام است اعتماد کند چه رسد به آنکه این مهم را به این کشور محول کند همانطور که به قطر نیز محول نخواهد کرد.
با همه این تفاسیر، به نظر می‌رسد که پیام فقط داخلی بود و آن هم این که مردم ایران به واقع منتظر یک اتفاق خوب هستند. اما پشت پرده سیاست خیلی عمیق‌تر از آنچیزی است که جراید به ما می‌گوید. او نه حامل پیام بود نه درخواست کمک داشت او فقط برای هماهنگی منطقه‌ای در سوریه، غزه و پرونده حماس در اتحادیه عرب به تهران آمده بود. مساله حذف حماس به طور جدی از سوی حاکمان عربی منطقه در حال پیگیری است و این بسیار قوت گرفته است که در ازای این حذف ترامپ از کوچاندن فلسطینی‌ها صرف نظر کند. قبل از دیدار امیر قطر با مقام معظم رهبری، هیاتی از حماس با رهبری زیاد نخاله به دیدار رهبر انقلاب مشرف شدند. مساله فقط منطقه بود. اما هوشیاری ایران نیز اهمیت بسزایی در خصوص آزاد شدن پول‌های بلوکه شده دارد. به این معنا که اگر امیر قطر به دنبال امتیاز و یارگیری برای ماندن حماس در قدرت است اول باید هزینه آن را بپردازد و اگر بپردازد شاید ایران در وضعیت سوریه تجدید نظر کند و کمک کند تا مانع از اقدامات افسارگسیخته اردوغان شود، امیر قطر به خوبی واقف است که بدون حضور ایران سوریه، سوریه نخواهد شد و از سوی دیگر تهران از گزینه حذف حماس در جلسه اتحادیه عرب نیز جلوگیری کند.hl
