نسیم ستوده – در روزگاری که اقتصاد جهانی بر بستر دیجیتال حرکت می‌کند، اینترنت نه‌تنها یک ابزار ارتباطی، بلکه زیرساخت حیاتی برای رشد، نوآوری و رقابت‌پذیری وستون اصلی بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی، فرهنگی، آموزشی و حتی اجتماعی است. با این حال، در ایران، کاهش محسوس کیفیت اینترنت به یکی از چالش‌های جدی برای کسب‌وکارها تبدیل شده است؛ چالشی که ضمن مختل نمودن فعالیت‌های روزمره ،آینده اقتصاد دیجیتال کشور را نیز در هاله‌ای از ابهام ،فرو برده است.
وعده بهبود کیفیت اینترنت تاپایان امسال
به گزارش «نقش اقتصاد»، بر طبق ماده ۳۳ منشور حقوق شهروندی ،شهروندان دارای حق برخورداری آزادانه و بدون تبعیض از امکان دسترسی و برقراری ارتباط و کسب اطلاعات و دانش در فضای مجازی هستند.آنچه گویای احترام به تنوع فرهنگی، زبانی، سنت‌ها و باورهای مذهبی و مراعات موازین اخلاقی در فضای مجازی است.باوجود چنین مباحثی،مدت‌هاست که بر اساس تصمیم صریح شورای عالی امنیت با محدودیت‌هایی با تمرکزبر فیلترینگ پلتفرم‌های خارجی مواجه هستیم.پلتفرم‌هایی که جدای از بحث سرگرمی و آموزش، موجب گسترگی کسب‌وکارهای فضای مجازی بوده واکنون، باگذشت نزدیک به 3سال، همچنان، شاهد استمرار فیلترینگ غالب این پلتفرم ها هستیم. اتفاقی که به دنبال خود مشکلاتی دیگر، مانند بی کیفیتی اینترنت را داشته است.چه بسا بخش قابل توجهی از افت کیفیت اینترنت، ناشی از سیاست‌های فیلترینگ و محدودسازی دسترسی به پلتفرم‌های جهانی است.وحالا پس از گذشت این سال ها، بنا بر اعلام وزیر ارتباطات،تا پایان سال جاری، بهبود کیفیت اینترنت به شکل ملموسی در زندگی مردم نمایان خواهد شد. به گفته او، جلسات هفتگی با اپراتورها برگزار می‌شود و آن‌ها متعهد شده‌اند طبق یک جدول زمان‌بندی مشخص، کیفیت خدمات خود را ارتقا دهند. اظهاراتی که بار دیگر بحث‌های جدی درباره آینده اینترنت در کشور را داغ کرده است.
هشدار برای نابودی کسب وکارهای مجازی
اظهارات تازه دولت ،درباره بهبود کیفیت اینترنت در شرایطی مطرح می‌شود که کاربران، همچنان با گرانی بسته‌های اینترنتی، محدودیت پلتفرم‌های جهانی و کندی شبکه مواجه‌اند. حال آنکه در ایران،میلیون‌ها نفر از مردم ، کسب‌وکارها و شرکت‌ها، روزانه زندگی خود را بر بستر فضای مجازی تعریف می‌کنند. از خرید و فروش آنلاین گرفته تا آموزش، سرگرمی و حتی فعالیت‌های مدنی، همگی به اینترنت گره خورده است. با این وجود ، در سال‌های اخیر، کاربران ایرانی با سه معضل اصلی کیفیت پایین اینترنت، گرانی بسته‌های ارتباطی و فیلترینگ گسترده پلتفرم‌های خارجی، همراه بوده اند. درهمین زمینه چیت ساز معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات صراحتاً اعلام می کند: به واسطه فیلترینگ، یکی از آلوده‌ترین شبکه‌های جهان را داریم .وی بیان می کند: پیامد سیاست فیلترینگ این بوده است که شبکه ما به شبکه ناامن ،تبدیل شده است. داده‌های کابران ایرانی به صورت پیوسته ناشی از این ابزار از دست رفته است. از آن طرف دستگاه‌های ما، تلفن‌های همراه ما، به واسطه نصب ابزار‌های فیلترشکن این دستگاه را به یکسری زامبی تبدیل کرده است، کنترل دستگاه را از کاربر خارج کرده است.براین اساس ،کارشناسان هشدار می‌دهند اگر همزمان با ارتقای کیفیت، تصمیمات جدی درباره رفع فیلترینگ و کنترل قیمت‌ها اتخاذ نشود، بخش بزرگی از کسب‌وکارهای مجازی با خطر نابودی روبه‌رو خواهند شد.
