زهرا علی‌اکبری روزنامه نگار: گروه اقتصادی: توییت همتی نشان می‌دهد ایران وارد دوره تازه‌ای از بررسی اف‌ای‌تی‌اف خواهد شد. او گفته است مقام رهبری موافقت خود با بررسی مجدد لوایح پالرمو و سی‌اف‌تی در مجمع تشخیص مصلحت نظام را اعلام کرده است.
اف‌ای‌تی‌اف به زبان ساده
ایران در لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف است. در کنار کره شمالی و میانمار. ایران در سال 2009 در فهرست سیاه اف‌ای‌تی‌اف قرار گرفت اما در سال 2016 توانست از این فهرست خارج شود. در عین حال در سال 2020، از سوی این کنوانسیون مجدداً در لیست سیاه قرار گرفت و این قرارگیری همچنان به قوت خود باقی است.
گروه ویژه اقدام مالی به اختصار اِف‌اِی‌تی‌اِف یک سازمان بین‌دولتی است که در سال 1989 میلادی با ابتکار گروه هفت با نگرش به سیاست‌های توسعه برای مبارزه با پولشویی تأسیس شده است. دبیرخانه اِف‌اِی‌تی‌اِف در مقر سازمان توسعه و همکاری اقتصادی در پاریس قرار دارد.
این سازمان فرادولتی سیاست‌ها و استانداردهای مبارزه با جرائم مالی را طراحی و ترویج می‌کند. این استانداردها، پولشویی، تأمین مالی تروریسم و سایر تهدیدهای مربوط به سیستم مالی بین‌المللی را هدف قرار داده است.
افزایش قابل توجه تجارت بین‌المللی به‌دنبال بزرگ‌تر شدن اقتصاد جهان، جرائم مالی متعددی از جمله پولشویی را به دنبال داشته است. کارگروه اقدام مالی توصیه‌هایی را برای مبارزه با این جرائم ارائه می‌دهد، نظرات اعضایش را مورد برسی قرار می‌دهد و درصدد افزایش پذیرش مقررات برای مقابله با پولشویی از کشورها در سراسر جهان است.
از آنجا که روش‌های پولشویی مدام در حال تغییر هستند، FATF این استانداردها را سالانه به‌روز می‌کند.
عدم عضویت در این کنوانسیون و قرارگیری در لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف سیستم بانکی ایران را از سیستم بانکی بین‌المللی محروم کرده است. برخی مخالفان عضویت در اف‌ای‌تی‌اف البته بر این اعتقادند که در شرایط تحریمی عضویت در این کنوانسیون ثمری برای ایران ندارد چرا که تحریم‌ها همچنان مانع از بهره‌گیری ایران از فضای اقتصاد بین‌الملل می‌شود.
ایران چگونه وارد لیست سیاه شد؟
25 خرداد ماه 1395 بود که ایران پذیرفت که توصیه‌های 40 گانهٔ FATF و یک برنامه اقدام را که حاوی دستورالعمل زمان‌بندی شده بود را اجرا کند. گروه اقدام مالی نیز 4 تیرماه 1395 طی بیانیه‌ای در بوسان کره جنوبی اعلام کرد که ایران را به مدت 12 ماه از لیست کشورهایی که باید علیه آن‌ها اقدام متقابل صورت بگیرد تعلیق می‌کند و در این مدت ایران باید تعهداتی را که پذیرفته است اجرا کند. همچنین اعلام شد که بعد از اتمام این یک سال گروه اقدام مالی متناسب با اقداماتی که ایران در این زمینه انجام خواهد داد تصمیم خواهد گرفت که ایران را در کدام یک از دسته‌بندی‌های چهار گانه خود قرار دهد.
در 2 تیر 1396 مهلت یک ساله به پایان رسید و FATF بعد از شش روز جلسه در شهر والنسیای اسپانیا اعلام کرد که با توجه به پیشرفت‌های ایران در ارتباط با اجرای برنامه‌های نظارت مالی و تصدیق این پیشرفت‌ها با ادامه تعلیق اقدامات مقابله‌ای این نهاد بر علیه ایران بدون قید زمانی موافقت نموده است. این نهاد در عین حال در بیانیه خود تاکید کرد که تا زمان اجرای تمامی اقدامات لازم برای رفع کاستی‌های شناسایی شده، ایران را به طور دائمی از لیست سیاه خارج نمی‌کند.
نکته اینجاست که در این وضعیت خروج ترامپ از برجام و بازگشت تحریم‌های ایران بر روند عضویت ایران در این کنوانسیون تأثیر گذاشت.
