حمايت تمامقد هند از اسرائيل
روابط تهران – دهلي نو سردتر مي شود؟
رسول سلیمی روزنامه نگار: گروه بين الملل: حمايت بي‌سابقه هند از اسرائيل از تغيير در سياست خارجي اين کشور حکايت دارد. اما چگونه تحريم‌هاي امريکا عليه ايران باعث شد تا متحد ايران به سمت اسرائيل متمايل شود؟ آيا اسرائيل براي هند در مواجهه با اقليت مسلمان الگو خواهد شد؟. از همان آغاز حمله حماس به […]
رسول سلیمی روزنامه نگار: گروه بين الملل: حمايت بي‌سابقه هند از اسرائيل از تغيير در سياست خارجي اين کشور حکايت دارد. اما چگونه تحريم‌هاي امريکا عليه ايران باعث شد تا متحد ايران به سمت اسرائيل متمايل شود؟ آيا اسرائيل براي هند در مواجهه با اقليت مسلمان الگو خواهد شد؟. از همان آغاز حمله حماس به اسرائيل، نارندرا مؤدي، نخست‌وزير هند، بيانيه‌اي صريح صادر کرد و همبستگي خود را با اسرائيل، آن هم در شرايطي که هند همواره موضع بي‌طرفانه خود در درگيري‌هاي بين‌المللي از جمله جنگ اوکراين و روسيه اتخاذ کرده بود، اعلام کرد.
وزير امور خارجه هند نيز همين موضع‌گيري را بلافاصله بازتوييت کرد. اما براي فهم سياست هند در برابر اسرائيل، مرور اظهارنظر يکي ديگر از وزيران دولت از حزب حاکم مؤدي که با نام بهاراتيا جاناتا (BJP) شناخته مي‌شود، در يک توئيت، نه‌تنها خبر از اتحاد با اسرائيل دارد؛ بلکه از زنگ خطري جدي درباره فاصله هند از اهداف راهبُردي ايران حکايت دارد. اين وزير کابينه هند هشدار داده بود که هند «ممکن است با وضعيتي مواجه شود که اسرائيل امروز با آن مواجه است، اگر ما در برابر راديکاليسم باانگيزه سياسي ايستادگي نکنيم.» هشداري غيرمستقيم به اقليت مسلمان هند که قرابت فکري آنها با حماس مقايسه شده بود.
فرازوفرود روابط هند و اسرائيل
از زمان ايجاد اسرائيل در سال ۱۹۴۸، روابط هند با اين کشور و همچنين فلسطين تغييرات متعددي را از به رسميت نشناختن کشور يهودي تا برقراري روابط ديپلماتيک نزديک و تبديل‌شدن به يک شريک تجاري کليدي طي کرده است.
در سال ۱۹۴۸، يک سال پس از استقلال هند، دولت اسرائيل تشکيل شد. زماني که سازمان ملل متحد خواستار تقسيم قلمرو فلسطين به کشورهاي يهودي و عربي شد. در دوران پس از استقلال، جواهر لعل نهرو، نخست‌وزير سابق و مهاتما گاندي به‌شدت با ايجاد دولتي يهودي مخالفت کردند و از آرمان فلسطين حمايت مي‌کردند.
ازاين‌رو، در سال ۱۹۴۷، هند عليه طرح سازمان ملل متحد براي تقسيم فلسطين رأي داد. بااين‌حال، هند رسماً حاکميت اسرائيل را در سال ۱۹۵۰ پس از ترکيه و ايران به رسميت شناخت.
اما اسرائيل در سال ۱۹۵۳ اجازه افتتاح کنسولگري در بمبئي را نيافت و حضور ديپلماتيک رسمي در دهلي‌نو در آن زمان براي اسرائيل مجاز نبود. اين روابط تا حد زيادي غيررسمي باقي ماند تا هند حمايت خود را از فلسطين حفظ کند. کنسولگري بمبئي تنها دروازه تماس بين دو کشور بود و يهوديان هندي را به اسرائيل اعزام مي‌کرد.
