چرخش پاکستان برای توسعه همکاری های اقتصادی با ایران

سامان سفالگر روزنامه نگار: پایگاه خبری-تحلیلی “میدل ایست مانیتور” در گزارشی با اشاره به وقوع تغییر و تحولات قابل توجه راهبردی و ژئوپلیتیک در عرصه بین المللی، به طور خاص به گرایش قابل تامل دولت پاکستان جهت توسعه روابط با ایران پرداخته و این رویکردِ اسلام آباد را حامل منافع و دستاوردهای قابل ملاحظه ای برای این کشور ارزیابی کرده است.

به گزارش نقش اقتصاد؛ میدل ایست ماینتور در گزارش خود می نویسد: «ایران و پاکستان پیوندهای تاریخی، فرهنگی، زبانی، و جغرافیایی زیادی دارند و البته که از ظرفیت های اقتصادی قابل ملاحظه ای نیز برخوردار هستند. آن ها در منطقه ای مشترک قرار دارند و چیزی در حدود 909 کیلومتر مرز مشترک دارند. ایران و پاکستان هر دو از حیث دارا بودن منابع طبیعی، کشورهای غنی هستند و البته که ظرفیت ها و اهرم های اقتصادی متنوعی نیز دارند. دو کشور میزبان دو بندر مهم و راهبردی یعنی چابهار و گوادر هستند و البته که از حیث مذهبی و ادبی نیز پیوندهای قابل توجهی میان دو کشور دیده می شود و ملت های دو طرف به نوعی به یکدیگر گره خورده اند. اخیرا بیست و یکمین نشست و جلسه سازمان همکاری اقتصادی ایران-پاکستان تصمیم گرفته که روابط تجاری دو طرف تا پایان سال جاری میلادی به 5 میلیارد دلار افزایش پیدا کند. در تاریخ 18 مِی سال جاری، ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران و شهباز شریف نخست وزیر پاکستان، نخستین بازار مرزی دو کشور را افتتاح کردند. این بازار تنها یکی از 6 بازار مرزی است که قرار است در جوار مرزهای ایران و پاکستان و در قالب یک توافق میان دو طرف که در سال 2012 منعقد شده، افتتاح گردد. این بازار در روستای پیشین در جنوب منطقه بلوچستان پاکستان که در مجاورت مرز ایران قرار دارد، افتتاح شده است. رئیسی و شریف همچنین به صورت رسمی یک خط انتقال برق را که برق ایران را به مناطق روستایی پاکستان منتقل می کند، افتتاح کردند. نخست وزیر پاکستان به رئیس جمهور ایران اطلاع داد که کشورش هر اقدامی را انجام خواهد داد تا امنیت مرزی با ایران را تقویت کند. وی همچنین از ابراهیم رئیسی درخواست کرد تا به اسلام آباد سفر کند و در عین حال تاکید کرد که ایران و پاکستان عزم جدی جهت توسعه پیوندهای تجاری و اقتصادی خود دارند. نخست وزیر پاکستان همچنین گفت که مذاکرات در مورد کریدور اقتصادی چین و پاکستان و توافق تجارت آزاد نیز مسیر خوبی را طی می کند و گشایش های قابل توجهی در این حوزه در راه است. روابط میان ایران و پاکستان در سال های گذشته به واسطه فعالیت های ناامن کننده افراد و گروه های تروریستی از داخل خاک پاکستان علیه منافع و امنیت ایران، با چالش های جدی رو به رو بوده است. در این چهارچوب شاهد بوده ایم که برخی از گروه های افراط گرا و تروریست از طریق خاک پاکستان به مرز ایران حمله کرده و با این تحرکات خود سبب تشدید تنش ها میان تهران-اسلام آباد شده اند. سال 2013، دو کشور توافقی را امضا کردند که به پاکستان اجازه می داد گاز ایران را علی رغم تهدیدات و مخالفت های آمریکا دریافت کند. در آن زمان، تهران تاکید داشت که غرب هیچ حقی ندارد که بخواهد در روند این پروژه کارشکنی کند. با این حال، تحریم های غرب و مخصوصا آمریکا علیه ایران مانعی جدی جهت عملیاتی شدن این پروژه بوده است. پاکستان سعی داشته تا نوعی توزان را در روابط خود با ایران و عربستان سعودی(به عنوان دو قدرت رقیب منطقه‌ای) ایجاد کند. با این حال، امضای توافق تنش زدایی از روابط دو جانبه میان تهران و ریاض با میانجی گری چین در ماه‌های گذشته سبب شده تا جو جدیدی نیز در قالب معادلات منطقه ای برقرار شود. افتتاح بازار مرزی جدید میان ایران و پاکستان و در عین حال انتقال خط 100 مگاواتی انتقال برق از ایران به پاکستان، در نوع خود از وقوع تحولات تازه در روابط دو کشور خبر می دهد. در این میان، پروژه های انرژی و نفت میان ایران و