معمای پیروزی انرژی‌خوار خاورمیانه

ساناز نفیسی روزنامه نگار: در شرایطی که تنش‌ها در خاورمیانه ادامه دارد، زمزمه‌ها در باب نزدیکی بیشتر بازیگران حاشیه خلیج فارس به پکن افزایش یافته است. تحلیل‌ها در باب نقش تازه چین در خاورمیانه تا جایی رسیده که بسیاری این بازیگر را معمار جدید امنیت منطقه قلمداد می‌کنند، معماری که برای مشارکت اماده هست اما برای اتحاد نه.

شی جین پینگ، رئیس جمهور چین، 30 مه، در افتتاحیه مجمع همکاری چین و کشورهای عربی در پکن، با یادآوری “مبادلات دوستانه در امتداد جاده ابریشم ” به تاریخ اشاره کرد تا بر وابستگی پایدار پکن با منطقه تاکید کند. این در حالی است که بازیگران خاورمیانه بالاخص کشورهای عرب به خوبی می‌دانند که اولویت اصلی چین در منطقه، اجرایی کردن منافع اقتصادی‌اش است. در همین راستا گروهی از ناظران می گویند، تنش‌ها در رفح برای پکن فرصت ساز شده تا با استناد به رویکرد و مواضع ایالات متحده و مخالفت با آن، بستر را برای تحقق خواسته‌هایش هموار کند.

معمار جدید امنیت خاورمیانه

نشریه لوموند ضمن اشاره به فرصت سازی آگاهانه چین از جنگ جاری در خاورمیانه نوشته که هر اندازه عملیات نظامی اسرائیل در غزه بیشتر ادامه یابد، تصویر ترسیمی ایالات متحده در منطقه بدتر خواهد شد و این گزاره‌ای است که به نفع اژدهای زرد خواهد بود. چرا که تداوم بحران در غزه می‌تواند به رهبری و اعتبار ایالات متحده در منطقه پایان دهد. یون سان، مدیر برنامه چین در مرکز استیمسون واشنگتن در گفت و گو با لوموند گفت «با این که اولویت اصلی چین اقتصاد است، اما این بازیگر در باب بحران غزه با کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس هم صدا شده و در تلاش است تا ضمن افزایش نفوذ و قدرتش در خاورمیانه، معماری امنیتی منطقه را در دست گرفته و بدین طریق به نقش آفرینی ایالات متحده در این حوزه پایان دهد. این بار پکن در صدد است تا امنیت خاورمیانه حول محور آمریکا تعریف نشود».

شریک همه، متحد هیچکس

با توجه به هم صدایی آمریکا و اسرائیل در بحران غزه، کشورهای عربی برای به دست آوردن حمایت‌ها و ضمانت‌های دیپلماتیک به پکن نزدیک شده‌اند. یکی از این بازیگران مصر است که تلاش دارد تا چین را به نقش آفرینی در بحران غزه وادار کند. مطبوعات چین برای تأکید بر نزدیکی سیاسی چین و مصر یادآوری کردند که در سال 1956، جمال عبد الناصر رئیس جمهوری وقت مصر، اولین رهبری بود که جمهوری خلق چین را به رسمیت شناخت، از همین رو پکن از قاهره در بحران سوئز حمایت کرد. مشارکت چین در منطقه برآورد نشده است. به باور پکن، اگر این کشور شریک تجاری اصلی همه بازیگران منطقه باشد، برگ برنده را در اختیار دارد، مشروز بران که متحد هیچ کشوری قلمداد نشود. تعریف چنین فاصله‌ای منجر به پیشرفت دیپلماتیک بی سابقه چین در مارس 2023 شد، زمانی که عربستان سعودی و ایران اعلام کردند که روابط دیپلماتیک خود را تحت هدایت چین احیا می‌کنند. این توافق بزرگ‌ترین دستاورد چین در خاورمیانه قلمداد می شودغ توافقی که به باور ناظران مانع از آن شد که خاورمیانه امروز و در میانه بحران غزه به واسطه رقابت رقبای پیشین درگیر تنش مضاعف شود.

30 آوریل، وزارت امور خارجه چین اعلام کرد که مذاکرات بین هیئت‌های حماس و فتح در پکن انجام شده و «پیشرفت خیره کننده» میان دوگروه فلسطینی حاصل شده – با این همه، در باب جزئیات مذاکرات و تاریخ دقیق رایزنی‌ها اطلاعاتی ارائه نشد. اما پس از رسانه‌ای شدن این خبر، بخش عمده‌ای از تحلیل‌ها، حول یک محور بود، چین شاید بتواند در جنگ اسرائیل و فلسطین، با متحد کردن جبهه فلسطینی، برگ برنده را از آن خود کند. چین علیرغم مخالفت خوانی‌هایش با دخالت آمریکا در اولویت‌های امنیتی کشورهای منطقه، فعلاً نه به سان این کشور بر فعل و انفعال‌های بازیگران خاورمیانه کنترل دارد و نه تمایلی برای ریسک. دنگ لی معاون وزیر امور خارجه چین تاکید دارد که پکن هرگز باور نکرده که در خاورمیانه “خلاء” وجود داشته باشد. این کشور سرزمین مردمان خود است. مسائل منطقه باید توسط کشورهای خاورمیانه از طریق مذاکره حل شود.

دست بالای انرژی خوار خاورمیانه

با این همه، چین در تلاش برای پیشبرد منافع اقتصادی و سایر خواسته‌های خود در خاورمیانه است. این بازیگر مشتری اصلی انرژی است و تقریباً یک چهارم صادرات هیدروکربن منطقه را به خود اختصاص داده، در حالی که نفت شیل آزادانه در ایالات متحده جریان دارد. چین این مزیت را دارد که با زبان سیاسی قدرت‌های مستبد محلی صحبت می‌کند، بدون اینکه به درس‌های اخلاقی از دموکراسی‌های غربی متوسل شود. چنین رویکردی موجب شده تا پکن دستاوردهای برجسته‌ای را از آن خود کند، چین امروز بزرگترین میدان پنل خورشیدی در جهان، که توسط یک شرکت دولتی چینی در نزدیکی ابوظبی تعریف شد را افتتاح کرد. همزمان غول کشتیرانی چینی کاسکو یک پایانه در بندر خلیفه امارات دارد، جایی که ایالات متحده نگران است که چین نیماضع نظامی اس را بازتعریف کند. چین همچنین همیشه آماده کار بر روی زیرساخت‌های دیجیتال و هوش مصنوعی است، زیرا اقتصادهای خلیج فارس به دوران پس از نفت چشم دوخته‌اند.