وزیر خارجه کشورمان تاکید کرد: به این نتیجه رسیدهایم که آمریکا برای مذاکره واقعی آماده نیست. آنها مسیر دیکتهکردن را میخواهند و من کسی نیستم که به دیکته دیگران گوش کنم. هر زمان قانع شویم که برای مذاکره متوازن آمادهاند، گفتگو میتواند از سر گرفته شود.
«سید عباس عراقچی» در گفتگویی مفصل با خبرگزاری کیودو، به طیف گستردهای از موضوعات درباره روابط ایران و ژاپن، همکاریهای هستهای، حملات اخیر به تأسیسات هستهای ایران، وضعیت بازرسیها و همچنین چشمانداز مذاکرات ایران و آمریکا پاسخ داد.
شرح کامل این گفتگو در ادامه آمده است.
با توجه به تغییر دولت در ژاپن، آینده روابط تهران–توکیو را چگونه ارزیابی میکنید؟ بهویژه در حوزه سیاست هستهای و ارتباط با آمریکا.
روابط دو کشور همواره دوستانه و دیرینه بوده و بر پایه احترام و منافع متقابل شکل گرفته است. از نظر دوجانبه هیچ مانعی وجود ندارد و هر چالشی که ایجاد شده، از بیرون روابط ما ناشی بوده است. ژاپن متحد آمریکا است اما در عین حال از دوستان نزدیک ایران محسوب میشود، و همین موجب شده همکاریهایمان در طول دههها همواره ادامه پیدا کند.
ژاپن جایگاه ویژهای در افکار عمومی ایران دارد؛ فناوریهای این کشور، از صنعت خودرو گرفته تا حوزههای نوآوری، برای ایرانیان شناختهشده و قابل اعتماد است. ایران نیز تأمینکننده نفت خام ژاپن بود، هرچند تحریمها این روند را مختل کرد. بعد از توافق 2015، ژاپن نخستین کشوری بود که سریعاً فعالیت اقتصادی با ایران را از سر گرفت. قطعاً پس از رفع دوباره تحریمها، روند عادیسازی روابط اقتصادی دو کشور بهسرعت قابل احیاست.
پس از جنگ 12 روزه، آیا امکان همکاری ایران و ژاپن در حوزه ایمنی هستهای وجود دارد؟
حملات اخیر به تأسیسات هستهای ما نقض آشکار و بیسابقه حقوق بینالملل است. تأسیساتی که تحت نظارت آژانس فعالیت میکرد، هدف بمباران قرار گرفت و این نخستین بار در تاریخ است. چنین وضعیتی خطرات جدی ایجاد کرده: از تهدیدهای تشعشعات گرفته تا وجود مهمات عملنکرده در محوطه تأسیسات.
از آنجا که هیچ سابقه مشابهی وجود ندارد، هیچ پروتکل یا چارچوب استانداردی برای بازرسی تأسیسات بمبارانشده وجود نداشت. با همین ضرورت، وارد گفتگو با آژانس شدیم و در قاهره چارچوب همکاری جدیدی به نتیجه رسید.
با این حال، پس از این توافق، سه کشور اروپایی و آمریکا بهدنبال فعالسازی مکانیسم اسنپبک رفتند؛ اقدامی که ما و همچنین روسیه، چین و بیش از 120 کشور عضو عدم تعهد آن را نامشروع میدانیم. این حرکت عملاً توافق قاهره را بیاعتبار کرد و اکنون در حال مذاکره دوباره با آقای گروسی برای بازگرداندن روند همکاری هستیم.
در زمینه همکاری با ژاپن نیز باید گفت این کشور تجربه بینظیری در حوزه ایمنی هستهای دارد؛ چه پیامدهای بمبارانهای هستهای و چه فاجعه فوکوشیما. در زمان سونامی و حادثه فوکوشیما خودم سفیر ایران در توکیو بودم و از منطقه بازدید کردم. بنابراین همکاری در ارتقای ایمنی تأسیسات هستهای کاملاً قابل تصور و مفید است.ایران مصمم است برنامه هستهای صلحآمیز خود را ادامه دهد. تأسیسات آسیب دیدهاند، اما فناوری و اراده ایران پابرجاست. تعداد زیادی متخصص و دانشمند داریم و مطابق حقوق بینالملل از حق فعالیت هستهای صلحآمیز برخورداریم.
آژانس چه نقشی در بازرسیهای آینده ایران خواهد داشت و چه نقشی برای ژاپن قابل تصور است؟
مسئله بازرسی از آژانس جداست و ما در تماس مستمر با آن هستیم. تا زمانی که نگرانیهای امنیتی و ایمنی برطرف نشود، امکان ازسرگیری بازرسیها وجود ندارد. وقتی روند عادی شود، همکاری فنی با ژاپن میتواند ارزشمند باشد.
