صدیقه بهزادپور روزنامه نگار: ضرورت استفاده از فناوری‌های نوین توسط بانک‌ها از جمله ضروریاتی تلقی می‌شود که ایران نیز مانند بسیاری از کشورها با استفاده از خدمات شرکت‌های فعال در بخش خصوصی در صدد به روزرسانی خود دراین عرصه هستند. استارتاپ ها و دانش بنیان‌های فعالی که در حوزه‌های مختلف پرداخت‌های بانکی با به کارگیری یکی از ظرفیت‌های موجود در نظام بانکی در صدد هستند تا راه‌های امن، سریع و با کیفیت را در حد و انداز استانداردهای جهانی در بخش بانکداری برگزینند و در تعامل بهینه با سیستم بانکی فعالیت کنند. در این میان روشن کردن مرز وظایف نهادهای رگولاتور فین تک نیز از جمله عوامل کاهش ریسک فین تکها بعنوان استارتاپهای نیاز به حمایت اعلام شده است. اما عواملی که مزیت فین‌تک‌ها به شمار می‌آمد و آنان را برنده این بازی می‌کرد، تبدیل به پاشنه آشیل آنان شده است شامل؛ درآمدزایی و جذابیت، تقاضای مشتریان و ارائه خدمات به کسب‌وکارها و همچنین پایین بودن هزینه‌های نوآوری در توسعه فعالیت درآمدزا بودن این‌گونه فعالیت‌ها موجب شده بسیاری از فعالان این حوزه با این تصور که حتماً موفق می‌شوند، بدون در نظر گرفتن شرایط موجود در بازار و با کمترین سطح آشنایی به مسائل و مشکلات، فقط به‌صرف داشتن یک ایده اقدام به تعریف یک کسب‌وکار جدید کنند. همین امر هرچند موجب می‌شود آمار کمی تعداد فعالان این حوزه را افزایش دهد، در مقابل بازار غیر شفافی برای فعالان اصلی بازار پدید می‌آورد.
نقش مؤثر و فرموش شده فین تکها در نظام بانکی
موسی ترابی کارشناس اقتصادی و فعال در حوزه فین تک در این باره به «نقش اقتصاد» گفت: فین تکها از جمله ابزارهای مهم توسعه کمی و کیفی فعالیت بانک‌ها در حوزه‌های مختلف به ویژه پرداخت تلقی می‌شوند که می‌تواند امنیت و اطمینان کاربران و بانک‌ها را به دنبال داشته باشد اما نبود زیرساخت و سازگاری و هماهنگی میان محیطهای رگولاتوری یکی از مشکلات موجود برای توسعه فین تکها به عنوان استارتاپ های فعال در کشور محسوب می‌شوند. روی آوردن بانک‌ها از سیستم‌های قدیمی و سنتی به رویکردی‌های نوین امری غیرقابل اجتناب ناپذیر تلقی می‌شود که می‌تواند فعالیت بانک‌ها را متعادل و به روز نگه داشته و منجر به پایداری کاربران بانک‌ها و ایجاد رقابت مطلوب در این عرصه شود.
او افزود: فین تکها شرکت‌های فعال در حوزه مالی هستند که با دارا بودن ظرفیت‌های مناسب در حوزه علمی عملی به انجام امور مالی در کشور می‌پردازند، اما به دلیل مشکلات موجود مانند؛ ریسک بالای فعالیت، نداشتن قوانین مدون، تخصیص مالیاتهای گزاف برای آنها، تقابلات در حوزه قانونگذاری و قوه قضاییه اکثر اوقات عطای فعالیت را به عطایش می‌بخشند و از این بخش خارج می‌شوند در حالی که حرکت در ریل بانکداری نوین و سیستم‌های جدید پرداخت، توسط فین تکها و استارتاپ های فعال در این حوزه صورت می‌گیرد.
فقدان قوانین و اهرم اجرایی مطلوب
او ادامه داد: قوانین بازدارنده برای فین تکها به دلیل نبود قوانین جامع و مدون و همچنین ابزار اجرایی مناسب در کشور از استارتاپ های فعال در این حوزه بسیار دشوار شد هاست و مشکلات فعالان در این صنف در شرایط کنونی را بیش از پیش افزایش داده است. بعنوان مثال هر فین تک اگر قصد ارائه محصول یا پلت فرمی را داشته باشد باید 6 ماه در بازار عرضه کندتا در صورت استقبال از سوی کاربران اقدام به اخذ مجوز کند، و پس ازطی این دوره و صرفِ هزینه‌های بسیار با مخالفت با صدور مجوز روبرو شود باید محصول یا پلت فرم خود را کنار بگذارد و این به معنای مرگ استارتاپ در بدو فعالیت تلقی می‌شود.
