کمال ابراهیمی کاوری کارشناس اقتصادی: در دنیای امروز که زنجیره‌های تأمین جهانی به دلیل تحولات ژئوپلیتیکی، فناوری‌های نوین و تغییرات اقتصادی به سرعت در حال تغییر هستند، مناطق آزاد تجاری نقش محوری در تسهیل تجارت بین‌المللی و بهینه‌سازی فرآیندهای تأمین کالا ایفا می‌کنند. این مناطق به دلیل موقعیت استراتژیک، زیرساخت‌های مناسب و تسهیلات گمرکی، به نقاط کلیدی در شبکه‌های لجستیکی و تولیدی جهانی تبدیل شده‌اند. یکی‌از مهم‌ترین نقش‌های مناطق آزاد در زنجیره تأمین، بهینه‌سازی فرآیندهای تولید و مونتاژ است. بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی با استفاده از مزایای مناطق آزاد، قطعات و مواد اولیه را وارد کرده، در این مناطق پردازش یا مونتاژ می‌کنند و سپس محصول نهایی را به بازارهای مختلف صادر می‌کنند. این رویکرد، علاوه بر کاهش هزینه‌های تولید، باعث افزایش سرعت و کارایی زنجیره تأمین می‌شود. لجستیک پیشرفته و مدیریت هوشمند زنجیره تأمین نیز از دیگر مزایای کلیدی مناطق آزاد است. توسعه بنادر مدرن، انبارهای هوشمند، سیستم‌های ردیابی کالا و استفاده از فناوری‌های دیجیتال مانند بلاک‌چین و هوش مصنوعی موجب کاهش تأخیرات، بهبود شفافیت و افزایش قابلیت اطمینان در حمل‌ونقل بین‌المللی می‌شود. مناطقی که بتوانند در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند، جایگاه ویژه‌ای در تجارت جهانی خواهند داشت.
کاهش موانع گمرکی و تسهیل تجارت فرامرزی از دیگر ویژگی‌های مهم مناطق آزاد در زنجیره تأمین است. حذف تعرفه‌های وارداتی و صادراتی، تسریع فرآیندهای ترخیص کالا و ارائه خدمات گمرکی پیشرفته به شرکت‌های چندملیتی این امکان را می‌دهد که کالاهای خود را با حداقل هزینه و زمان به بازارهای هدف منتقل کنند. این موضوع به‌ویژه در صنایعی مانند خودروسازی، الکترونیک و داروسازی که به تأمین سریع و به‌موقع وابسته هستند، اهمیت بالایی دارد. علاوه بر این، مناطق آزاد می‌توانند به مراکز توزیع منطقه‌ای و جهانی تبدیل شوند. بسیاری از برندهای بزرگ از این مناطق برای نگهداری و توزیع محصولات خود در بازارهای بین‌المللی استفاده می‌کنند. ایجاد مراکز توزیع در مناطق آزاد باعث کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، بهینه‌سازی مدیریت موجودی و افزایش سرعت تحویل کالا به مشتریان می‌شود.با این حال، چالش‌هایی مانند ریسک‌های ژئوپلیتیکی، تحریم‌های اقتصادی، تغییرات قوانین بین‌المللی و نیاز به زیرساخت‌های مدرن می‌توانند بر عملکرد مناطق آزاد در زنجیره تأمین جهانی تأثیر بگذارند. برای موفقیت در این حوزه، این مناطق باید بر نوآوری در مدیریت زنجیره تأمین، توسعه فناوری‌های هوشمند و ایجاد همکاری‌های بین‌المللی پایدار تمرکز کنند. مناطقی که بتوانند خود را به‌عنوان هاب‌های لجستیکی پیشرفته، مراکز تولیدی رقابتی و پل‌های ارتباطی کارآمد در زنجیره تأمین جهانی معرفی کنند در اقتصاد بین‌المللی نقش برجسته‌تری ایفا خواهند کرد و به مقصدی جذاب برای سرمایه‌گذاران و شرکت‌های بین‌المللی تبدیل خواهند شد.
