گروه اقتصادی: مجلس دیروز با حضور پزشکیان رئیس‌جمهور، فرزین رئیس بانک مرکزی و همتی وزیر اقتصاد جلسه غیر علنی برگزار کرد تا در آن به مواردی چون نوسانات بازار ارز و وضعیت معیشت مردم پرداخته شود. این در حالی است که برخی نماینده‌ها استیضاح وزیر اقتصاد را در دستور کار خود قرار داده‌اند و برخی نیز خواهان برکناری رییس بانک مرکزی هستند تا بلکه خروج از این شرایط سخت اقتصادی را رقم زنند.
در این میان اما این سؤال مطرح است که عامل اوضاع نامناسب ارز در ایران چیست و ریشه وضعیت بحرانی امروز اقتصاد از کجاست؟ البته در پاسخ به این سؤالات کارشناسان اقتصادی نظرات مختلفی ارائه داده‌اند. در جدیدترین این تحلیل‌ها مرتضی افقه، اقتصاددان، گفته است تحریم‌ها و سیاست‌های خارجی عوامل اصلی بی‌ثباتی اقتصادی هستند و دولت توانایی محدودی در بهبود شرایط دارد. افقه همچنین پیش‌بینی کرد که با تداوم تحریم‌ها و محدودیت‌های فروش نفت، اقتصاد ایران در آینده با چالش‌های جدی‌تری مواجه خواهد شد
این اقتصاددان، در گفت‌وگو با اقتصادآنلاین درباره نشست ارزی دولت و مجلس هم اظهار کرد: متأسفانه خود نمایندگان مجلس عامل اصلی و اساسی مشکلات جاری کشور هستند. تفکری که اکنون بر مجلس حاکم است و این تفکر، عامل اصلی تغییرات زیاد نرخ ارز و افزایش‌های اخیر است. این تفکر باعث شده که ما تحریم شویم، مذاکرات پیش نرود و تنش‌ها در منطقه اوج بگیرد. همه اینها عوامل اصلی افزایش قیمت ارز و بی‌ثباتی در قیمت‌های دیگر هستند. بنابراین، اگر قرار است کسی مورد سؤال قرار گیرد یا مثلاً آقای همتی استیضاح شود، اول از همه خود نمایندگان مجلس هستند که باید به دلیل عملکردشان، که بخش قابل توجهی از آن تداوم تحریم‌ها بوده، استیضاح شوند.
وی افزود: در شرایط فعلی که سیاست خارجی، روابط بین‌المللی و تحریم‌ها متغیرهای فعال و تأثیرگذار در اقتصاد کشور هستند، دولت نمی‌تواند کار اثرگذاری انجام دهد. فرقی هم نمی‌کند اگر آقای رئیسی بود، با توجه به دیدگاه‌هایی که دولت ایشان داشت شرایط حتماً بدتر از این می‌شد. دولت پزشکیان اکنون فقط می‌تواند اقدامات منفعلانه‌ای انجام دهد تا آثار بحران را تا حدی کنترل کند. به عنوان مثال، فروش سکه‌های طلا که برای جمع‌آوری نقدینگی انجام می‌شود، فقط می‌تواند سرعت افزایش قیمت‌ها را کاهش دهد. اما تا زمانی که مسئله تحریم‌ها، به ویژه پس از روی کار آمدن ترامپ و تهدیدهایی که بر فروش نفت وارد کرده، ادامه داشته باشد و حتی فروش نفت از طریق دور زدن تحریم‌ها نیز محدود شود، طبیعتاً شرایط بدتر خواهد شد. در واقع، متغیر اصلی و تأثیرگذار در اقتصاد کشور، سیاست خارجی و تحریم‌ها است و دولت در این زمینه تا حدودی دستش بسته است.
افقه تأکید کرد: بنابراین، سؤال کردن از رئیس‌جمهور یا استیضاح وزرا فقط یک ژست مردم‌پسندانه از سوی نمایندگان مجلس است و هیچ اثر واقعی ندارد. دولت در حال حاضر نمی‌تواند بیشتر از این اقدام کند. خود نمایندگان مجلس نیز با توجه به دسترسی بیشتر به اطلاعات آماری درباره فروش نفت و دریافت‌های ارزی، بهتر می‌دانند که مشکل کجاست. اما به نظر می‌رسد با این اقدامات، فقط در حال نمایش پیگیری مشکلات اقتصادی هستند.
وی افزود: بنابراین، به نظر من تأثیرگذارترین کاری که بانک مرکزی یا وزارت اقتصاد می‌تواند انجام دهد، کنترل نقدینگی است تا این نقدینگی به سمت خرید ارز نرود. اقداماتی مانند فروش سکه و طلا می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد. اما تا زمانی که نقدینگی زیاد باشد و تحریم‌ها ادامه یابد، روند افزایشی قیمت‌ها ادامه خواهد داشت.
وضعیت بحرانی‌تر و پیچیده می‌شود
افقه در مورد نظر مشاور اقتصادی دولت مبنی بر عدم امکان حرکت به سمت ارز تک‌نرخی نیز گفت: اگر چه نظام تک نرخی مورد تأیید برخی اقتصاددانان طرفدار بازار آزاد بود و در این راستا ارز نیمایی حذف شد، اما اکنون به نظر می‌رسد که متغیر اصلی تأثیرگذار، سیاست‌های داخلی نیست، بلکه تحریم‌های خارجی است و دولت فقط می‌تواند به صورت منفعلانه اقداماتی برای کاهش زیان‌ها انجام دهد.
وی با بیان اینکه وضعیت اقتصاد ایران ما را ناچار می‌کند تا نظام چندنرخی ارز را حفظ کنیم و سیاست‌های گذشته را با تغییرات کمی دنبال کنیم، گفت: شرایط کشور بحرانی است و حتی از دوره جنگ هم بدتر شده است. در زمان جنگ، این میزان تحریم وجود نداشت و ما می‌توانستیم نفت و کالاهای دیگر را به راحتی صادر و وارد کنیم و مراودات بانکی نیز برقرار بود. اما اکنون هیچ‌کدام از اینها وجود ندارد. بنابراین، سیاست‌های زمان بحران و جنگ با سیاست‌های زمان عادی متفاوت است. اما برخی تا مدت‌ها اصرار داشتند که همان روش‌های کشورهای پیشرفته را در ایران نیز اجرا کنیم.
وی در مورد پیش‌بینی خود از آینده نوسانات ارزی و اقتصاد ایران نیز گفت: پیش‌بینی من خوش‌بینانه نیست. اگر تهدیدهای ترامپ مبنی بر محدود کردن فروش نفت به 100 هزار بشکه در روز عملی شود، در سال آینده با مشکلات جدی مواجه خواهیم بود. اگر نتوانیم تحریم‌ها را رفع کنیم یا به هر دلیلی مذاکرات به نتیجه نرسد، حتی دولت ممکن است نتواند هزینه‌های جاری خود را تأمین کند و مشکلات پیچیده‌ای پیش‌روی ما خواهد بود.