دوم اسفند ماه سال 1398 برای ایران روز متفاوتی بود. کارگروه ویژه اقدام مالی (اف‌ای‌تی‌اف) ایران را رسماً به لیست سیاه این نهاد برگرداند. در بیانیه FATF از کشورهای جهان خواسته شده برای مصون نگه داشتن سیستم بانکی‌شان از خطر پولشویی و تأمین مالی تروریسم در نقل و انتقالات مالی ایران، «اقدامات مقابله‌ای» به کار بگیرند.
بسیاری دلیل قرارگیری دوباره ایران در لیست سیاه را بی‌تصمیمی می‌دانستند چرا که دلیل بازگشت ایران به لیست سیاه عدم تعیین تکلیف و تصویب لوایج پالرمو و سی اف تی بود.
در حال حاضراز 41 توصیه FATF تنها دو توصیه CFT و پالرمو به اجرا نرسیده که منطق این بود این دو خود منشأ تحریم داخلی هستند. سی اف تی و پالرمو دو لایحه از چهار لایحه‌ای هستند که در دولت حسن روحانی به مجلس ارائه شد اما از سوی شورای نگهبان مورد پذیرش قرار نگرفت. در نهایت این دو لایحه به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارسال شدند و نتیجه‌ای در بررسی آن‌ها حاصل نشد. پیش از قرارگیری ایران در لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف شش بار مهلت بررسی این لوایح تمدید شده بود.
موضع دولت سیزدهم در قبال اف‌ای‌تی‌اف چه بود؟
اوایل بهمن ماه سال 1402 پس از پایان زمان محدودیت، ایران از توصیه شماره 7 گروه ویژه اقدام مالی (FATF) مرتبط با سلاح‌های کشتار جمعی خارج شد. در همان زمان رسانه‌های همسو با دولت سیزدهم از موفقیت بزرگ سخن گفتند و حتی دولت سیزدهم با اعلام اینکگه اف‌ای‌تی‌اف در برابر ایران عقب نشست، از دستاورد بزرگ خود رونمایی کرد.
احسان خاندوزی، وزیر سابق اقتصاد، برطرف شدن این محدودیت را در تسهیل تعاملات اقتصادی ایران مؤثر می‌دانست. اما با توجه به اینکه دو لایحه مربوط به پالرمو و CFT هنوز لاینحل باقی مانده، مناسبات بانکی و اقتصادی ایران با سایر کشورها هنوز با مشکلاتی همراه است.
مهرماه سال گذشته وزارت اقتصاد دولت سیزدهم اعلام کرد: استانداردهای کنوانسیون FATF در مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم را پذیرفته‌ایم و در داخل نیز تلاش می‌شود قوانین و مقررات منطبق با آن پیش رود. البته دو لایحه مربوط به پالرمو و CFT پذیرفته نشده و تصمیم گیری درباره آن در حوزه اختیارات شورای امنیت ملی و مجمع تشخیص مصلحت نظام است.
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت چهاردهم در سوم مهر 1403 اعلام کرد: بررسی مجدد اف‌ای‌تی‌اف با هماهنگی مجمع تشخیص مصلحت نظام و با رعایت منافع ملی در حال پیگیری است.
در نهایت ایران همچنان در لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف باقی ماند. غلامرضا مصباحی مقدم نیز پیش از این در پاسخ به سئوال خبرآنلاین دربارهٔ تکلیف لوایح سی‌اف‌تی و پالرمو گفته بود که این دو لایحه در دستور کار مجمع نیست. رییس جمهور در اولین نشست خبری خود در روز 26 شهریورماه 1403 در پاسخ سوالی مبنی بر برنامه دولت چهاردهم برای معیشت مردم، گفت: باید مسائل خود با دنیا از جمله در زمینه FATF و برجام را حل کنیم تا کشور را به آن چشم‌اندازی که رهبری معظم انقلاب بیان کردند برسانیم. ما در این زمینه باید به یک نگاه مشترک، داشتن یک برنامه که همان سیاست‌های کلی است و عملیاتی کردن آن برنامه توجه کنیم که این برنامه عملیاتی هم در هر وزارتخانه‌ای بر اساس وظایفش در حال تدوین است.
آیا مشکل اف‌ای‌تی‌اف حل می‌شود؟
حالا از پس گذشت نزدیک به پنج سال از قرارگیری ایران در لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف، توییت همتی نشان می‌دهد دور جدیدی از بررسی این دو لایحه در مجمع تشخیص مصلحت نظام کلید خواهد خورد. تعیین تکلیف این دو لایحه می‌تواند گام ابتدایی را برای حل مشکل ایران در ارتباط با بانک‌های بین‌المللی حل کند اما بی‌تردید این گام کافی نیست چرا که ایران لازم است نسبت به رفع مشکلات خودر در حوزه تحریم نیز اقدام نماید.
