نعیم نوربخش مترجم و روزنامه نگار: روسیه به چهار دلیل در سال 2017 کنترل بخش نفت در اقلیم نیمه‌خودمختار کردستان در شمال عراق را به دست گرفت. دلیل نخست برخورداری این منطقه از ذخایر عظیم نفت و گاز است. دلیل دوم این است که تیرگی روابط میان مقامات این منطقه و دولت مرکزی در بغداد به روسیه این فرصت را می‌دهد که با بازی کردن نقش میانجی، نفوذ خود را در هر دو منطقه گسترش دهد. دلیل سوم زمینه‌سازی برای بسط نفوذ روسیه در مناطق جنوبی عراق (که دارای ذخایر نفت و گاز بیشتری است) با میانجیگری میان اقلیم کردستان و دولت مرکزی است. و در نهایت دلیل چهارم ناکام گذاشتن تلاش‌های آمریکا و متحدانش برای احیای نفوذ خود در این مناطق است.
به گزارش «نقش اقتصاد» دلیل آخر عاملی است که پس از بهبود روابط میان ایران و عربستان با میانجیگری چین (حامی اصلی منطقه‌ای ایران) اهمیت بیشتری پیدا کرده است. یک منبع نزدیک به سازوکار بخش انرژی در اتحادیه اروپایی به طور اختصاصی آن زمان به اویل پرایس خبر داده بود که یکی از مقامات بلندپایه کرملین به ایرانی‌ها گفته بود با دور نگه داشتن بازیگران غربی از بخش نفت عراق و نزدیک نگه داشتن عراق به محور ایرانی-سعودی، پایان هژمونی غرب در منطقه خاورمیانه به زودی رقم خواهد خورد و این امر سقوط امپراتوری غرب را تسریع خواهد کرد.
با ابهام در احتمال اعطای دوباره حق فروش مستقل نفت به حکومت نیمه خودمختار کردستان، روسیه با قدرت در حال پیگیری آخرین مراحل از نقشه‌های خود در عراق است. مذاکرات جدی طی دو هفته اخیر درباره افزایش حضور روسیه در میادین نفتی عراق مؤید این ادعاست. سنگ محک اراده دو طرف در این موضوع، جدی بودن روسیه در افزایش چشمگیر تولید نفت در میدان عظیم قرنه غربی شماره 2 می‌باشد. وزارت نفت عراق اخیراً این میدان را در کنار میدان بزرگ رمیلا دارای اهمیت حیاتی برای تحقق هدف افزایش تولید نفت به 7 میلیون بشکه در روز تا سال 2027 دانسته است. میدان قرنه غربی که در 65 کیلومتری شمال غربی شهر بندری بصره واقع شده است در مجموع دارای ذخایر قابل استخراجی معادل 43 میلیارد بشکه است. این یعنی قرنه غربی یکی از بزرگترین میادین نفتی جهان است. میدان قرنه غربی شماره 2 به تنهایی 13 میلیارد بشکه ذخایر قابل برداشت دارد و مانند اغلب میادین نفتی در ایران و عربستان، هزینه برداشت از آن یک تا دو دلار به ازای هر بشکه است یعنی جزو ارزان‌ترین ذخایر نفتی برای استخراج می‌باشد. در ابتدا برای برداشت روزانه 1.8 میلیون بشکه از این میدان برنامه‌ریزی شده بود که البته در سال 2013 در این برآورد بازنگری و قرار شد طی سه فاز 1.2 میلیون بشکه در روز از آن نفت استخراج شود. در فاز نخست قرار بود 120 هزار بشکه به تولید ابتدایی 30 هزار بشکه‌ای میدان افزوده شود. در فاز دوم 400 هزار بشکه دیگر به ظرفیت تولید اضافه می‌شد و در فاز سوم 650 هزار بشکه دیگر بر میزان برداشت افزوده می‌شد.
