وحید حاج سعیدی روزنامه نگار: این روزهای پائیزی جولان میهمان ناخوانده در میخانه‌های خانگی بدون کوچکترین ترحمی به میزبان و مهمان، افزایش آمار فوت و نابینایی دائم میگساران را به همراه داشته و زنگ خطر جدی عوارض مصرف مشروبات دست ساز و خانگی را در اکثر استان‌های کشور به صدا درآورده است.
در واقع سرخوشی لحظه‌ای، سرگرمی و تفریح، جلب توجه، احساس قدرت، همرنگ شدن با جماعت و پُر کردن لاتی با نوشیدن جرعه‌ای از مشروبات دست ساز به بهای از دست رفتن بینایی و حتی جان آدمی تمام می‌شود!
عوارض غیرقابل بازگشت مسمومیت با متانول که در مشروب‌های دست ساز، به وفور یافت می‌شود، در کمتر از چند ساعت به اعضای اصلی بدن نظیر کبد، کلیه، سیستم بینایی آسیب جدی می‌رساند و باعث کوری دائم و مرگ می‌شوند. اغلب مسمومیت‌های الکلی در ایران ناشی از مصرف الکل‌های دست‌ساز است و به این دلیل که در روند تولید این مشروبات هیچ نظارت و کنترلی روی فرآورده وجود ندارد، تشکیل ترکیبات سمی در الکل ناگزیر است.
سوگمندانه با افزایش قیمت دلار و عدم امکان خرید مشروبات پلمپ شده و اصل، عده‌ای از سودجویان به تهیه مشروبات الکلی دست‌ساز و بسته‌بندی آنها در شیشه‌های خارجی اقدام کرده و به‌عنوان مشروبات الکلی خارجی به فروش می‌رسانند و باعث تشدید بحران مصرف مشروبات غیراستاندارد و خطرناک شده‌اند.
در ضمن برخی نیز از الکل سفید که در داروخانه‌ها توزیع می‌شود، به عنوان مشروب الکلی استفاده می‌کنند. با آنکه وزارت بهداشت کارخانه داران را ملزم کرده که یک ماده تلخ کننده (دتاتونیوم بنزوات) به الکل سفید اضافه کنند بلکه از جلوی مصرف خوراکی آن گرفته شود اما گزارشهای رسمی نشان می‌دهد که مصرف خوراکی الکل سفید که از داروخانه‌ها تهیه می‌شود، همچنان رو به افزایش است.
علل گرایش به مصرف مشروبات الکلی
کارشناسان دلایل گسترده‌ای را در جهت افزایش گرایش به مصرف الکل بیان می‌کنند اما یکی از مهم‌ترین دلایل گرایش جوانان به مشروبات الکلی را کمبود و گرانی تفریح و سرگرمی مختص جوانان می‌دانند. ظاهراً این دوستان خبر ندارند که مواد مخدر و مشروبات الکلی پای ثابت بساط جوانان دارای تمکن مالی نیز هست و این داستان ربطی به کمبود و گرانی تفریح و سرگرمی ندارد و اگر تفریحات مدنظر این کارشناسان رایگان هم شود، به نظر نمی‌رسد، در میزان مصرف الکل – این محبوب کشنده – در کشور تغییر چندانی حاصل شود!
دلیل این محبوبیت نیز احساس سرخوشی و آرامشی است که فرد فارغ از تبعات و اثرات کشنده آن بدان پناه می‌برد. البته برخی نیز به منظور خوددرمانی یا مقابله با اضطراب اجتماعی و سایر عوامل استرس‌زای زندگی به مصرف نوشیدنی‌های الکلی روی می‌آورند و جالب اینکه 25 درصد دانشجویان مصرف الکل را بدون اشکال می‌دانند!
در کشورهای اروپایی استفاده مشروبات الکلی برای جوانان زیر 18 سال ممنوع است و برای مصرف‌کنندگان زیر 18 سال مجازات سنگینی در نظر گرفته شده است. این در حالی است که کسانی که به این جوانان مشروب می‌فروشند نیز با مجازات‌های سخت مواجه هستند. در ایران به دلیل ممنوعیت خرید و فروش مشروبات الکلی، عملاً نمی‌توان نظارتی بر نحوه فروش، سلامت کالا و غربال خریداران نوشیدنی‌های الکلی داشت.