حمايت هند از فلسطيني‌ها تا آنجا ارتقا يافت که در سال ۱۹۷۵، هند رسماً سازمان آزادي‌بخش فلسطين را به‌عنوان تنها نماينده مشروع مردم فلسطين به رسميت شناخت و حتي دفتري در دهلي‌نو براي آنها افتتاح کرد. هند روابط ديپلماتيک کامل با سازمان آزادي‌بخش فلسطين را پس از بازگشت اينديرا گاندي به قدرت با افتتاح سفارت فلسطين در سال ۱۹۸۰ برقرار کرد. ازاين‌رو ياسر عرفات در نشست عدم تعهد که در آوريل ۱۹۸۴ در دهلي‌نو برگزار شد، شرکت کرد و به‌شدت از فلسطين حمايت کرد.
پس از ترور اينديرا گاندي در سال ۱۹۸۴، عرفات از اين واقعه ابراز تأسف کرد و براي او پيام صادر کرد. پسر او راجيو گاندي همان سياست را در قبال فلسطين حتي از طريق اولين انتفاضه در غزه در سال ۱۹۸۴ ادامه داد. هند همچنين اعلام استقلال شوراي ملي فلسطين را در سال ۱۹۸۷ به رسميت شناخت.
از سوي ديگر، روابط بين هند و اسرائيل پس از کمک تسليحاتي اسرائيل به هند در جريان جنگ پاکستان در سال ۱۹۷۱ که به‌عنوان جنگ آزادي‌بخش بنگلادش نيز شناخته مي‌شد، بهتر شد. اين در حالي بود که اسرائيل چند سال بعد براي نزديک‌شدن به هند، در جنگ ۱۹۹۹ به هند کمک کرد. اگرچه جمعيت بزرگ مسلمان هند و ترس از به خطر انداختن روابط هند با کشورهاي عربي مانع از برقراري روابط تمام‌عيار با اسرائيل مي‌شد اما نهرو نقش فعالي در حمايت از فلسطين ايفا کرد. جنگ هند و اسرائيل نقطه عطفي بود که به‌مرور هند را از ايران جدا کرد. هند تقريباً دريافته بود در بزنگاه‌هاي بحران، ايران از کشوري مسلمان در برابر هند حمايت خواهد کرد يا دست‌کم موضع انفعال خواهد داشت.
پس از پايان جنگ سرد و فروپاشي اتحاد جماهير شوروي، هند شاهد تغيير در سياست خارجي بود و به‌تدريج به سمت ايالات متحده متمايل شد. به همين ترتيب، هند به طور رسمي روابط ديپلماتيک با اسرائيل را در سال ۱۹۹۲ در زمان نخست‌وزيري ناراسيما رائو برقرار کرد و سفارت خود را در تل‌آويو افتتاح کرد. همان زمان اسرائيل نيز سفارت خود را در دهلي‌نو افتتاح کرد. آن زمان هند به ياسر عرفات که در دهه ۱۹۹۰ به هند سفرکرده بود، اعلام کرد که روابط ديپلماتيک هند و اسرائيل براي ارمان فلسطين هم مفيد خواهد بود.
روابط اسرائيل و هند به‌سرعت در مسير مستحکم شد. حزب بهاراتيا جاناتا (BJP) اقدام به تقويت بيشتر روابط با اسرائيل کرد و وزير خارجه هند براي اولين در سال ۲۰۰۰ به اسرائيل سفر کرد. بهبود روابط هند و اسرائيل در حوزه‌هاي اقتصادي، همکاري‌هاي دفاعي و مبادلات تکنولوژيکي ادامه يافت. هند موضع بي‌طرفانه خود را در مناقشه اسرائيل و فلسطين حفظ مي‌کرد و حتي اقدامات نظامي اسرائيل در سرزمين‌هاي اشغالي فلسطين را محکوم مي‌کرد؛ اما اين بار و بعد از حمله حماس به اسرائيل، سياست هند تغيير کرد و به حمايت تمام‌عيار از اسرائيل تبديل شد.
