جایگاه شرکت‌های دانش بنیان در توسعه صنعت

رحمت اله محمدی کارشناس انرژی: شرکت‌های دانش بنیان یکی از ایده‌های مبتنی بر خلاقیت و نوآوری بوده که بسیاری از کشورهای در حال توسعه، سرمایه گذاری‌های کلانی بر روی اینگونه شرکت‌ها انجام داده‌اند. تاریخچه شکل گیری اقتصاد دانش بنیان در عرصه بین الملل به پس از دهه 1990 میلادی برمی گردد. وقتی که بحث توسعه فناوری اطلاعات، اقتصاد دیجیتالی و الکترونیک مطرح شد، کم کم ترکیب «اقتصاد دانش بنیان» هم شکل گرفت. در واقع می‌توان گفت این برهه مصادف است با زمانی که مؤلفه اصلی برتری، صرفاً دیدگاه‌های سنتی مواد اولیه یا کالاهای ساخته شده و نیم ساخته و ابزار نبوده، بلکه یک مؤلفه جدید به مؤلفه‌های اقتصادی اضافه شده و اقتصاد مبتنی بر دانش شکل گرفته است. بر خلاف گذشته که اقتصاد مبتنی بر مواد و کالاهای فیزیکی و قابل لمس بوده، اقتصاد مبتنی بر دانش بر پایه فن آوری های مبتنی بر علم و دانش شکل گرفته است. بطور مثال زمانی اقتصاد مبتنی بر مواد اولیه بوده، زمانی مبتنی بر محصولات ساخته شده بوده و این محصولات ساخته شده در مقاطعی فولاد، در برخی از مواقع دیگر، هواپیما و در مقطعی تجهیزات الکترونیک و کامپیوتر بوده است.اقتصاد مبتنی بر دانش پس از گذار از این دوران، شکل گرفت. از این مقطع بحث اقتصاد دانش بنیان در دنیا مطرح شد. بنابراین ابتدا فن آوری های مبتنی بر دانش وارد بازار اقتصادی شده و بعنوان کالایی قابل عرضه در اقتصاد مورد شناسایی قرارگرفته و پس از آن، اقتصاد دانش بنیان در ادبیات اقتصادی گسترش پیدا کرده است.در کشور ما بحث اقتصاد دانش بنیان با یک رویکرد متفاوتی مطرح و ارائه شده است. فعالین اقتصادی در ایران، با مشاهده شرایط جدید اقتصاد بین الملل و بازار ناشی از توسعه تکنولوژی و فن آوری های نوین متوجه شدند، به چیزی متفاوت از قبل نیاز دارند. آن‌ها دریافته بودند، در اقتصاد جدید، مواد اولیه به تنهایی نمی‌تواند کارآیی کافی داشته باشد و در ساخت کالا و ابزار و تجهیزات خود را نیازمند مؤلفه‌ای به نام فناوری دیده و نسبت به جایگاه فن آوری در اقتصاد جدید، اطلاع کافی داشتند، اما آنرا در اختیار نداشته و الزاماً به صاحبان این فن آوری ها متکی بودند.در کشور ما تقریباً نوآوری در سطح بومی تعریف و شناخته شده است. ولی در کشورهای صنعتی و پیشرفته، نوآوری در افق بین المللی معنا دارد. در این کشورها وقتی یک نوآوری صورت می‌گیرد، قانون مالکیت فکری اجازه نمی‌دهد دیگران از آن کپی برداری کنند.چون اقتصاد ما با فضای بین المللی ارتباط چندانی ندارد، می‌توان خیلی چیزهای تولید داخل را نوآوری قلمداد کرده در حالیکه در تعاریف بین المللی، نمی‌توان آنرا نوآوری نامیده و شاید در عرصه بین‌المللی، تکنولوژی و نوآوری مورد نظر ما 50 یا 60 سال هم قدمت داشته باشد.