مجتبی خسروجردی-روزنامه نگار: بازار خودرو در ماه‌های اخیر وارد مرحله‌ای از رکود سنگین اما پویا شده است؛ رکودی که به گفته کارشناسان نه‌تنها ناشی از افت قدرت خرید و تورم است، بلکه نتیجه ساختاری از سیاستگذاری‌های اشتباه، فشارهای مالی خودروسازان و موج تازه مونتاژکاری است. در چنین شرایطی، خودروهای کارکرده «سوپاپ اطمینان» بازار شده‌اند و خودروهای وارداتی جدید نیز با قیمت‌های کاذب و بی‌ثبات، تنها بر التهاب بازار افزوده‌اند. در حالی که بازار خودرو وارد یکی از سنگین‌ترین دوره‌های رکودی سال‌های اخیر شده، «نقش اقتصاد» در گفتگو با سه کارشناس صنعت خودرو تلاش کرده ریشه‌های رکود، آینده قیمت‌ها، پیامدهای موج مونتاژکاری و گرایش روزافزون خریداران به خودروهای کارکرده را بررسی کند. بابک صدرایی، امیرحسن کاکایی و مسیح فرزانه هرکدام از زاویه‌ای متفاوت تصویری از بازار ارائه می‌کنند؛ تصویری که در نهایت نشان می‌دهد بازار خودرو بیش از هر زمان دیگری میان رکود، سیاستگذاری‌های متناقض و کاهش قدرت خرید گرفتار شده است.
بابک صدرایی: دست‌دوم‌ها در بازار خودرو جذاب‌تر شده‌اند
صدرایی در ابتدای گفتگو، وضعیت آبان‌ماه را ادامه روند رکود محتاطانه ماه‌های قبل توصیف می‌کند. به گفته او، تورم، نوسانات ارز، افزایش هزینه‌های تولید و کاهش قدرت خرید باعث شده خریداران در حالت انتظار قرار بگیرند و عرضه نیز ناچار به تعدیل شود. او در پاسخ به پرسشی درباره احتمال تحرک بازار تا پایان سال می‌گوید: اواسط بهمن‌ماه شاید نشانه‌هایی از حرکت دیده شود اما محدودتر از سال‌های گذشته خواهد بود و خروج از رکود را رقم نمی‌زند. این کارشناس با اشاره به افزایش قیمت کارخانه‌ها توضیح می‌دهد که خودروسازان زیر فشار زیان و کمبود نقدینگی هستند و همین موضوع باعث می‌شود افزایش قیمت به بازار آزاد نیز سرایت کند. صدرایی همچنین درباره وارداتی‌ها هشدار می‌دهد: افزایش حتی جزئی نرخ ارز، قیمت وارداتی‌ها را بالا می‌برد. به‌ویژه خودروهای جانبازی که با قیمت‌های کاذب و غیرمنطقی عرضه شده‌اند. در ادامه گفتگو، پرسشی درباره رفتار خریداران مطرح می‌شود. صدرایی تأکید می‌کند که با رشد قیمت خودروهای صفر، تقاضا برای خودروهای کارکرده به‌طور محسوسی افزایش یافته و خریداران در شرایط بی‌ثباتی اقتصادی، خرید دست‌دوم را انتخاب کم‌ریسک‌تری می‌دانند. او در بخش پایانی صحبت‌هایش چند توصیه برای خریداران خودروهای کارکرده ارائه می‌کند: انتخاب خودروهایی با بازار فعال و قطعات قابل‌دسترس، بررسی دقیق موتور و شاسی، و استفاده از کارشناس رسمی پیش از خرید.