اینترنت، بخش لاینفک زندگی است
طبق گزارش سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، پس از آغاز فیلترینگ، حدود ۳.۵ میلیون شغل مرتبط با اینستاگرام به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم تحت‌تأثیر قرار گرفته است. هزاران فروشگاه مجازی در ایران، تعطیل یا فعالیت خود را به شدت کاهش داده‌اند.بر اساس پرسش‌نامه‌ای هم که چندی پیش سازمان نظام صنفی رایانه‌ای منتشر نموده بود 53 درصد مشاغل، اعلام کردند روزانه 50 میلیون تومان از فیلترینگ ضرر می کنند . 21 درصد هم ضرر 50 تا 100 میلیون تومانی و حدود 18 درصد خسارت‌بین100 تا 500 میلیون تومانی را گزارش کردند. نزدیک به 8 درصد مشاغل نیز روزانه بیش از500 میلیون تومان خسارت می‌بینند.
اعدادی که مشخص‌کننده ارتباط عمیق بسیاری از کسب‌وکارها با
شبکه‌های اجتماعی خارجی است؛ وقابل توجه آنکه نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد بخش زیادی از مردم همچنان تمایلی به استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی ندارند و ترجیح می‌دهند علی رغم محدودیت ها ،از شبکه‌های جهانی استفاده کنند.شایان حمیدی فعال استارتاپی درگفتگو با «نقش اقتصاد» بیان می کند: درزمانه ای قرار گرفته ایم که اینترنت، جزو بخش لاینفک زندگی قرار گرفته و طبیعتاً تعداد زیادی از کسب وکارها از خرد تا استارتاپ های کلان، تحت تاثیر اینترنت قرار دارند.وی اظهار می کند: بی کیفیتی و گرانی اینترنت ،حیات کسب‌وکارهای نوپا را هم تهدید می‌کند.به طوری که با افزایش قیمت ،خدمات دهی دشوار و یا آنکه ناچاراً نرخ آن افزایش می یابد که در هر دو حالت، اقتصاد دیجیتال با زیان مواجه است و فاجعه آور ترآنکه افزایش قیمت اینترنت ،بدون افزایش کیفیت ،اعمال می شود.حمیدی می افزاید: درکنار این مباحث ،موضوع دیگر که در سال‌های اخیر ،فضای اینترنت ایران را تحت‌تأثیر قرار داده، فیلترینگ پلتفرم‌های جهانی است. اینستاگرام و واتساپ، دو شبکه پرکاربردی که بستری بزرگ برای فعالیت اقتصادی میلیون‌ها نفر بودند، از حدود 3سال پیش فیلتر، اخیراً هم با وجود رفع فیلتر واتساپ اما همچنان اینستاگرام وپلتفرم های دیگر چون تلگرام ویوتیوپ، فیلتر و رفع محدودیت آن‌ها غیر شفاف است.وی تأکید می کند: بدون تردید ،ادامه سیاست‌های محدودکننده می‌تواند این مسیر را مسدود کند. زیرا هیچ کسب‌وکاری نمی‌تواند در شرایطی که دسترسی به بازارهای جهانی محدود و هزینه‌های داخلی رو به افزایش است، رشد پایداری داشته باشد.
چشم انداز روشنی وجود ندارد
شرایط اینروزهای اینترنت در ایران ،حساس تر و ابهام آمیز تر ازهر زمان به نظر می آید.از یک سو دولت، وعده بهبود کیفیت خدمات اینترنت وتوسعه زیر ساخت ها را تا شب عید داده است از سوی دیگر، گرانی بسته‌ها، استمرار فیلترینگ و ضعف در اجرای سیاست‌های حمایتی، چشم‌انداز روشنی پیش روی کاربران و کسب‌وکارها قرار نمی‌دهد.مشکلی که نه تنها بر فرهنگ و ارتباطات اجتماعی اثر گذاشته ، بلکه بخش‌هایی از اقتصاد کشور را متضرر کرده است.اما آنچه برای خروج از این بحران لازم است دروهله نخست بازگشت اعتماد از دست رفته مردم و جایگزینی تسهیل دسترسی مردم به اینترنت است که منوط به بهبود واقعی کیفیت اینترنت ، مدیریت قیمت‌ها و رفع سیاست های سخت گیرانه ای ازجنس فیلترینگ می شود. تنها در این صورت است که کسب وکارهای مجازی، پویاتر و اقتصاد دیجیتال ایران با قرار گرفتن در مسیر رشد پایدار خود، فرصت شکوفایی استعدادها در بستر آزاد را فراهم
می نماید.
