سایه سنگین مافیا برسر معاملات مسکن

مینا علیزاده روزنامه نگار: بررسی بودجه 1403 نشان می‌دهد که سهم درآمدهای مالیاتی دولت از درآمدهای نفتی پیشی گرفته و دولت برای سال آینده تمرکز ویژه‌ای روی درآمدهای مالیاتی دارد. از آنجایی که بازار مسکن در یک وضعیت آشفته و نامناسب به سر می‌برد، دولت وعده داده است که با مالیات ستانی از خانه‌های خالی بخشی از رکود بازار مسکن را کمتر کند.

وصول 8 میلیارد و 800 تومان مالیات از خانه‌های خالی در سال 1400

دولت در سال 1400 اعلام کرد که با دریافت مالیات سنگین از خانه‌های خالی آشفته بازار مسکن را ساماندهی می‌کند، اما براساس آخرین آمار از سوی سازمان امور مالیاتی، اخذ مالیات خانه‌های خالی در سال 1400 جمعاً بالغ بر 1 میلیارد و 400 میلیون تومان برآورد شد، اما وزارت راه و شهرسازی اعلام کرد که برای سال 1400 در ابتدا 510 هزار واحد مسکونی را به عنوان واحد خالی معرفی کرد، اما در گام بعدی این تعداد به 290 هزار واحد رسید و در نهایت بر اساس آخرین آماری که آبان به سازمان امور مالیاتی ارائه شد این تعداد به 66 هزار واحد رسید.

از این تعداد تاکنون 868 نفر مالیات ابلاغ شده را پرداخت کرده‌اند که از این محل 8 میلیارد و 800 میلیون تومان وصول شده است. 6 میلیارد و 200 میلیون تومان از این عملکرد در سال 1401 و 2 میلیارد و 600 میلیون تومانِ باقی نیز امسال وصول شد که همه به حساب صندوق مسکن واریز شده است.

ابلاغ اسامی مشمولان مالیاتی سال 1401 به سازمان امور مالیاتی

درحالی که شکست دولت در فرآیند مالیات ستانی از خانه‌های خالی محرز شد، اما بازهم در سال آینده صحبت از سختگیری بیشتر برای مالیات خانه‌های خالی بود، بر اساس اعلام وزارت راه و شهرسازی آمار در خصوص خانه‌های خالی مربوط به سال 1401 نیز 19 هزار واحد مسکونی خالی معرفی شده است که هنوز رقم دقیق مالیات دریافت شده از خانه‌های خالی در سال 1401 اعلام نشده است، اما طبق اعلام مدیرکل برنامه ریزی دفترحسابرسی سازمان امور مالیاتی، اطلاعات اولیه مشمولان سال 1401 هم در اختیار سازمان قرار گرفته است و بالغ بر 19 هزار و 290 ملک خالی را در گام اول وزارت راه و شهرسازی به سازمان امورمالیاتی داده است و محاسبه مالیاتش در حال انجام است و اگر سال دوم خالی بودن ملک باشد دو برابر سال اول، مالیات آن لحاظ می‌شود که امیدواریم هر دو مورد اواسط ماه آینده ابلاغ شود.

دولت‌ها در مالیات‌ستانی از خانه‌های خالی ناتوان هستند

مجید گودرزی، کارشناس حوزه مسکن در مورد دلیل ناکامی دولت‌ها در مالیات‌ستانی از خانه‌های خالی گفت: از سال 1352 دولت‌ها تلاش کرده‌اند که از خانه‌های خالی مالیات بگیرند، اما محقق نشده است. زیرا پایگاه داده‌ای برای ثبت معاملات مسکن وجود نداشته است. اکنون نیز بر همین روال قرار دارد و تا آنجا که ممکن باشد مافیای مسکن اجازه نمی‌دهد که اطلاعات به‌روزشده و قابل استناد باشد.

وی افزود: از سوی دیگر این قانون به‌مرور زمان آنقدر چکش‌کاری شد که عملاً بی‌خاصیت شده و امکان بهره‌برداری دولت، از بین رفته است. در سال 1401 کل مالیاتی که دولت توانست از خانه‌های خالی بگیرد حدود هشت میلیارد و 800 میلیون تومان بود.

نهادها برای شناسایی خانه‌های خالی با دولت همکاری نمی‌کنند

گودرزی همچنین در مورد امتناع نهادهای دولتی از همکاری برای شناسایی خانه‌های خالی توضیح داد: در این باره لازم بود که برخی نهادها با دولت همکاری کنند، مثل وزارت نیرو که قبوض آب و برق این واحدها را باید مورد بررسی قرار می‌داد. همچنین اداره گاز و شهرداری در این عرصه می‌توانستند نقش مفیدی داشته باشند، اما هیچکدام با دولت همکاری لازم را نداشتند.

وی افزود: شهرداری برای حدود 20 هزار واحد مسکونی در تهران پروانه پایان کار صادر نکرده است تا مشمول مالیات بر خانه‌های خالی نشوند!

گودرزی ادامه داد: از سوی دیگر اکنون شرایط به‌گونه‌ای رقم خورده است که مالیات بر خانه‌های خالی مزیت محسوب می‌شود، زیرا وقتی خالی می‌ماند قیمت ملک بیشتر می‌شود و در صورتی‌که از آن استفاده شود قیمت ملک کاهش پیدا می‌کند.

شیوه قیمت‌گذاری مسکن، مانع تحقق اهداف مالیاتی‌ست

این کارشناس مسکن مشخص نبودن قیمت ملک در ایران را یکی دیگر از عوامل ناکامی دولت در اخذ مالیات از خانه‌های خالی دانست و بیان کرد: در حال حاضر مشکل اصلی در زمینه مسکن و مالیات بر خانه‌های خالی، مشخص نبودن قیمت واحدهاست. در برخی کشورها مالیات بر خانه‌ها، ابزار مهمی برای کنترل واحدهای مسکونی است، ولی در ایران چون نمی‌توان قیمت مشخصی تعیین کرد در نتیجه مالیات‌ستانی از آن دشوار می‌شود. این کشورها به‌صورت منطقه‌ای قیمت املاک را تعیین می‌کنند.

او راه‌حلی را در این زمینه پیشنهاد داد و گفت: کارشناسان حوزه مسکن برای حل این موضوع بهای تمام‌شده را پیشنهاد کردند که اگر قانون آن تصویب شود می‌توان به‌راحتی قیمت ساخت و به‌صورت منطقه‌ای، قیمت زمین را مشخص کرد تا بتوان قیمت خانه را تعیین کرد.

مالیات بر خانه‌های خالی در ایران، معادله چندمجهولی‌ست

گودرزی مالیات بر خانه‌های خالی را در ایران معادله‌ای چندمجهولی معرفی کرد و گفت: یکی از مجهولات، قیمت ملک است؛ دیگری مدت‌زمان خالی بودن ملک و عدم همکاری نهادها با دولت است. در نهایت نیز مجهول مهم در این زمینه مسئله قانون مالیات بر خانه‌های خالی است که از کارشناسی لازم برخودار نیست و ضمانت اجرایی نیز ندارد و دولت در این زمینه ناکام مانده است.

وی افزود: این درحالی‌ست که به‌دلیل کمبود عرضه در بازار اجاره، روز به روز فشار بر خانوارهای ایرانی بیشتر می‌شود.

همچنین بخش بزرگی از سرمایه‌ها در این بازار انباشته شده که بدون استفاده مانده و از گردونه اقتصاد خارج شده است.