«نقش اقتصاد» از شکست سياستهاي آمريکا در منطقه خبر داد
سلطه روسيه و چين بر نفت خاورميانه
نعیم نوربخش مترجم و روزنامه نگار: روسيه به چهار دليل در سال ۲۰۱۷ کنترل بخش نفت در اقليم نيمه‌خودمختار کردستان در شمال عراق را به دست گرفت. دليل نخست برخورداري اين منطقه از ذخاير عظيم نفت و گاز است. دليل دوم اين است که تيرگي روابط ميان مقامات اين منطقه و دولت مرکزي در بغداد […]
نعیم نوربخش مترجم و روزنامه نگار: روسيه به چهار دليل در سال ۲۰۱۷ کنترل بخش نفت در اقليم نيمه‌خودمختار کردستان در شمال عراق را به دست گرفت. دليل نخست برخورداري اين منطقه از ذخاير عظيم نفت و گاز است. دليل دوم اين است که تيرگي روابط ميان مقامات اين منطقه و دولت مرکزي در بغداد به روسيه اين فرصت را مي‌دهد که با بازي کردن نقش ميانجي، نفوذ خود را در هر دو منطقه گسترش دهد. دليل سوم زمينه‌سازي براي بسط نفوذ روسيه در مناطق جنوبي عراق (که داراي ذخاير نفت و گاز بيشتري است) با ميانجيگري ميان اقليم کردستان و دولت مرکزي است. و در نهايت دليل چهارم ناکام گذاشتن تلاش‌هاي آمريکا و متحدانش براي احياي نفوذ خود در اين مناطق است.
به گزارش «نقش اقتصاد» دليل آخر عاملي است که پس از بهبود روابط ميان ايران و عربستان با ميانجيگري چين (حامي اصلي منطقه‌اي ايران) اهميت بيشتري پيدا کرده است. يک منبع نزديک به سازوکار بخش انرژي در اتحاديه اروپايي به طور اختصاصي آن زمان به اويل پرايس خبر داده بود که يکي از مقامات بلندپايه کرملين به ايراني‌ها گفته بود با دور نگه داشتن بازيگران غربي از بخش نفت عراق و نزديک نگه داشتن عراق به محور ايراني-سعودي، پايان هژموني غرب در منطقه خاورميانه به زودي رقم خواهد خورد و اين امر سقوط امپراتوري غرب را تسريع خواهد کرد.
با ابهام در احتمال اعطاي دوباره حق فروش مستقل نفت به حکومت نيمه خودمختار کردستان، روسيه با قدرت در حال پيگيري آخرين مراحل از نقشه‌هاي خود در عراق است. مذاکرات جدي طي دو هفته اخير درباره افزايش حضور روسيه در ميادين نفتي عراق مؤيد اين ادعاست. سنگ محک اراده دو طرف در اين موضوع، جدي بودن روسيه در افزايش چشمگير توليد نفت در ميدان عظيم قرنه غربي شماره ۲ مي‌باشد. وزارت نفت عراق اخيراً اين ميدان را در کنار ميدان بزرگ رميلا داراي اهميت حياتي براي تحقق هدف افزايش توليد نفت به ۷ ميليون بشکه در روز تا سال ۲۰۲۷ دانسته است. ميدان قرنه غربي که در ۶۵ کيلومتري شمال غربي شهر بندري بصره واقع شده است در مجموع داراي ذخاير قابل استخراجي معادل ۴۳ ميليارد بشکه است. اين يعني قرنه غربي يکي از بزرگترين ميادين نفتي جهان است. ميدان قرنه غربي شماره ۲ به تنهايي ۱۳ ميليارد بشکه ذخاير قابل برداشت دارد و مانند اغلب ميادين نفتي در ايران و عربستان، هزينه برداشت از آن يک تا دو دلار به ازاي هر بشکه است يعني جزو ارزان‌ترين ذخاير نفتي براي استخراج مي‌باشد. در ابتدا براي برداشت روزانه ۱٫۸ ميليون بشکه از اين ميدان برنامه‌ريزي شده بود که البته در سال ۲۰۱۳ در اين برآورد بازنگري و قرار شد طي سه فاز ۱٫۲ ميليون بشکه در روز از آن نفت استخراج شود. در فاز نخست قرار بود ۱۲۰ هزار بشکه به توليد ابتدايي ۳۰ هزار بشکه‌اي ميدان افزوده شود. در فاز دوم ۴۰۰ هزار بشکه ديگر به ظرفيت توليد اضافه مي‌شد و در فاز سوم ۶۵۰ هزار بشکه ديگر بر ميزان برداشت افزوده مي‌شد.
