سارینا سیف روزنامه نگار: بسیاری از آمارهای مرتبط با نفت و فرآورده‌های آن انتشار عمومی پیدا نمی‌کند. یکی از بحران‌هایی که به دنبال غیرشفاف بودن آمارها تشدید شده، بحران بنزین است.
بحران تأمین بنزین و گمانه‌زنی‌ها درباره تصمیمات احتمالی دولت کماکان ادامه دارد. مسعود پزشکیان، رئیس دولت چهاردهم، همچنان از توزیع یارانه بنزین انتقاد می‌کند و هر روز گمانه‌های جدیدی درباره نرخ بنزین مطرح می‌شود. اما نکته مغفول در این زمینه، نبود هیچ‌گونه آمار دقیقی از یارانه بنزین و میزان واردات آن است.
البته رقم واردات بنزین در ایران همچنان به‌طور رسمی مشخص نیست. اما پزشکیان در بخشی از اولین نشست خبری خود با اعلام رقم پنج میلیارد دلاری واردات بنزین، اعتراض خود را نسبت به آنچه یارانه بنزین نام‌گذاری می‌شود ابراز کرد.
بر اساس مفاد قانون بودجه امسال، وزارت نفت در سال جاری بابت تأمین بنزین 140 هزار میلیارد تومان هزینه خواهد کرد که بر اساس نرخ تسعیر ارز یعنی نرخ 28 هزار و 500 تومانی، حدود 4.9 میلیارد دلار خواهد شد. تأمین بنزین صرفاً از واردات صورت نمی‌گیرد و بخش اعظم آن از پالایشگاه‌های داخلی خریداری می‌شود. یعنی رقم 140 همت صرفاً به واردات اختصاص نیافته و منطقاً کل 4.9 میلیارد مورد اشاره پزشکیان نیز به واردات اختصاص نمی‌یابد.
در همین زمینه، عماد رفیعی، کارشناس انرژی، در یک گفتگوی تلویزیونی توضیح داد واردات بنزین در پیک مصرف، به صورت مقطعی به روزانه 30 میلیون لیتر رسیده است. اما در سال گذشته، تولید بنزین حدود 112 میلیون لیتر بوده و میانگین مصرف به 118 میلیون لیتر رسیده بود. این یعنی کسری شش الی هفت میلیون لیتری در این زمینه مشاهده شده است.
حال نکته اساسی اینجاست که پس رقم اصلی واردات بنزین چقدر است و چرا این‌قدر اخبار ضدونقیضی در این زمینه منتشر می‌شود؟
غیرشفاف بودن آمارها
تجارت‌نیوز طبق پی‌گیری‌هایی که تاکنون از مجموعه وزارت نفت انجام داده، به موضوع غیرشفاف بودن آمارها پی برده است. هیچ‌کس رقم دقیقی از میزان واردات بنزین اعلام نمی‌کند و اخبار ضدونقیضی در این باره منتشر می‌شود. موضوع صرفاً محدود به واردات نیست؛ بسیاری از موضوعاتی که به وزارت نفت وابسته است انتشار عمومی پیدا نمی‌کنند. یکی از این موضوعات همان رقم واردات بنزین و رقم یارانه بنزین است. همین موضوع باعث افزایش مناقشات رسانه‌ای خواهد شد.
موضوع رقم یارانه نیز یکی از همان موضوعات حساس است که چرایی اعلام نشدن رقم دقیق آن مشخص نیست. از همین رو با مراجعه به سایت کدال و مشاهده رقم بهای تمام‌شده بنزین برای پالایشگاه‌های متعدد و تفاوت آن با درآمد حاصل از بنزین برای آنها، می‌توان میزان یارانه را برآورد کرد.
همین موضوع مناقشات بسیاری را رقم می‌زند چراکه هر پالایشگاه، بهای تمام‌شده متفاوتی دارد. تکنولوژی هر پالایشگاه متفاوت است و بدین ترتیب بهای تمام‌شده هر پالایشگاه را متأثر خواهد کرد. حال مشخص نیست رقم یارانه پرداختی به پالایشگاه چقدر است و چرا اساساً این رقم انتشار عمومی پیدا نمی‌کند.
