نعیم نوربخش روزنامه نگار و مترجم: خاورمیانه، شمال و غرب آفریقا مهم‌ترین مناطق جهان از لحاظ تولید سوخت‌های فسیلی به حساب می‌آیند و تقریباً نیمی از استخراج نفت و گاز در کره زمین را به دوش می‌کشند. بنابراین جای شگفتی نیست که کشورهای مستقر در این مناطق به علت برخورداری از ذخایر غنی انرژی علاقه‌ای به منابع تجدیدپذیر انرژی از خود نشان ندهند. البته کشورهای عربستان سعودی و امارات متحده عربی را باید مستثنی دانست چرا که در حال توسعه بخشیدن به بزرگترین پروژه‌های تولید انرژی پاک در جهان هستند.
اما در این میان باید یک کشور عرب را مورد توجه بیشتری قرار دهیم. این کشور در تلاش است که خیلی زود خود را به یکی از صادرکنندگان مهم انرژی پاک به بازار اروپا تبدیل کند که تشنه منابع جدید انرژی است. منظور ما کشور مراکش است. این کشور عربی شمال آفریقا به اندازه همسایگانش از منابع وسیع نفت و گاز بهره‌مند نیست ولی موفق شده است که با تکیه بر موهبت تابش لاینقطع آفتاب در سرتاسر سال، برخورداری از زمین‌های گسترده که مناسب برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی هستند و دسترسی به منابع مالی کافی در اروپا به بخش تولید انرژی خورشیدی رونق خوبی ببخشد. مراکش که در مجاورت قاره اروپا قرار دارد با هدف‌گذاری تأمین 52 درصد از برق مورد نیازش به کمک تابش آفتاب تا سال 2030 قصد دارد که خود را یک شریک مطمئن در بازار انرژی جلوه دهد.
در سال 2016 کشورهای اسپانیا، فرانسه، پرتغال و آلمان بیانیه مشترکی را با مراکش انتشار دادند که زمینه همکاری‌های آتی در حوزه انرژی پاک را فراهم می‌آورد. همچنین اسپانیا پروژه ارتقای اتصال شبکه برق خود از کف دریا به شبکه توزیع در مراکش را در دستور کار قرار داده است. در اوایل سال جاری اتحادیه اروپا متعهد شد که مبلغ 624 میلیون یورو برای حمایت از گسترش بخش انرژی پاک در مراکش سرمایه‌گذاری کند. گذار به انرژی پاک در مراکش مستلزم سرمایه‌گذاری سنگینی است و این کشور برای تحقق اهدافی که تا سال 2030 تعیین کرده است به 52 میلیارد دلار منابع مالی نیاز دارد. در حال حاضر مراکش بیشتر از 90 درصد از انرژی مورد نیازش را از محل واردات سوخت‌های فسیلی تأمین می‌کند.مجتمع نیروگاه خورشیدی نور ورزازات بزرگترین پروژه تولید انرژی از تابش آفتاب در جهان خواهد بود. این نیروگاه 580 مگاواتی در 10 کیلومتری شمال شرق منطقه ورزازات قرار دارد. در این مجتمع آرایه‌های بزرگی از آینه‌های چرخنده به منظور منعکس و متمرکز کردن نور خورشید روی یک گیرنده بسیار بزرگ مورد استفاده قرار خواهند گرفت. گرمای حاصل از تابش متمرکزشده نور آفتاب روی گیرنده که انرژی گرمایی نیز نامیده می‌شود در تعدادی از فرایندهای صنعتی از قبیل احیای پیشرفته چاه‌های نفت، فرآوری مواد معدنی، شیرین‌سازی آب دریا، تولید مواد شیمیایی و فرآوری مواد غذایی قابل استفاده خواهد بود. همچنین می‌توان از این انرژی برای چرخاندن پره‌های یک توربین یا موتور مولد برق استفاده کرد. علاوه بر این مراکش در حال احداث یک نیروگاه 300 مگاواتی بادی در طرفایه نیز می‌باشد. این نیروگاه در مرز صحرای غربی واقع شده است. این مزرعه بادی بزرگترین مجموعه در قاره آفریقا محسوب می‌شود.
با تمام این‌ها رویای انرژی پاک مراکش یک جنبه تاریک نیز دارد. بخش اعظم آن در منطقه اشغال‌شده صحرای غربی قرار می‌گیرد. این منطقه سرزمینی در سواحل شمال غربی قاره آفریقاست که مالکیت آن مورد مناقشه است. 20 درصد از قلمرو آن تحت کنترل دولت خودخوانده جمهوری دموکراتیک عربی صحراوی و 80 درصد باقی آن تحت اشغال کشور مراکش است. این منطقه با مساحت 266 هزار کیلومتر مربعی و جمعیت 587 هزار نفری، سرزمینی با تراکم جمعیتی ناچیز قلمداد می‌شود و مراکش قصد دارد آن را به منظور تولید انرژی پاک مورد استثمار قرار دهد. سازمان مردم‌نهاد دیده‌بان صحرای غربی فاش ساخته است که زمین‌های مورد استفاده در پروژه‌های یاشده در مناطقی قرار دارند که مراکش در دهه هفتاد میلادی آن‌ها را اشغال و به خاک خود الحاق کرده است.مراکش تلاش زیادی به خرج داده است تا کشورهای اروپایی را که اشغال مناطق صحرای غربی را نامشروع می‌دانند به مشارکت و همکاری در پروژه‌های خود راضی کند. چند هفته قبل نشریه پولیتیکو رسوایی «قطرگیت» را برملا کرد که نشان می‌دهد لابی‌گران قطری و مراکشی با پرداخت رشوه اهداف خود را در پارلمان اروپا پیش برده‌اند. «محفود بِشری» هماهنگ‌کننده پویش «صحرای غربی برای فروش نیست» در این باره می‌گوید: کشور پادشاهی مراکش تلاش می‌کند تا به اشغالگری خود چهره‌ای مشروع بدهد. این کشور می‌خواهد خود را به عنوان یک کشور پیشرو در روند گذار به انرژی پاک جلوه دهد اما اغلب پروژه‌هایش در این حوزه در مناطق اشغالی صحرای غربی واقع شده‌اند. آن‌ها با شراکت دادن طرف‌های خارجی مانند زیمنس قصد دارند اروپا را به همدست خود تبدیل کرده و وضعیت مناطق اشغالی را عادی نشان بدهند.اتحادیه اروپا صراحتاً اعلام کرده است که به خاطر وضعیت حقوقی مناطق صحرای غربی از واردات انرژی از این منطقه خودداری خواهد کرد. روی کاغذ نیز هیچ کشوری به طور رسمی مالکیت مراکش بر صحرای غربی را به رسمیت نشناخته است اما در عمل برخی کشورها مراکش را به عنوان مالک پذیرفته‌اند. مسأله جالب در آینده این است که ببینیم اروپا چگونه می‌خواهد باوجود تزریق مداوم میلیون‌ها دلار منابع مالی در بخش انرژی مراکش بین واردات از مناطق اشغالی و غیراشغالی این کشور تمایز قائل شود.
منبع: اویل پرایس