اما در ابتدای شروع به کار فاز سوم که قرار بود از اواسط سال 2017 آغاز به کار کند طرف روسی بنای بهانه‌گیری گذاشت و به همین دلیل حجم تولید میدان قرنه شماره 2 هنوز تغییر محسوسی نکرده است. منشأ مشکل این بود که نماینده نفتی روسیه در عراق یعنی شرکت لوک‌اویل معتقد بود که پاداش دریافتی‌اش به ازای استخراج هر بشکه نفت بسیار ناچیز است. برای هر بشکه نفت برداشت شده مبلغ 1.15 دلار به لوک‌اویل پرداخت می‌شد که کمترین میزان پرداختی به شرکت‌های خارجی فعال در بخش نفت عراق تلقی می‌شود. آن زمان برای استخراج هر بشکه نفت از میدان بدره مبلغ 5.5 دلار به شرکت گازپروم‌نفت پرداخت می‌شد.عاملی که اوضاع را برای لوک‌اویل دشوارتر می‌کرد این بود که تا آن زمان هشت میلیارد دلار در توسعه میدان قرنه غربی شماره 2 سرمایه‌گذاری کرده بود و وزارت نفت عراق نیز بابت ذخایر قبلی برداشت شده و سایر فعالیت‌های انجام شده 6 میلیارد دلار به این شرکت بدهی داشت. در ماه اوت سال 2017 منبعی نزدیک به وزارت نفت ایران به اویل‌پرایس گفته بود که وزارت نفت عراق به شرکت لوک‌اویل اطمینان داده است که خیلی زود بدهی خود را تسویه می‌کند و در سریع‌ترین زمان ممکن نرخ پاداش برای برداشت نفت را نیز افزایش خواهد داد. علاوه بر این وزارت نفت عراق با تمدید قرارداد لوک‌اویل از 20 سال به 25 سال موافقت کرده بود که موجب می‌شد میانگین سالانه هزینه‌های طرف روس کاهش یابد. همچنین قرار شد که لوک‌اویل طی 12 ماه آتی مبلغ 1.5 میلیارد دلار دیگر در میدان قرنه غربی شماره 2 سرمایه‌گذاری کند تا تولید نهایی از 400 هزار بشکه در روز به 1.2 میلیون بشکه برسد.اما تنها یک ماه بعد 93 درصد از ساکنان اقلیم نیمه خودمختار کردستان عراق به نفع استقلال آن رأی دادند و با ورود عوامل روس، تنش منطقه را فراگرفت. یک ماه پس از برگزاری همه‌پرسی بود که روسیه کنترل کامل بخش نفت در کردستان عراق را در اختیار گرفت و از آن به عنوان اهرم فشار روی دولت مرکزی در بغداد استفاده کرد. روسیه با تحمیل خود بر جریان مذاکرات بودجه‌ای میان بغداد و اربیل، به دنبال اخذ امتیازات بیشتر در صنعت نفت عراق بود. بخشی از مانورهای روسیه در این زمان توقف توسعه میدان نفتی قرنه غربی شماره 2 بود. همان زمان لوک‌اویل به خوبی واقف بود که می‌تواند استخراج نفت از این میدان را دست‌کم تا 650 هزار بشکه در روز بالا ببرد. طبق گفته‌های منبع ایرانی بین ماه‌های اوت تا سپتامبر 2017 شرکت روسی این میزان تولید را عملیاتی کرده بود و مهندسانش نیز به مقامات شرکت اطمینان داده بودند که بدون دردسر در ادامه می‌توانند با امکانات موجود دست‌کم 635 هزار بشکه نفت در روز استخراج کنند.
در پایان ماه نوامبر سال 2017 وزارت نفت عراق دریافت که لوک‌اویل تولید را کاهش داده است. این وزارتخانه طرف روس را تهدید کرد که تا زمان بازگشت تولید به سقف 635 هزار بشکه در روز که تحقق آن طبق برآوردهای کارشناسان عراقی به راحتی ممکن بود، پرداخت بدهی خود را معلق خواهد کرد. در این زمان به واسطه خروج چند شرکت خارجی از صنعت نفت عراق لوک‌اویل فرصت را مهیا دید تا بار دیگر تعهدات پیشین مبنی بر افزایش پاداش پرداختی برای نفت استخراجی از میدان قرنه غربی 2 را به وزارت نفت عراق یادآوری کند. لوک‌اویل تأکید داشت که نتوانسته است درآمد 18.5 درصدی مورد انتظار خود از تولید سالانه این میدان را محقق کند. میزان درآمدهای این شرکت در عمل تنها تا 10 درصد محقق شده بود. طرف روس تهدید کرد که در صورت عدم برآورده شدن خواسته‌های خود، این میدان را ترک خواهد کرد.
آنچه موجب شگفتی روس‌ها شد این بود که وزارت نفت عراق در پاسخ گفته بود مشکلی با خارج شدن آنها از این میدان نفتی ندارد اما پیش از ترک میدان باید خسارت عدم ایفای تعهدات سرمایه‌گذاری خود و از دست رفتن فرصت‌های زمانی برای صادرات را بپردازد. از آن زمان تاکنون بن‌بست در مذاکرات ادامه دارد. طبق گفته‌های منبع ایرانی لوک‌اویل طی هفته‌های اخیر تولید نفت از میدان قرنه غربی 2 را از 400 هزار بشکه در روز به 480 هزار بشکه افزایش داده است. وی در ادامه گفته است که برای افزایش تولید به روزانه 600 هزار بشکه لوک‌اویل تنها به چند هفته زمان نیاز دارد و از عزم جدی نیز برای این کار برخوردار است. با برقراری روابط میان ایران و عربستان سعودی آخرین بخش از حرکات چین و روسیه برای سلطه بر منطقه محقق شده است. یک عراق یکپارچه عنصری کلیدی از راهبرد آنهاست چرا که سه کشور عراق، ایران و عربستان سعودی قلب خاورمیانه و ذخایر نفتی آن قلمداد می‌شوند. بنابراین نفوذ در این کشورها به معنای بهره بردن از یک مزیت راهبردی بزرگ است و این چیزی است که آمریکایی‌ها نیز به دنبال آن بوده‌اند اما نقشه‌هایشان با شکست مواجه شده است.
منبع: اویل پرایس
