عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه حذف یارانه سوخت بدون برنامه‌ریزی امکان پذیر نیست، گفت که حذف این یارانه برای دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰ در شرایط تورمی و بدون برنامه‌ریزی برای کنترل آثار جانبی، نه تنها عدالت اجتماعی را محقق نمی‌کند، بلکه فشار بیشتری بر دهک‌های پایین وارد خواهد کرد.
به گزارش نقش اقتصاد آنلاین به نقل از ایسنا، طبق صحبت‌های اخیر رئیس جمهور درباره سهمیه بنزین دهک‌های مختلف، موضوع حذف سهمیه دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰ جدی‌تر از قبل شده که می‌تواند فرصت‌ها و چالش‌هایی را برای دهک‌های پایین و بالا ایجاد کند. در همین راستا کارشناسان اقتصادی اظهار نظرهای مختلفی در این زمینه داشته و به آثار مثبت و منفی آن پرداختند که در ادامه می‌خوانیم.
آلبرت بغزیان – عضو هیأت علمی دانشگاه تهران – در گفت‌وگو با ایسنا، درباره حذف احتمالی یارانه سوخت (بنزین) دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰ کشور، در راستای رعایت عدالت اجتماعی درون جامعه توضیح داد: در واقع یک بخش بیشتر این موضوع قضاوت‌های غیر اقتصادی است و همه باید از این سهمیه برخوردار باشند، چه فقیر و چه غنی. از یک جهت دیگر اما می‌توان گفت افراد غنی به این سهمیه نیازی ندارند و اگر این سهمیه را به آن‌ها ندهیم ناراحت نمی‌شوند.
او ادامه داد: بحث مهم اما این است که دهک نهم و دهم چه کسانی هستند؟ به عنوان مثال الان به من گفته‌اند که دهک نهم هستم، آیا معیار خاصی برای معرفی دهک‌ها وجود دارد؟ الان درآمد من با فردی که در دهک دهم لامبورگینی سوار شده و ویلای آنچنانی یا کارخانه دارد، یکسان است؟ اگر من الان دهک نهم یا دهم به شمار می‌روم، به هیچ عنوان قابل مقایسه با افراد حاضر در دهک دهم نیستم که درآمدهای بسیار زیادی دارند. در واقعیت این اتفاق در حق افرادی مثل بنده بی‌عدالتی است. اگر ما بالاترین درآمد و دارایی را برای دهک دهم در نظر بگیریم، در بهترین حالت بنده به عنوان عضو هیات علمی باید در دهک چهارم یا پنجم قرار می‌گرفتم. این به نوعی بی‌عدالتی است چون معیار تشخیص‌ها مشخص نیست.
با این روش گران کردن بنزین تنها دهک‌های اول تا هفتم ضرر می‌کنند چون به عنوان مثال کرایه‌ها گران می‌شود، بلیت اتوبوس و مترو هم با قیمت بالاتری عرضه خواهند شد.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران از بعد تحلیل اقتصادی، درباره این تصمیم احتمالی دولت توضیح داد: اگر موضوع تشخیص اشتباه دهک‌ها را کنار بگذاریم، به نظر من دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰ درآمدها و دارایی‌هایی دارند که نیازی به این یارانه بنزین ندارند. الان هم همان افراد بعد از سهمیه یارانه به صورت آزاد بنزین می‌زنند. سوال مهم این است که نگرانی ما بنزین ۱۵۰۰ تومانی است یا نگران بنزین ۳۰۰۰ تومانی هستیم؟ اگر قرار هست این اتفاق بیفتد، پس ما اشتباه می‌کنیم که بنزین بدون سهمیه را ۳۰۰۰ تومان بدهیم، در کم‌ترین حالت بنزین بدون سهمیه (آزاد) باید به قیمت ۶۰۰۰ تومان عرضه شود تا حداقل شاهد یک عکس‌العملی باشیم.
او تصریح کرد: من موافق حذف سهمیه بنزین برای دهک‌های فوق هستم، اما به عنوان مثال یارانه نان را که نمی‌توان از آن‌ها کسر کرد. البته آن فرد سهمیه نان را نمی‌خواهد چون در نانوایی سنگک دو رو کنجد سفارش می‌دهد و آن افراد حاضر در دهک بالا وقت کافی برای این چیزها را ندارند و برای آن‌ها فرقی ندارد. این موضوع فراتر از یارانه بنزین است. به نظر من با این روش ما در دور تکرار می‌افتیم و اتفاق خاصی نمی‌افتد.