آن‌طور که به نظر می‌رسد، بهای تمام‌شده تولید بنزین هر پالایشگاه در سالیان گذشته، با احتساب نفت خام بوده است. این در حالی است که نفت کالایی ملی است و با در اختیار گذاشتن نفت به پالایشگاه‌ها، تنها حق‌العمل آنها لحاظ می‌شد. اما به نظر می‌رسد شرکت نفت همان‌طور که نفت را به دیگر کشورها می‌فروشد، در چند سال گذشته به پالایشگاه‌های داخلی نیز می‌فروشد. این موضوع اگر درست تحلیل نشود و موضوع احتساب نفت خام در آن لحاظ نشود، منجر به بیش‌برآورد میزان یارانه خواهد شد.
نفت دیگر ملی نیست!
ناصر عاشوری، دبیر انجمن صنفی کارفرمایی پالایش نفت، در یک گفتگوی تلویزیونی اعلام کرد طبق آخرین محاسبات، قیمت تمام‌شده بنزین در کشور با احتساب نفت خام 30 هزار تومان است. این خود تاییدی بر محاسبه نفت خام در قیمت تمام‌شده بنزین است که می‌تواند تحلیل راجع به میزان یارانه را دشوار کند. نفت کالایی ملی است و در نهایت پالایشگاه‌ها نیز موظف‌اند فرآورده‌های تولیدی خود را به وزارت نفت بفروشند و حقی در فروش آن ندارند. حال چطور می‌توانند نفت ملی را همان‌طور که به کشورهای خارجی می‌فروشند، به پالایشگاه‌های داخلی نیز بفروشند و در نهایت فرآورده‌ها را با احتساب قیمت نفت ملی محاسبه کنند؟ فروش نفت به پالایشگاه‌ها علناً نفت را از ملی بودن آن خارج کرده است.
این موضوعی حساس است و مسئولان وزارت نفت صحبتی درباره آن نمی‌کنند. همان‌طور که از رقم واردات بنزین و چرایی واردات در کشوری نفتی بحثی به میان نمی‌آید.
واردات بنزین با تهاتر
موضوع واردات بنزین که تاکنون محلی از مناقشه بود، با انتقادات متعدد مسئولان دولت چهاردهم، دیگر علنی شده است. اکنون دیگر مسئولان ترسی از اعلام وارد کردن بنزین به کشور ندارند. البته علل این موضوع را همچنان بیان نمی‌کنند و بر پرمصرفی مردم تاکید می‌کنند. در دولت قبل، مسئولان از صحبت کردن راجع به واردات بنزین هم واهمه داشتند و به‌ندرت آن را تأیید می‌کردند.نکته دیگر آنکه بخش اعظم واردات بنزین با تهاتر انجام می‌شود و این موضوعی است که به تأیید مسئولان وزارت نفت رسیده است. به دلیل تحریم‌های بین‌المللی، واردات و صادرات نفت و فرآورده‌های آن با مشکلات جدی روبه‌روست. اما نکته جالب توجه اینکه واردات بنزین با تهاتر، نباید بهانه‌ای برای کم‌برآورد کردن رقم بنزین وارداتی شود؛ چون به هر حال بخشی از ارز کشور که می‌توانست به وسیله صادرات وارد کشور شود، با تهاتر از طریق واردات بنزین وارد کشور می‌شود و همین موضوع به طور غیرمستقیم بر کاهش درآمدهای ارزی دولت اثرگذار است.باید گفت رویه غیرشفاف وزارت نفت و انتشار عمومی نیافتن بسیاری از مسائلی حساس در کشور، تنها به بحران‌ها می‌افزاید. برآورد و اعلام دقیق میزان واردات بنزین، یارانه بنزین، فروش نفت خام به پالایشگاه‌های داخلی و دیگر مسائلی که به طور عمومی منتشر نمی‌شوند، می‌تواند به بسیاری از کارشناسان در ارائه راهکار برای برون‌رفت از بحران بنزین کمک کند. همچنین تاکنون هیچ دولتی با آمارهای غیرشفاف نتوانسته اعتماد عمومی را جلب کند.