اما با وجود اعلام دلایل متعدد در افزایش گرایش نوجوانان و جوانان به مصرف نوشیدنی‌های الکلی در سال‌های اخیر، بدون هر گونه تعارف، تابو شکنی و سیاه نمایی باید اذعان کرد، “شکسته شدن قبح مصرف الکل در جامعه، کمرنگ شدن باورهای مذهبی و در دسترس بودن این نوشیدنی مرگبار“، سه عامل مهم بالا رفتن سرانه مصرف مشروبات الکلی در کشور محسوب می‌شوند.
بر همین اساس میانگین سنی مصرف‌کنندگان اصلی الکل در کشور به 13 تا 35 سال رسیده است. این گروه می‌توانند با سفارش تلفنی مشروبات الکلی محبوب خود را در مدت کوتاهی، در مقابل منزل خود تحویل بگیرند!
یادمان نرود وقتی در مقابل تالار عروسی در شهر کوچک و مذهبی و در مقابل چشم انظار، میزبان با دبه 20 لیتری بطری‌های خالی نوشابه را از مشروب دست ساز پر می‌کند و پدر در تالار فقط کمی آن سوتر از میز فرزندش، جرعه‌ها را به سلامتی دوستان و اطرافیان بالا می‌رود، یعنی کار عمیقاً از خرک در رفته است!
مقابله با پدیده الکلیسم
آنطور که پلیس می‌گوید سالانه حداقل بین 60 تا 80 میلیون لیتر انواع مشروبات الکلی به صورت قاچاق از طریق مرزها وارد کشور می‌شود ولی به دلیل تولید زیرزمینی و مخفیانه مشروبات دست ساز، آماری از میزان تولید این دست مشروبات وجود ندارد.در چنین شرایطی که آمار دقیقی از میزان واردات، میزان تولید زیرزمینی، تعداد فروشندگان و مصرف کنندگان، تعداد معتادان به الکل و حتی میزان سرانه مصرف وجود ندارد، بالتبع مقابله با این پدیده به این راحتی نخواهد بود.تا همین چند سال و به شهادت پا به سن گذاشته‌های این مقوله، میزان مصرف مشروبات در ماه‌های محرم و صفر و رمضان به کمترین مقدار خود می‌رسید و میگساران در عمل به حرمت این ماه‌ها و احترام به شعائر سایر شهروندان از نوشیدن الکل خودداری می‌کردند. اما با کمرنگ شدن باورهای مذهبی در نزد جوانان، هیچ حرمتی برای دین و شعائر مذهبی از سوی قاطبه میگساران نیستیم. در چنین شرایطی تنها گزینه روی میز آموزش است و باز هم باید به طناب قابل اطمینان ولی پر هزینه آموزش روی بیاوریم و بر مقوله پیشگیری تمرکز کنیم.
سخن پایانی
بی تردید مقابله با مصرف نوشیدنی‌ای که در خفا تولید یا وارد کشور می‌شود و دور از چشم دیگران در مکان‌های خصوصی و بعضاً عمومی به صورت غیر قانونی سرو و مصرف می‌شود، به سادگی مقابله با گرانفروشی لبنیات و گوشت و حبوبات یا حتی پدیده پیچیده‌ای مثل حجاب نیست که عیان باشد و میزان مصرف یا افراد مصرف کننده شناسایی و کنترل شوند. در این شرایط هم افزایی نهادهای مختلف و برنامه ریزی‌های گسترده فرهنگی، آموزشی، مذهبی و اقتصادی اولین و ابتدایی‌ترین گام در فرهنگ سازی، پیشگیری و مقابله با تسری این پدیده شوم محسوب می‌شوند. به نظر می‌رسد گاه آن فرا رسیده تا مسئولان امر در مواجهه با این بلای خطرناک دور عبارت‌هایی نظیر سیاه نمایی، شکسته شدن قبح مصرف الکل، درگیر شدن ذهن مسئولان، مرز نگرانی، مرز هشدار، به صدا در آمدن زنگ خطر جدی، عدم نگرانی از آمار اعتیاد به الکل، عدم نیاز به تأسیس کمپ‌های ترک الکل و … را قلم بگیرند و به جای رویکرد لاپوشانی، رویه معقول و منطقی دیگری را اتخاذ کنند! شاید فردا هم دیر باشد…