این کارشناس اقتصادی با مطرح کردن این موضوع که چه برنامه‌ای برای رسیدن درآمدهای حاصل از این کار به دست دهک‌های پایین‌تر در نظر داریم؟ گفت: افراد دهک‌های بالاتر با تورم موجود آسیبی نمی‌بینند و دارایی‌های آن‌ها بیشتر خواهد شد.
اگر قرار باشد با این روش قیمت سوخت افزایش یابد، در نتیجه قیمت حمل و نقل بار نیز افزایش پیدا می‌کند و حتی قیمت خمیر دندان هم بالاتر می‌رود که در نتیجه، هزینه‌های دهک‌های پایین بار دیگر بیشتر می‌شود.
بغزیان در پاسخ به این سوال که آیا با این تصمیم دولت در هزینه‌های کشور صرفه جویی می‌شود؟ توضیح داد: از دید حسابداری و در آن قسمت شاید ما یارانه بنزین کم‌تری بپردازیم، اما جاهای دیگر که باید با تورم مبارزه کنیم، هزینه‌های تامین اجتماعی دیگر برای دهک‌های پایین افزایش پیدا می‌کند و فکر نکنید که هزینه دولت کم خواهد شد. بهترین کار مبارزه با تورم است. الان در کشورهای دیگر مالیات روی بنزین را می‌گیرند و بنزین ارزان نیست، اما ما یک موضوع مهم به نام نرخ ارز داریم که از ۴ هزار تومان به۸۰ تا ۹۰ هزار تومان رسیده است. الان می‌گویند قیمت بنزین در ترکیه ۲۴ هزار تومان است، اما این موضوع در شرایطی است که قیمت ارز بالا رفته است. بحث نرخ ارز و تورم این شرایط را وخیم‌تر می‌کند.
او با بیان اینکه بی‌تردید قیمت بنزین حتما باید تغییر کند، ادامه داد: دولت حتما نیاز دارد که درباره قیمت بنزین بازنگری کند، اما باید با توجه به بحث‌های اجتماعی و شرایط فعلی این مسئله مورد بررسی دقیقی قرار گیرد. راهکار مناسب این است که وسایل حمل و نقل عمومی بهبود پیدا کند. باید اتوبوس با کیفیت شود، که البته در این صورت قیمت بلیت‌های اتوبوس و مترو هم گران‌تر خواهد شد. در واقع با این تصمیم فعلی فقط یک هزینه به کشور تحمیل کرده‌ایم و همین موضوع باعث تورم بیشتر می‌شود که در این شرایط دولت باز هم باید فکر دیگری بکند. اگر نرخ ارز هم تغییر کند بنزین به سمت بیرون قاچاق می‌شود. در آن صورت ما باید جلوی قاچاق بنزین را هم با روش‌های کشورهای دیگر بگیریم.
بنزین سه نرخی یکی از پیشنهادها است، اما آیا می‌توان در آن شرایط قیمت کرایه‌ها را هم کنترل کرد؟ در آن صورت یک عده حتی بنزین فروشی هم می‌کنند.
او با بیان اینکه من با افزایش قیمت موافق هستم، ادامه داد: افزایش قیمت را باید انجام دهیم، اما اگر من بودم در شرایط عادی کشور که در این حد تورم نبود، تحریم نداشتیم، انحصار نبود و …، افزایش قیمت بنزین را به صورت پله پله و از پیش تعیین شده انجام می‌دادم. به عنوان مثال اعلام می‌کردیم که هر ۱۳ فروردین بنزین را فلان قدر افزایش می‌دهیم که در آن صورت شرایط اقتصادی برای جامعه قابل پیش بینی بود و چه بسا الان هم قیمت به ۲۴ هزار تومان می‌رسید. الان اما شرایط بسیار سخت است و باید پله پله قیمت را بالاتر ببریم. بنزین سه نرخی یکی از پیشنهادها است، اما آیا می‌توان در آن شرایط قیمت کرایه‌ها را هم کنترل کرد؟ در آن صورت یک عده حتی بنزین فروشی هم می‌کنند.
بغزیان در پایان صحبت‌های خود اظهار کرد: شرایط اقتصادی ما باید بهتر شود و به ثبات برسیم. الان هم اگر چهار صفر پول ملی را برداریم و به مردم هم بگوییم پنل‌های خورشیدی بگذارید وگرنه برق قطع می‌شود، کاری از پیش نمی‌بریم. باید یک برنامه‌ریزی کرده و به مردم اعلام کنیم که قیمت بنزین در فواصل زمانی مشخص افزایش پیدا می‌کند. بعد از آن می‌توان به سمت سیاست‌هایی مثل خودرو برقی و … برویم و برنامه‌های کنترل قیمت‌ها هم رخ بدهد تا سفره مردم کوچک‌تر نشود.