اما در ابتداي شروع به کار فاز سوم که قرار بود از اواسط سال ۲۰۱۷ آغاز به کار کند طرف روسي بناي بهانه‌گيري گذاشت و به همين دليل حجم توليد ميدان قرنه شماره ۲ هنوز تغيير محسوسي نکرده است. منشأ مشکل اين بود که نماينده نفتي روسيه در عراق يعني شرکت لوک‌اويل معتقد بود که پاداش دريافتي‌اش به ازاي استخراج هر بشکه نفت بسيار ناچيز است. براي هر بشکه نفت برداشت شده مبلغ ۱٫۱۵ دلار به لوک‌اويل پرداخت مي‌شد که کمترين ميزان پرداختي به شرکت‌هاي خارجي فعال در بخش نفت عراق تلقي مي‌شود. آن زمان براي استخراج هر بشکه نفت از ميدان بدره مبلغ ۵٫۵ دلار به شرکت گازپروم‌نفت پرداخت مي‌شد.عاملي که اوضاع را براي لوک‌اويل دشوارتر مي‌کرد اين بود که تا آن زمان هشت ميليارد دلار در توسعه ميدان قرنه غربي شماره ۲ سرمايه‌گذاري کرده بود و وزارت نفت عراق نيز بابت ذخاير قبلي برداشت شده و ساير فعاليت‌هاي انجام شده ۶ ميليارد دلار به اين شرکت بدهي داشت. در ماه اوت سال ۲۰۱۷ منبعي نزديک به وزارت نفت ايران به اويل‌پرايس گفته بود که وزارت نفت عراق به شرکت لوک‌اويل اطمينان داده است که خيلي زود بدهي خود را تسويه مي‌کند و در سريع‌ترين زمان ممکن نرخ پاداش براي برداشت نفت را نيز افزايش خواهد داد. علاوه بر اين وزارت نفت عراق با تمديد قرارداد لوک‌اويل از ۲۰ سال به ۲۵ سال موافقت کرده بود که موجب مي‌شد ميانگين سالانه هزينه‌هاي طرف روس کاهش يابد. همچنين قرار شد که لوک‌اويل طي ۱۲ ماه آتي مبلغ ۱٫۵ ميليارد دلار ديگر در ميدان قرنه غربي شماره ۲ سرمايه‌گذاري کند تا توليد نهايي از ۴۰۰ هزار بشکه در روز به ۱٫۲ ميليون بشکه برسد.اما تنها يک ماه بعد ۹۳ درصد از ساکنان اقليم نيمه خودمختار کردستان عراق به نفع استقلال آن رأي دادند و با ورود عوامل روس، تنش منطقه را فراگرفت. يک ماه پس از برگزاري همه‌پرسي بود که روسيه کنترل کامل بخش نفت در کردستان عراق را در اختيار گرفت و از آن به عنوان اهرم فشار روي دولت مرکزي در بغداد استفاده کرد. روسيه با تحميل خود بر جريان مذاکرات بودجه‌اي ميان بغداد و اربيل، به دنبال اخذ امتيازات بيشتر در صنعت نفت عراق بود. بخشي از مانورهاي روسيه در اين زمان توقف توسعه ميدان نفتي قرنه غربي شماره ۲ بود. همان زمان لوک‌اويل به خوبي واقف بود که مي‌تواند استخراج نفت از اين ميدان را دست‌کم تا ۶۵۰ هزار بشکه در روز بالا ببرد. طبق گفته‌هاي منبع ايراني بين ماه‌هاي اوت تا سپتامبر ۲۰۱۷ شرکت روسي اين ميزان توليد را عملياتي کرده بود و مهندسانش نيز به مقامات شرکت اطمينان داده بودند که بدون دردسر در ادامه مي‌توانند با امکانات موجود دست‌کم ۶۳۵ هزار بشکه نفت در روز استخراج کنند.
در پايان ماه نوامبر سال ۲۰۱۷ وزارت نفت عراق دريافت که لوک‌اويل توليد را کاهش داده است. اين وزارتخانه طرف روس را تهديد کرد که تا زمان بازگشت توليد به سقف ۶۳۵ هزار بشکه در روز که تحقق آن طبق برآوردهاي کارشناسان عراقي به راحتي ممکن بود، پرداخت بدهي خود را معلق خواهد کرد. در اين زمان به واسطه خروج چند شرکت خارجي از صنعت نفت عراق لوک‌اويل فرصت را مهيا ديد تا بار ديگر تعهدات پيشين مبني بر افزايش پاداش پرداختي براي نفت استخراجي از ميدان قرنه غربي ۲ را به وزارت نفت عراق يادآوري کند. لوک‌اويل تأکيد داشت که نتوانسته است درآمد ۱۸٫۵ درصدي مورد انتظار خود از توليد سالانه اين ميدان را محقق کند. ميزان درآمدهاي اين شرکت در عمل تنها تا ۱۰ درصد محقق شده بود. طرف روس تهديد کرد که در صورت عدم برآورده شدن خواسته‌هاي خود، اين ميدان را ترک خواهد کرد.
آنچه موجب شگفتي روس‌ها شد اين بود که وزارت نفت عراق در پاسخ گفته بود مشکلي با خارج شدن آنها از اين ميدان نفتي ندارد اما پيش از ترک ميدان بايد خسارت عدم ايفاي تعهدات سرمايه‌گذاري خود و از دست رفتن فرصت‌هاي زماني براي صادرات را بپردازد. از آن زمان تاکنون بن‌بست در مذاکرات ادامه دارد. طبق گفته‌هاي منبع ايراني لوک‌اويل طي هفته‌هاي اخير توليد نفت از ميدان قرنه غربي ۲ را از ۴۰۰ هزار بشکه در روز به ۴۸۰ هزار بشکه افزايش داده است. وي در ادامه گفته است که براي افزايش توليد به روزانه ۶۰۰ هزار بشکه لوک‌اويل تنها به چند هفته زمان نياز دارد و از عزم جدي نيز براي اين کار برخوردار است. با برقراري روابط ميان ايران و عربستان سعودي آخرين بخش از حرکات چين و روسيه براي سلطه بر منطقه محقق شده است. يک عراق يکپارچه عنصري کليدي از راهبرد آنهاست چرا که سه کشور عراق، ايران و عربستان سعودي قلب خاورميانه و ذخاير نفتي آن قلمداد مي‌شوند. بنابراين نفوذ در اين کشورها به معناي بهره بردن از يک مزيت راهبردي بزرگ است و اين چيزي است که آمريکايي‌ها نيز به دنبال آن بوده‌اند اما نقشه‌هايشان با شکست مواجه شده است.
منبع: اويل پرايس
