پیام بریکس برای خاورمیانه

مجتبی رحیمی روزنامه نگار: عربستان سعودی و امارات به دنبال متعادل کردن روابط بین شرق و غرب هستند، در حالی که ایران و مصر به دنبال سود مالی از بریکس خواهند بود. در عصر چندقطبی که در حال ظهور است، حرکت گروه بریکس برای گسترش عضویت خود نباید چندان تعجب برانگیز باشد. خصوصاً با توجه به اینکه منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا از تغییر احتمالی نظم جهانی مستثنی نیستند. بریکس متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی است و به عنوان وزنه تعادلی در برابر جی 7 (متشکل از کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، بریتانیا و ایالات متحده) تلقی می‌شود.

چهار دعوتنامه از شش دعوتنامه بریکس که روز پنجشنبه در جریان دور نهایی اجلاس سران این گروه در آفریقای جنوبی ارائه شد، به کشورهای حوزه منا، عربستان سعودی، ایران، مصر و امارات متحده عربی تحویل داده شد. این بزرگ‌تر شدن بر اساس تمایل این گروه برای هموار کردن زمین بازی جهانی است که به نظر آن‌ها در آن تقلب شده است.

لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا، رئیس جمهور برزیل گفته بود که این بلوک به زودی اعضای بیشتری را دعوت خواهد کرد که به دلیل اهمیت ژئوپلیتیکی و نه ایدئولوژیکی انتخاب شده‌اند و تاکید کرد انتخاب‌های آن نیز بر اساس افزایش نفوذ گروه بوده است.

تعادل از طریق بریکس

امارات متحده عربی قبلاً از پیشنهاد این بلوک استقبال کرده است. تحلیلگران گفتند که انتظار می‌رود ایران و مصر نیز به دلیل منافع مالی دعوت‌های آنها را بپذیرند. با این حال، تحلیلگران پیش‌بینی کرده‌اند که عربستان سعودی همچنان در حال بررسی این پیشنهاد است، اما احتمالاً موافق آن خواهد بود، چون به دنبال متعادل کردن روابط خود با ایالات متحده در کنار قدرت‌های نوظهور مانند چین است. به گفته تحلیلگران، اتحاد آهنین پادشاهی با ایالات متحده قبلاً در تعدادی از جبهه‌ها سست شده است و ورود آن به بریکس یک شکست دیگر خواهد بود.

سامی حمدی، مدیر عامل اینترنشنال اینترست، گفت: «ریاض ابتدا واکنش واشنگتن را ارزیابی می‌کند و پیشنهادات هیئت‌هایی را که جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا به ریاض می‌فرستد، بررسی خواهد کرد.» با این حال، عربستان سعودی که در حال حاضر یک رهبر منطقه‌ای بوده است، نیز انگیزه بلندپروازانه‌ای برای تبدیل شدن به یک وزنه سنگین در سطح جهانی دارد، جاه‌طلبی که برای آن روابط عمیق‌تر با چین به همان اندازه مهم است. عربستان سعودی و ایران جزو اعضای جدید دعوت شده به بلوک بریکس هستند.

امارات متحده عربی، یکی دیگر از متحدان ایالات متحده، به طور مشابه در این منافع مشترک است. عضویت در بریکس مسیری را برای عربستان سعودی و امارات فراهم می‌کند تا روابط خود با ایالات متحده را با منافع خود در تعمیق روابط اقتصادی با چین متعادل کنند.

حمدی گفت: فکر نمی‌کنم این بدان معنا باشد که آنها ضد غرب شده‌اند. در عوض، این نشان دهنده میزان سرخوردگی این متحدان غربی از غرب و این احساس رو به رشد است که غرب دیگر به منافع و امنیت آنها متعهد نیست.

حمدی ادامه داد: این احساس وجود دارد که با توجه به اینکه غرب دیگر این متحدان را در اولویت قرار نمی‌دهد، تنوع روابط و پیگیری قطب‌ها، بلوک‌ها و مدارهای اضافی به یک ضرورت سیاسی و اقتصادی برای این کشورها تبدیل شده است.

شرکای اقتصادی جدید، سیاست‌های جدید نفتی

در همین حال، ایران با روابط ضعیف خود با بسیاری از کشورهای غربی، از فرصت دعوت بریکس خود استفاده کرده و استدلال می‌کند که نظم بین المللی به رهبری ایالات متحده در حال فروپاشی است.

شبکه تلویزیونی عرب زبان ایران به نقل از ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران گفت: گسترش برجام نشان می‌دهد که رویکرد یکجانبه در مسیر زوال است. ایران از تلاش‌های بریکس برای دور شدن از وابستگی به دلار آمریکا حمایت کرده است. تسلط آمریکا بر سیستم مالی جهانی به ویژه برای ایران نگران کننده بوده است، زیرا اقتصاد این کشور تحت فشار تحریم‌های ایالات متحده با مشکل مواجه شده است. این نیز شاهدی است که نشان می‌دهد ایران به دنبال شرکای اقتصادی است که بتواند از آن‌ها برای کم اثر کردن تحریم‌ها استفاده کند.

حمدی گفت که ورود ایران در کنار امارات متحده عربی و عربستان سعودی «پیامدهای بزرگی بر تجارت و سیاست نفتی خواهد داشت» زیرا همه آنها تولیدکنندگان عمده نفت هستند. با حضور چنین کشورهایی، بریکس به بلوکی تبدیل شده است که تأثیر بالقوه قابل توجهی بر بازار جهانی نفت و مکانیسم‌های مالی تجارت آن خواهد داشت.

در حالی که منطقه منا با ایجاد روابط دوجانبه بهبود یافته، اختلافات همچنان باقی مانده است. برخی از تحلیلگران گفته‌اند که ورود چهار کشور خاورمیانه و شمال آفریقا همکاری در این بلوک را مختل می‌کند.

در سال گذشته، شاهد بودیم که امارات روابط دیپلماتیک خود را با ایران را از سر گرفت و سپس نزدیکی عربستان سعودی و ایران انجام شد و این تغییرات امکان تصور سناریویی را فراهم کرد که در آن هر سه کشور بخشی از برجام هستند. به گفته حمدی، عربستان سعودی، امارات و ایران مدت‌هاست که اختلافات جمعی را به عنوان اعضای اوپک کنار گذاشته‌اند و بنابراین می‌توانند در بلوک بریکس نیز همین کار را انجام دهند. اگرچه تفاوت‌های آنها ممکن است فرآیندهای تصمیم‌گیری را پیچیده کند، اما بعید است که مانع از فعالیت‌های بلوک شود.

منبع: الجزیره