پدر هیدروژئولوژی ایران با تاکید بر اینکه برای حل مشکل بحران آب تا زمانی که متخصصان این حوزه داده‌ها را نداشته باشند، هوش مصنوعی در این زمینه به ما کمکی نمی‌کند، گفت: یکی از راه حل‌های اساسی ما در حل بحران آب، نصب کنتور در چاه‌های کشور است که گفته می‌شود این کنتورها 30 درصد خطا دارند، در حالی که هزینه وارد کردن کنتورهای هوشمند به اندازه یک سد بزرگ است و می‌تواند در مدت 3 سال مشکلات کشور را در این زمینه حل کند. به گزارش ایسنا، پروفسور عزت‌الله رئیسی اردکانی، استاد دانشگاه شیراز و پدر هیدروژ ئولوژی ایران در چهل و سومین گردهمایی علوم زمین که در سازمان زمین شناسی برگزار شد، گفت: من خود را مرد داده می‌دانم، چون در همه این سال‌ها تحقیقی انجام نداده‌ام که حاصل آن «داده» نباشد و آنچه که امروز ارائه می‌دهم، بر اساس «داده» است. وی از مفهومی به نام چالش هوش مصنوعی در این گردهمایی سخن گفت و افزود: برای توسعه اساسی سرزمینمان استفاده از هوش مصنوعی یکی از ستون‌های آن است به شرطی که تعریف ساده هوش مصنوعی را رعایت کنیم. هوش مصنوعی عبارت است از شبیه سازی هوش بشر توسط علوم کامپیوتر و آفریده انسان است و این انسان است که خطا ندارد؛ از این رو هوش مصنوعی را خدا نکنیم، بلکه بنده ما است، چون در آن احتمال اشتباه وجود دارد. رئیسی اردکانی ادامه داد: اینکه می‌گویم چالش هوش مصنوعی، برای این است که مشاهده می‌کنم هر موضوعی از علم و فناوری که از خارج وارد کردیم، ماهیت آن را در ایران عوض کردیم، گاهی نمونه آن طرح جامع شهری است که در آن اعلام می‌شود که همه طراحی‌ها بر اساس سه طبقه است و شهرداری پول ندارد و این میزان را 6 طبقه در کوچه 8 متری ارتقاء می‌دهد. نمونه دیگر سیستم آموزشی است. در زمانی که در دبیرستان تحصیل می‌کردم، 10 مساله را حل می‌کردم، در حالی که راه حل آن را خودم پیدا می‌کردم، ولی کنکور این نظام را بر هم زده و ما در کنکور خلاقیت دانش‌آموزان را کشتیم. استاد دانشگاه شیراز با تاکید بر اینکه نگرانم که هوش مصنوعی به این چیزها تبدیل شود، ادامه داد: در کلیه ادارات طرح‌های پژوهشی بر اساس هوش مصنوعی توسط غیر متخصص انجام می‌شود، در حالی که کسی که می‌خواهد در حوزه هوش مصنوعی تحقیق کند، باید متخصص کامپیوتر باشد. هوش مصنوعی از اینجا راه اشتباه خود را می‌رود. رئیسی اردکانی، یادگیری، تصمیم گیری، ارائه راه حل و غیره را از مراحل اجرای هوش مصنوعی عنوان کرد و یادآور شد: یادگیری که برای هوش مصنوعی ایجاد می‌شود، قبل از آن باید متخصصان دیگری بر روی آن موضوع تحقیق کرده باشند، یعنی اگر مساله ما حل بحران آب است، در گام اول باید گروه متخصصان هیدروژئولوژیست‌ها درباره آن مطالعه کنند و کافی بودن و صحت داده‌های آن مورد بررسی قرار گیرد و بدون این داده‌ها نمی‌توان از هوش مصنوعی برای حل بحران آب کمک گرفت.
پدر هیدروژئولوژی ایران با تاکید بر اینکه از هوش مصنوعی در اجرای پروژه‌های کلان بدون حضور متخصصان آن حوزه بهره‌برداری نکنیم، اظهار کرد: در بخش‌هایی ما لازم داریم تا هوش مصنوعی مورد نیاز خود را بسازیم. وی به بیان توسعه هوش مصنوعی در ایران پرداخت و با بیان اینکه از یک دهه قبل شرکت‌ها در این زمینه فعال شدند، از نقش دانشگاه‌ها در این زمینه سخن گفت و یادآور شد: اوج این فعالیت‌ها تأسیس سازمان ملی هوش مصنوعی در سال 1403 بوده است. این سازمان‌ها و انجمن‌ها نیز ماهیت خود را از دست داده‌اند، چون این سازمان‌ها که متشکل از متخصصان برجسته هستند، زمانی قادرند طرح بزرگ را اجرایی کنیم که درهای این سازمان باز باشد تا طرح‌ها به آنها وارد شود. این مجموعه‌ها با درهای بسته نمی‌توانند کاری را اجرایی کنند. رئیسی اردکانی افزود: کارهای بزرگی از سوی شرکت‌های بخش خصوصی انجام شده است، ولی حجم آنها کوچک است، چون آنها تابع بازار هستند. زمینه در این حوزه مهیا است، ولی محدودیت‌هایی نیز داریم که از آن جمله می‌توان به محدودیت دسترسی به داده‌های با کیفیت اشاره کرد.