پاکستان، نقشی قابل تامل در تسهیل و توسعه روابط دو کشور خواهد داشت. همزمان با توسعه همکاری های دو کشور در دیگر عرصه ها نظیر انرژی خورشیدی، هیات هایی از دو طرف احتمالا از کشور مقابل بازدید خواهند کرد. مساله‌ای که تعمیق بیشتر روابط را به دنبال خواهد داشت. ایران و پاکستان پیشینه ای طولانی از دوستی را در دل تاریخ به ثبت رسانده اند که در نوع خود می تواند تداعی کننده نمادی از وحدت اسلامی نیز باشد. با این حال، این پیوندهای نزدیک هنوز جلوه های عینی خود را در عرصه های تجاری و سرمایه گذاری به نمایش نگذاشته اند. افتتاح بازار مرزی جدید میان ایران و پاکستان می توان به مرکزی برای توسعه مراودات اقتصادی میان دو کشور تبدیل شود و فرصت های تازه ای را جهت اوج گیری تجارت محلی فراهم سازد. در عین حال، اقدام ایران در انتقال برق به پاکستان نیز تا حد زیادی مشکلات مرتبط با تامین برق پاکستان را حل خواهد کرد و می تواند زمینه ساز توسعه همکاری ها در حوزه های گسترده تر باشد. پاکستان می تواند نفت و گاز مورد نیاز خود را از ایران و با قیمت های پایین تر از بازار جهانی بخرد و منابع مالی قابل توجهی را آن هم در شرایطی که اقتصاد پاکستان با چالش های جدی دست به گریبان است، پس انداز کند. در عین حال، ایران نیز جدای از دسترسی به منابع درآمدی تازه به واسطه گسترش روابط تجاری خود با پاکستان، می تواند خطوط تجاری جدیدی را با همکاری اسلام آباد ایجاد کند و منافع قابل ملاحظه ای را در ابعاد مختلف کسب کند. در این میان باید توجه داشته باشیم که توسعه مراودات تجاری مرزی ایران و پاکستان می تواند به رونق اقتصادی این مناطق و تقویت رفاه مردم بلوچ در پاکستان و ایران نیز کمک های قابل توجهی کند. در این شرایط می توان امیدوار بود که با گسترش “تعاملاتِ مردم با مردم” در دو سوی مرز ایران و پاکستان، شاهد تضعیف جدی فعالیت گروه های افراط گرا، تروریست و به طور خاص کاهش رویه های فرقه گرایانه در منطقه باشیم. زغال سنگ نیز دیگر حوزه ای است که ایران و پاکستان با محوریت آن می توانند به توسعه روابط دوجانبه خود اقدام کنند. واردات زغال سنگ از آفریقای جنوبی بسیار گران است. به دلیل وجود خط لوله صلح، توانایی های پاکستان جهت تامین نیازهای انرژی خود تا حد زیادی افزایش یافته است. ایران پیشنهاد برقراری یک سیستم مبادله ای و تهاتری را به پاکستان داده که در قالب آن ایران به پاکستان نفت می دهد و در ازای آن، غلات و محصولات زراعی پاکستان را دریافت می کند. علی رغم امیدواری های پاکستان جهت دریافت انرژی ارزان روسیه، بهای کشتیرانی جهت انتقال نفت روسیه به پاکستان بسیار بالا است. فشارها علیه صادرات نفت روسیه پس از آغاز جنگ اوکراین و تحمیل تحریم های غرب علیه روسیه، به شدت افزایش یافته اند و البته که همکاری با روسیه در این حوزه بسیار پرهزینه نیز شده است. موضوعی که عملا ایران را به شریکی جذاب برای پاکستان تبدیل می کند. شاید برخی به طرح این سوال بپردازند که چرا پاکستان به نفت و تولیدات پتروشیمی ایران نیاز دارد؟ دلیل روشن است زیرا انرژی ایران قیمتی مقرون به صرفه دارد. در عین حال، وابستگی پاکستان به نفت و منابع انرژی عربستان سعودی را نیز کاهش می دهند و در نوع خود تقویت کننده روابط دوجانبه تهران-اسلام آباد هم هستند. باید توجه داشت که تنها 20 درصد از نیازهای نفتی پاکستان از طریق منابع این کشور تامین می شوند. باقی مانده نیازهای انرژی این کشور وارد می شوند و هزینه ای که در این حوزه صرف می شود نیز چیزی در حدود 2.22 میلیارد دلار است. پاکستان در شرایط کنونی با چالش های جدی اقتصادی و سیاسی دست و پنجه نرم می کند. به طور خاص در حوزه اقتصادی این کشور تحت تاثیر افزایش بهای انرژی است و نمی تواند با قیمت های بالا در این حوزه کنار بیاید. از این رو، چشم‌اندازهای تازه برای همکاری اقتصادی با ایران می توانند حامل مزایای قابل توجهی برای پاکستان باشند.»

منبع: پایگاه خبری-تحلیلی میدل ایست مانیتور