چرا روابط هند و اسرائيل گرم شد؟
در دهه‌هاي اخير هند روابط خود را با اسرائيل با خريد سلاح تقويت کرده است. اولين سفر نخست‌وزير اسرائيل به هند در زماني انجام شد که آريل شارون در سال ۲۰۰۳ به دهلي آمد. عملکرد سياسي مؤدي (نخست‌وزير فعلي هند) نشان مي‌دهد که گرايش قوي از سوي او به سمت اسرائيل وجود دارد. او در حالي با نتانياهو در سازمان ملل ديدار کرد که مي‌توانست با محمود عباس رئيس‌جمهور فلسطين ملاقات کند؛ اما اين کار را نکرد و با شيمون پرز رئيس‌جمهور اسرائيل در سنگاپور ديدار کرد.
اما براي هند فراتر از ايدئولوژي، منافع راهبُردي و اقتصادي وجود داشت که دهلي را به سمت اسرائيل سوق مي‌داد. اين دو کشور با تهديدات امنيتي مشابهي در مواجهه با اقليت‌هاي مذهبي و قومي روبرو بودند. اين موضوع باعث شد تا هند از زمان انتخاب مؤدي ۶۶۲ ميليون دلار سلاح اسرائيلي خريداري کند. گروه‌هاي لابي هند و اسرائيل در امريکا با هم کار مي‌کنند و منافع متقابلي از جمله اقناع امريکا براي اجازه‌دادن به اسرائيل براي فروش سيستم‌هاي تسليحاتي مبتني بر فناوري امريکا به دهلي‌نو دارند. تجارت دوجانبه آنها سالانه حدود ۵ ميليارد دلار است و يک توافق تجارت آزاد بالقوه در سال جاري دوبرابر شده است.
آيا اسرائيل براي هند الگو خواهد شد؟
درحالي‌که در حال حاضر فلسطيني‌ها نمي‌توانند مزيتي براي هند از جمله تجارت يا فناوري نظامي مانند اسرائيل فراهم کنند، اما ارتباط با اسرائيل براي هند دستاوردهاي استراتژيکي داشته که آنها را به اسرائيل نزديک کرده است. شرايطي که تحريم‌هاي تسليحاتي ايران نيز بر همکاري‌هاي ايران و هند تأثير گذاشت و به‌مرور سياست‌هاي هند نسبت به اسرائيل، را از ايران دور کرد. از سوي ديگر هند به دنبال عضويت دائم در شوراي امنيت سازمان ملل است که نياز به حمايت جهان عرب و کشورهاي درحال‌توسعه دارد. آخرين تحولات نشان مي‌دهد که مزيت راهبُردي اسرائيل در منطقه با آزادشدن اقتصاد ايران از تحريم‌ها پس از برجام اندکي کاهش يافت و هند به ايران نزديک شد؛ اما با شدت‌گرفتن تحريم‌ها و توقف مذاکرات ايران و امريکا، مزيت استراتژيک ايران براي هند روزبه‌روز کاهش يافت.
اين در شرايطي است که حمايت فزاينده از اسرائيل در هند با ظهور سياست‌هاي محدودکننده عليه مسلمانان که توسط BJP نمايندگي مي‌شود، همخواني دارد. ايده اسرائيل به‌عنوان کشوري که در آن يهوديان شهروندان درجه يک و ديگران دوم هستند، براي حاميان حزب حاکم بر هند، جذاب است. آنها مي‌خواهند با هندوها در هند رفتار مشابهي داشته باشند تا هند را به کشوري مانند اسرائيل تبديل کنند. سياستي نگران‌کننده که به نظر مي‌رسد هند را در موضع تأييد سياست‌هاي اسرائيل عليه اقليت مسلمانان قرار خواهد داد.