اجرای طرح کلان بحران آب
این محقق حوزه هیدروژئولوژی با اشاره به بحران آب در کشور تاکید کرد: برای حل آن اولین رویکرد ما هوش مصنوعی نیست، بلکه اولین سؤال ما باید این باشد که چرا این بحران رخ داده است و برای پاسخ به آن نباید وارد هوش مصنوعی شویم. پاسخ به سؤال کار گروهی از متخصصان است و اگر این مساله را حل کنند، می‌توانیم در این حوزه وارد هوش مصنوعی شویم. وی پیش نیاز رفع بحران آب را در گام اول زمین شناسی ذکر کرد و گفت: خوشبختانه در زمین شناسی خوب عمل کردیم. طرح مطالعه آب‌های ژرف از سوی وزارت نیرو به من واگذار شد و من روی 19 آبخوان دنیا مطالعه کردم و اساس مطالعه آب‌های ژرف مطالعات زمین شناسی است، چون آب در زیر زمین قرار دارد و اگر زمین‌شناسان با نقشه‌های زمین شناسی، وضعیت لایه‌های زیرین زمین را شناسایی کند، 70 درصد از مسائل آب شناسان حل می‌شود.
رئیسی اردکانی با بیان اینکه در همه آبخوان‌های کشور مطالعات هیدروژئولوژی انجام شد، ادامه داد: اگر در مطالعات بحران آب یک پارامتر حذف شود، نتایج تحقیقات با هوش مصنوعی اشتباه خواهد شد و در تیم تحقیقاتی تنها به متخصصان کامپیوتر نیاز نیست. وی با اشاره به بیلان آبی جهرم، گفت: متوسط آب ورودی به آبخوان جهرم در سال 121 میلیون متر مکعب، حجم ذخیره یک بار مصرف این مخزن 690 میلیون متر مکعب است، ضمن آنکه به مدت 43 سال اضافه برداشت از این آبخوان داشتیم و از 690 میلیون مترمکعب 580 میلیون متر مکعب آبی که یک بار قابل استفاده بوده را مصرف کردیم و در نتیجه سطح سفره آب زیر زمینی 90 متر کاهش یافته است.
این محقق هیدروژئولوژی ایران خاطر نشان کرد: از سال 1345 چاه‌های برداشت آب افزایش یافته است و در نهایت با این اقدامات چاه‌ها و قنوات خشک شدند و آب رودخانه‌ها خشک شد و در سال‌های خشکسالی بحران داریم، چون قبلاً از آب سفره‌های زیر زمینی استفاده می‌شد. مصیبت بزرگتر این است که در جهرم در گذشته آب سفره‌های زیر زمینی در عمق 30 متری برداشت می‌شد ولی اکنون در عمق 300 متری آب برداشت می‌شود، در حالی که چشمه‌ها نیز خشک شده‌اند و این یعنی 270 متر لوله و کابل بیشتر و انرژی بیشتر. این موضوع را تعمیم دهید به اکثر آبخوان‌های کشور در شرایط بحرانی امروز و مشاهده کنید که چه انرژی عظیمی در حال مصرف است و بعد می‌گوییم برق کم است. پدر هیدروژئولوژی ایران با بیان اینکه این موضوع از جمله پارامترهایی است که برای حل بحران آب کشور باید به هوش مصنوعی اضافه شود، گفت: در غیر این صورت هوش مصنوعی نمی‌تواند به ما کمک کند.
رئیسی اردکانی، راه حل تئوریک برای حل بحران آب را برداشت به اندازه لازم، جبران آب تخلیه شده و حل بحران به روش هیدروژئولوژیکی عنوان کرد و ادامه داد: همچنین برای حل بحران آب توسط هوش مصنوعی باید بیلان آبی 30 سال اخیر اخذ شود و برای سال‌های آینده گزینه‌های مختلفی در نظر گرفته شود تا بتوانیم وضعیت آبی کشور را برای 30 سال آینده را پیش‌بینی کنیم. وی تاکید کرد: زمانی که بر روی آبخوان جهرم مطالعه می‌کردم، سه گزینه را در نظر گرفتم و این نتیجه حاصل شده که اگر 25 سال 20 درصد مصرف آب را کاهش دهیم، می‌توانیم این بحران را حل کنیم، ولی وقتی هوش مصنوعی در اختیار داشته باشیم برای این موضوع می‌توان 100 گزینه را در نظر گرفت و با این داده‌هایی که به آن می‌دهیم در مدت زمان کوتاهی می‌تواند پاسخ زیادی به من ارائه دهد و در واقع در این شرایط است که قدرت ما را افزایش می‌دهد.
استاد دانشگاه شیراز گفت: یکی از راه حل‌های اساسی ما در حل بحران آب نصب کنتور در چاه‌های کشور است تا مدیریت شود. تصویب کردند که کنتور باید از سوی زارع خریداری شود و مشخص است که خریداری نمی‌شود. از سوی دیگر این کنتورها در حال ساخت در کشور هستند که کافی برای نیاز داخل نیست و اعلام می‌شود این کنتورها بین 20 تا 30 درصد خطا دارند. کل هزینه خرید و واردات کنتورهای هوشمند از خارج به اندازه یک سد بزرگ است و می‌تواند کل مشکلات کشور را در مدت 3 سال حل کند. وی با طرح این سؤال که در این شرایط چگونه می‌توان پاسخ‌ها را از هوش مصنوعی دریافت کرد، گفت: لحظات سختی را دارم، وقتی مشاهده می‌کنم بعد از 50 سال زندگی علمی هیچ کاری نتوانستم برای حل بحران آب کشور انجام دهم و تنها چیزی که می‌توانم بگویم این است که: «در رفتن جان از بدن گویند هر نوعی سخن/ من خود به چشم خویشتن دیدم که جانم می‌رود.»