وی توضیح داد: اخذ مجوز برای فین تکها در دو بخش پرداخت یاری مرتبط با درگاه‌های الکترونیکی یا پرداخت بانی مربوط به حوزه کیف پول الکترونیکی مثل کارت مترو تقسیم می‌شود، که به جرئت می‌توان گفت هنوز در حوزه پرداخت بانی قوانین مدونی وجود ندارد و اگر استارتاپی بعد از عرضه محصول خود به مدت 6 ماه نیاز به اخذ مجوز داشته باشد هیچ قانونی در این خصوص وجود ندارد در حالی که فین تکها بازوهای قوی حرکت نظام بانکی در سیستم پرداخت در قالبهای مختلف به شمار می‌آیند که با بی توجهی و بی مهری در این عرصه مواجه هستند و ضرر و زیانهای هنگفتی را متقبل می‌شوند.ترابی بیان کرد: ایران در شاخص‌های کسب و کار از نظر کارآفرینی رتبه 176 بین و خروج از کار هم دارای رتبه 182 از بین 200 شرکت فعال در این حوزه است در حالی که لندن پایتخت بلامنازع فین‌تک در قاره اروپا بوده است و در صورت عدم حمایت از فین تکها علاوه بر سقوط جایگاه فناوری‌های نوین بانکداری شاخص کارآفرینی در این زمینه نیز کاهش می‌یابد.
رگولاتورها مهم‌ترین مانع قانونی فعالیت فین تکها
بر اساس این گزارش؛ طبق بررسی‌های صورت‌گرفته 43 درصد موانع پیش روی فین‌تک‌ها مختص موانع قانونی و 24 درصد مختص مقاومت درون‌سازمانی و 18 درصد ساختار حکومتی و درنهایت 15 درصد مشکلات نیز به سهامداران بازمی‌گردد این در شرایطی است که مدل قانونگذاری در آن منطقه بسیار پیشروتر از ایران است و موانع بر سر راه تولید و صنعت بسیار ساده‌تر حذف می‌شود. در اصل مشکل فین‌تک‌ها نوین بودن کسب‌وکار و فعالیت و درنهایت ناشناخته بودن فعالیتشان برای رگولاتور است. ساماندهی و قانونگذاری درست زمانی اتفاق می‌افتد که دولت و درنهایت رگولاتور به یک حوزه اشراف کامل داشته باشد در این صورت است که می‌تواند برای آن حوزه قوانینی تدوین کند که نه‌تنها مانع نباشد بلکه موجب رشد و شکوفایی آن نیز شود. تدوین قوانین در شرایطی که مدیران دولتی آشنایی کافی با آن حوزه نداشته باشند موجب بروز مانع و متوقف شدن آن فعالیت خواهد شد. از سویی مقررات گذار در این بخش باید در نقش هموار کننده مسیر و رفع موانع حرکت کند و به‌صورت مرتب نقش خود را در کسب‌وکارها کاهش دهد.
دلایل ماندگاری فین تکها
در اصل مقررات گذار نباید به‌طور مستقیم از فین‌تک‌ها حمایت کند بلکه باید خطوط قرمز را برای آنان مشخص کند و درنهایت از مصرف‌کننده حمایت کند؛ اما در ایران این‌گونه نیست. البته مشکلات فین‌تک‌ها در درآمدزایی نیز موجب بروز نگاه حمایتی شده است، نقص مدل درآمدی آنان در ایران انتظارشان را برای دریافت کمک ریالی از دولت دامن زده است موضوع کارمزد در ایران یکی از چالش‌های اساسی فعالیت فین‌تک‌ها به شمار می‌آید. شرکت‌های فین‌تک در خارج از کشور سودآوری خود را با دریافت کارمزد خدمات مالی تضمین می‌کنند، اما در ایران این کارمزد نه در شرایط تعیین میزان ریالی و نه در تعیین شرایط دریافت و تعیین منشأ پرداخت نمی‌تواند در اختیار این شرکت‌ها قرار گیرد در حال حاضر کارمزد را بانک مرکزی تعیین و بانک‌ها نیز پرداخت می‌کنند، درست برخلاف رویه مرسوم دنیا که دریافت‌کنندگان خدمات ملزم به پرداخت کارمزد هستند در ایران این بانک‌ها هستند که کارمزد را تحت عناوین دیگر از مشتریان دریافت می‌کنند. بانک‌ها درعین‌حال که چندان از فین‌تک‌ها دل خوشی ندارند و آنان را رقیبان آتی خود می‌دانند، اما سعی می‌کنند از توان نوآوری و پایین بودن هزینه آنان بهره برند. هرچند موضع بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ ارائه‌دهنده خدمات پرداخت با فین‌تک‌ها موجب شده است بسیاری از آنان چندان دل خوشی در همکاری با بانک‌ها نداشته باشند. قدرت انحصاری شرکت‌های psp و بانک‌ها و همچنین حمایت قوانین و مقررات در کشور و ساختار قانونگذاری کشور از آنان موجب شده آنان بتوانند از این بازار انحصاری به نفع خود بهره برند و تا آنجا که می‌توانند فین‌تک‌ها را در سایه قرار دهند.