تصمیم درباره بازرسان بر عهده آژانس است، اما تجربه همکاری با مدیران و بازرسان ژاپنی بسیار مثبت بوده است. در دوره آمانو، همکاریهای مؤثری با آژانس داشتیم و برجام نیز در همان دوره حاصل شد. این تجربه میتواند در آینده نیز ادامه یابد.
آیا امکان از سرگیری مذاکرات با آمریکا وجود دارد؟
این تصمیم با واشنگتن است. اگر رویکردی منصفانه و بر پایه احترام متقابل در پیش بگیرند، ایران آماده گفتگوست. اما تجربههای گذشته مثبت نیست: آمریکا بدون دلیل از توافق 2015 خارج شد، در سال 2025 در حالی که ما در مسیر مذاکره بودیم، اسرائیل با حمایت آمریکا به ما حمله کرد و حتی خود آمریکا نیز در حمله مشارکت داشت. در موضوع اسنپبک نیز فشارهای غیرقانونی وارد کردند.
به این نتیجه رسیدهایم که آمریکا برای مذاکره واقعی آماده نیست. آنها مسیر دیکتهکردن را میخواهند و من کسی نیستم که به دیکته دیگران گوش کنم. هر زمان قانع شویم که برای مذاکره متوازن آمادهاند، گفتگو میتواند از سر گرفته شود.
از نگاه تهران، اختلاف اصلی چیست؟
اصل اختلاف این است که آمریکا باید حق ایران برای استفاده صلحآمیز از فناوری هستهای، از جمله غنیسازی را بپذیرد. این حق بر اساس حقوق بینالملل و معاهده انپیتی برای ما محفوظ است، همانگونه که برای ژاپن محفوظ است.در برجام حتی فراتر از تعهدات انپیتی عمل کردیم تا اطمینان بیشتری ارائه شود، اما آمریکا باز هم از توافق خارج شد. ما نسبت به صلحآمیز بودن برنامه هستهای خود مطمئنیم و آمادهایم برای اعتمادسازی، همانگونه که در توافق هستهای انجام شد، اقدام کنیم؛ در ازای رفع تحریمها.
اگر این منطق پذیرفته شود، مذاکرات میتواند سریعاً به نتیجه برسد.
چارچوب مطلوب ایران برای مذاکرات آینده چیست؟
چارچوبی که حق ایران در استفاده صلحآمیز از فناوری هستهای و غنیسازی را به رسمیت بشناسد. در این صورت، ایران آماده است برای اعتمادسازی محدودیتهای زماندار و نظارتی را بپذیرد، مشابه آنچه در برجام پذیرفته شد. اما هیچ محدودیتی دائمی نخواهد بود؛ جز یک مورد: تعهد همیشگی ایران مبنی بر اینکه هرگز بهدنبال سلاح هستهای نخواهد رفت.
ایران آماده است برای دورههای مشخص، محدودیتهایی در سطح غنیسازی یا نوع ماشینآلات بپذیرد، اما نه برای همیشه. ما نمیتوانیم برای نسلهای آینده تصمیم دائمی بگیریم.
تعلیق بازرسیها باعث نگرانی در جامعه جهانی شده است. ایران چگونه اعتماد را بازمیگرداند؟
این ما نیستیم که باید اعتماد ایجاد کنیم؛ بلکه دیگران باید اعتماد ایران را بازگردانند. ما تحت نظارت کامل آژانس بودیم و بدون هیچ تخلف یا انحرافی هدف حمله قرار گرفتیم. هیچ گزارش آژانس نشاندهنده انحراف به سمت برنامه غیرصلحآمیز نبوده و مدیرکل نیز همین را تأیید کرده است.اگر آنها خواهان همکاری و دیپلماسیاند، باید تضمین دهند که هنگام مذاکره یا همکاری دوباره به ایران حمله نخواهد شد
با وجود فشار اقتصادی، ایران چرا همچنان بر ادامه برنامه هستهای تأکید دارد؟
زیرا این فناوری با اتکا به دانشمندان خودمان به دست آمده و وارداتی نیست. ما برای آن هزینههای سنگینی دادهایم: تحریم، جنگ، شهادت دانشمندان. خون مردم ما در راه این فناوری ریخته شده است. این مسئله به عزت ملی گره خورده و قابل معامله نیست.
تحریمها فشار دارند، اما عزت و غرور یک ملت با فشار اقتصادی معاوضه نمیشود.