امیرحسن کاکایی: صنعت خودرو به سمت مونتاژکاری رانده شده
در گفتگو با امیرحسن کاکایی، کارشناس صنعت خودرو، مسئله‌ای کلیدی مطرح می‌شود: اینکه ساختار سیاستگذاری در سال‌های اخیر صنعت خودرو را از مسیر تولید واقعی خارج کرده و به سمت مونتاژکاری رانده است. کاکایی در توضیح این وضعیت می‌گوید: قوانین و سیاست‌های موجود تولیدکننده را به سمت مونتاژ می‌برد. حتی ایران‌خودرو و سایپا نیز ناچار شده‌اند به این سمت حرکت کنند. او با اشاره به 300 همت زیان انباشته دو خودروساز بزرگ تأکید می‌کند که قیمت‌گذاری دستوری عملاً تولید واقعی را زیان‌ده کرده و مسیر سودآور را برای مونتاژ باز گذاشته است. به گفته او: خودروسازان مونتاژی سود می‌کنند، اما تولیدکنندگان واقعی زیر بار زیان خم شده‌اند. کاکایی در ادامه با انتقاد از رویکرد قانون‌گذاری مجلس توضیح می‌دهد: طرح ساماندهی بازار خودرو که وارد مجلس شد، نه‌تنها موانع تولید را برنداشت بلکه بیشتر مسیر واردات را تسهیل کرد. هر چند روز یک‌بار هم یک مانع جدید جلوی تولید گذاشته می‌شود. او برای روشن شدن وضعیت به آمار بانک مرکزی اشاره می‌کند و می‌گوید بیش از نیمی از منابع ارزی صنعت خودرو به شرکت‌های مونتاژکار اختصاص یافته است؛ این عدد نشان می‌دهد که سیاست‌ها عملاً تولید را کنار زده و صنعت را مونتاژمحور کرده‌اند. کاکایی در پایان هشدار می‌دهد: نتیجه این ریل‌گذاری این است که حداکثر داخلی‌سازی به 20 درصد رسیده. اگر سیاست‌ها اصلاح نشود، هر روز یک قدم از تولید واقعی دورتر می‌شویم.
مسیح فرزانه: مردم از بازار جا مانده‌اند
در بخش سوم، در گفتگو با مسیح فرزانه به بررسی تغییر رفتار خریداران و وضعیت قیمت‌ها پرداختیم. فرزانه می‌گوید روند رکود تورمی از سال 1400 شدت گرفته و رویدادهای داخلی و خارجی بر ریسک اقتصادی افزوده‌اند. او توضیح می‌دهد: وقتی دستمزدها متناسب با تورم رشد نمی‌کند و قیمت تمام‌شده خودروها پیوسته بالا می‌رود، طبیعی است که قدرت خرید سقوط می‌کند. فرزانه در پاسخ به پرسشی درباره افزایش قیمت‌ها می‌گوید: خودروسازان هر سه تا چهار ماه یک‌بار قیمت را بالا برده‌اند؛ وارداتی‌ها نیز همین‌طور. از یک‌جایی به بعد، مصرف‌کننده دیگر نمی‌تواند همراهی کند. نتیجه این شرایط، به گفته او، افزایش گرایش به خودروهای کارکرده و طرح‌های فروش اقساطی است: بخش بزرگی از مردم از تورم واقعی جا مانده‌اند و خرید خودرو صفر برای آن‌ها به رؤیا تبدیل شده است. فرزانه تأکید می‌کند که انتظار کاهش قیمت با اصلاح تعرفه‌ها «غیرواقع‌بینانه» است، زیرا شرکت‌ها در شرایط فعلی تنها برای بقا تلاش می‌کنند، نه کاهش قیمت.
بازار خودرو در سه جبهه گرفتار است
به گزارش نقش اقتصاد، برآیند گفتگو با این سه کارشناس نشان می‌دهد: بازار در رکود سنگین و ادامه‌دار است. چه به‌گفته صدرایی و چه فرزانه، قدرت خرید سقوط کرده و تقاضا خرد شده است. همچنین صنعت خودرو به‌صورت ساختاری به سمت مونتاژ رانده شده است. کاکایی می‌گوید سیاست‌های اشتباه، داخلی‌سازی را به کمترین حد رسانده و تولید را زیان‌ده کرده است. و در آخر اینکه خریداران به‌طور گسترده به سمت خودروهای کارکرده رفته‌اند. هر سه کارشناس به شکلی مستقیم یا غیرمستقیم تأکید دارند که بازار دست‌دوم‌ها اکنون بازیگر اصلی بازار است.
