سارینا سیف روزنامه نگار: در راستای انعقاد تفاهمنامهای با روسیه به جهت واردات گاز و قرارداد سواپ گاز ترکمنستان از طریق ایران به عراق، بار دیگر موضوع تحقق رویای هاب گازی مطرح شده است. با توجه به ظرفیتهای ایران و روابط بینالمللی آیا چنین رؤیایی محقق خواهد شد؟
هاب گازی در واقع بازاری است که در آن گاز طبیعی خرید و فروش میشود و این مبادلات از منابع مختلفی مانند تولید داخلی و واردات و از طریق خط لوله و آلان جی صورت میگیرد.
هاب گازی اگر در یک نقطه مشخص در شبکه انتقال گاز طبیعی قرار داشته باشد، به عنوان نقطه مرجع برای قیمتگذاری گاز طبیعی در منطقه استفاده میشود. هاب گازی کمک میکند تا تولیدکنندگان، فروشندگان و مصرفکنندگان قیمت را بهتر مدیریت کنند و ریسک خود را کاهش دهند.
ایران سالهاست رویای تبدیلشدن هاب گازی منطقه را در سر دارد. اما موانع بسیاری بر سر راه بوده و هست که هر بار این مسیر را دشوارتر میکند. به نظر میرسد دولت سیزدهم در روزهای پایانی خود و به دنبال مواجهه با بحران ناترازی گاز، در تلاش است تا گام برداشتن در این مسیر را به نام خود بزند.
در این راستا، حدود یک ماه پیش تفاهمنامهای بین نماینده ویژه فدراسیون روسیه و جواد اوجی، وزیر نفت، با هدف توسعه و تقویت همکاری دو کشور در زمینه گاز امضا شد. طبق این تفاهمنامه، ایران گاز روسیه را خریداری کرده و پس از تأمین نیاز داخلی و از طریق ظرفیتهای موجود، صادرات به کشورهای عراق، ترکیه و پاکستان را توسعه خواهد داد.
بنا بر گفته اوجی، این قرارداد باعث افزایش سهم تجارت گاز ایران و تبدیل ایران به هاب گازی منطقه میشود و افزون بر روسیه، کشورهای همسایه نیز از این قرارداد منتفع خواهند شد.
از سوی دیگر، روز چهارشنبه 13 تیرماه، در پی مذاکرات صورتگرفته میان علی مجتبی روزبهانی، سفیر ایران در ترکمنستان و مقصد بابایف، رئیس کنسرن ترکمن گاز، قرارداد سواپ گاز ترکمنستان از طریق ایران به عراق به امضا رسید. بر اساس این قرارداد، مقرر شد سالانه تا سقف 10 میلیارد متر مکعب گاز ترکمنستان بر اساس ساز و کار سواپ، از طریق ایران به عراق عرضه شود.
به نظر میرسد تجارت گاز با کشورهای منطقه و گام برداشتن به سوی تحقق هاب گازی، همواره در دستور کار قرار داشته اما موانع بینالمللی موجود و مانعتراشیها، این رؤیا را به تعویق انداخته است. اکنون شاید امید دوبارهای به جهت احیای روابط و بهبود بحران ناترازی گاز در شمال کشور وجود داشته باشد که باید با توجه به ملاحظات بینالمللی در ارتباط با کشورها، به آن توجه کرد. این توافقات اگر با توجه به طرفین آن انجام شود، میتواند مزایایی چون تأمین گاز شمال ایران و تقویت جایگاه ایران در بازار انرژی منطقه را داشته باشد.
رمضانعلی سنگدوینی، نماینده مردم گرگان در مجلس شورای اسلامی، در گفتگو با تجارتنیوز گفت: ایران در راستای انتقال گاز از روسیه و ترکمنستان به دیگر کشورها مزیتهایی چون امنیت، تجهیزات و تاسیسات انتقال گاز از جمله خط لوله و ایستگاههای تقویت فشار و توانایی انتقال گاز به اروپا از طریق ترکیه را داراست. از سوی دیگر، این گاز وارداتی هم در فصل زمستان میتواند نیاز داخل در صنعت، فولاد و در بخشهای نیروگاهی را تأمین کند و هم راه ترانزیت و انتقال گاز به کشورهای عراق، ترکیه و کشورهای اروپایی را هموار کند.
آنطور که او تشریح کرد اکنون سواپ گازی ایران با ترکمنستان از طریق آذربایجان برقرار است و از سالهای گذشته از طریق خط انتقال گاز از ترکمنستان حدود 40 میلیون متر مکعب گاز به استانهای شمال کشور وارد میشد. حال در راستای این قراردادها و در شرایط اطمینان از گاز وارداتی، توجه را میتوان معطوف به توسعه زیرساختهای داخلی و تاسیسات کرد.
باید توجه داشت که قدم برداشتن به سوی هاب گازی، فرایندی طولانی است و بدون داشتن برنامه دقیق و مدون در این زمینه، توجه به زیرساختها، ظرفیتهای موجود و بهبود روابط بینالمللی، محقق نخواهد شد. گاز محدودیت انتقال دارد و از سوی دیگر زمینه و استعداد هاب گازی شدن نیاز به زیرساخت دارد که در ایران ظرفیت آن وجود دارد. توسعه خطوط لوله انتقال، توجه به ظرفیت جزیره سیری برای انتقال گاز مایع و… از اقداماتی است که باید در دستور کار قرار بگیرد تا برنامه تبدیل ایران به هاب گازی منطقه، با دقت بیشتری انجام شود.آن طور که به نظر میرسد، قراردادهای منعقدشده با کشورها، لزوماً پیوستگی و برنامه خاصی را دنبال نمیکند. در حالی که هرکدام از آنها میتواند گامی به سوی تبدیل ایران به هاب گازی منطقه باشد.
در صورت توجه نداشتن به زیرساختها و خطوط لوله انتقال، این مبادلات بینالمللی صرفاً در کوتاهمدت موجب کاهش ناترازی گاز در استانهای شمال کشور خواهد شد. از سوی دیگر گازکشیهای بیرویه و به دنبال آن ناترازی گاز و دیگر مشکلات زیرساختی، ممکن است با وجود دارا بودن ظرفیت هاب گازی، تعهدات ایران را تحتالشعاع قرار دهد.