مینا علیزاده روزنامه نگار: گزارش مرکز آمار از شاخص‌های کلان اقتصادی و اجتماعی کشور نشان می‌دهد، تعداد صدور پروانه‌های ساخت در مناطق شهری از سال 1394 تا پاییز 1402 نوسان بالایی را تجربه کرده است؛ با این حال در تمام این سال‌ها نه‌تنها هیچ‌گونه پیشرفت قابل توجهی در زمینه صدور پروانه و در نتیجه ساخت و ساز در کشور صورت نگرفته، بلکه این شاخص، کاهشی 0.3 درصدی را تجربه کرده است.
انبوه‌سازان می‌گویند سال‌هاست ساخت و ساز در کشور با تأثیر از تورم و وضعیت نابسامان بازار مسکن در رکود به‌سر می‌برد. این وضعیت باعث شده است تعداد زیادی از فعالان این حوزه، عطای بازار مسکن را به لقایش ببخشند و ترجیح دهند سرمایه خود را در زمینه‌ای درگیر کنند که سودآوری بیشتری داشته و احتمال نقدشوندگی آن نیز بالاتر باشد.
بر اساس گزارشی که مرکز آمار ایران به‌تازگی از شاخص‌های عدالت اجتماعی منتشر کرده، تعداد پروانه‌های ساختمانی صادرشده در نقاط شهری کشور از سال 1394 تا سال پاییز سال 1402، نوسان زیادی را پشت سر گذاشته است. این شاخص می‌تواند ویترین مناسبی برای دریافت وضعیت ساخت و ساز در کشور باشد.
صدور پروانه ساخت در سال 1399 رکورد زد
گزارش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد، تعداد پروانه‌های ساختمانی صادرشده در نقاط شهری کشور طی سال 1394، برابر با 131 هزار و 651 عدد بوده که در مقایسه با سال قبل از خود کاهشی 2.5 درصد داشته است. در سال 1395 هم تعداد پروانه‌های صادرشده، 1.9 درصد افت داشته، اما در سال بعد، یعنی سال 1396 رشدی نسبی، برابر 2.2 درصد را تجربه کرده است.
تعداد صدور پروانه‌های ساخت در سال 1397 همگام با کاهش نرخ تورم در کشور فزونی گرفته و با رسیدن به 152 هزار و 654 عدد، رشدی معادل 15.7 درصد را تجربه کرده است.
طی دو سال بعد از این تاریخ، یعنی در سال‌های 1398 و 1399 نیز روند صعودی صدور پروانه‌های ساخت ادامه داشته، تا اینکه در سال 1400 کاهش چشمگیری را تجربه کرده و با افتی 31.9 درصدی به 127 هزار و 791 فقره رسیده است.
با وجود کاهش بی‌سابقه صدور پروانه در سال 1400، در سال بعد یعنی سال 1401 تعداد صدور پروانه‌های ساخت تنها 2.6 درصد افزایش را پشت سر گذاشته است. در این بین، در مجموع سال 1399 با صدور 187 هزار و 666 فقره پروانه ساخت طی سال‌های 1394 تا 1401 بیشترین آمار را داشته است.
رکود ساخت و ساز در سال 1402 ادامه یافت
سال 1402 هم با اینکه هنوز به پایان نرسیده و آمار دقیقی پس از فصل پاییز از آن وجود ندارد، اما روند مثبتی را در این حیطه سپری نکرده است. بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران، تعداد صدور پروانه‌های ساخت، بهار 1402 را با کاهشی 2.7 درصدی نسبت به فصل گذشته، پشت سر گذاشته است.
در فصل بعد، یعنی تابستان 1402 این وضعیت حادتر شده و تعداد پروانه‌ها تا 24.1 درصد کاهش داشته است. البته در این بین با وجود اینکه پیش‌بینی می‌شد با آغاز فصل سرما باز هم صدور پروانه‌های کاهش داشته باشد اما این شاخص، با افزایشی 27 درصدی همراه بوده است. بهار 1402 تعداد صدور پروانه‌ها 30 هزار و 633 فقره بوده و تا پاییز سال جاری به 41 هزار و 570 فقره رسیده است.
باید تاکید داشت که صدور پروانه ساخت به معنای ساخت واحد نیست و ممکن است تعداد زیادی از این پروانه‌ها به ساخت ملک ختم نشده باشد.
تولید و عرضه مسکن شرایط خوبی ندارد
همان‌طور که اشاره شد، وضعیت نابسامان بازار ساخت و ساز، انبوه‌سازان و کسب و کار آنها را نیز تحت تأثیر قرار داده است. فرشید پورحاجت، عضو کانون سراسری انبوه‌سازان مسکن پیشتر در این باره به تجارت‌نیوز گفته است: «در حال حاضر شرایط تولید و عرضه مسکن وضعیت خوبی ندارد و این موضوع در سال آینده هم ممکن است تداوم داشته باشد؛ زیرا در سال 1402 حرکت مثبتی از جانب دولت و مجلس هم صورت نگرفته است.»
پورحاجت اظهار کرده است: «توضیحاتی که داده شد فضای کسب و کار ما را تشریح می‌کند و همان‌طور که مشخص است شرایط مطلوبی وجود ندارد، هیچ تسهیل‌گری در آن صورت نگرفته و سیستم ناکارآمد بانکی بر همان مدار گذشته است.»
بر اساس آنچه آمارها نشان می‌دهند، ساخت و ساز در کشور سال‌هاست رشد قابل توجهی را پشت سر نگذاشته و در رکود به‌سر می‌برد. این در حالی‌ست که بازار از سمت تقاضا نیز به‌دلیل تورم با مشکل مواجه است و زمان بازشدن گره آن نیز مشخص نیست.
این در حالی‌ست که پیامدهای رکود در ساخت مسکن تنها گریبان‌گیر خود این صنعت نیست و ابعاد وسیعی از اقتصاد و تولید را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
