وحید پورتجریشی روزنامه نگار: نقش آفرینی راه آهن ایران در ترانزیت زغال سنگ روسیه به هند، نه تنها منجر به ایجاد منابع درآمدارزی پایدار برای کشور تبدیل شده، بلکه هر دو طرف معامله را بیش از پیش به تهران وابسته خواهد ساخت.توسعه جریان بار ترانزیتی در کشور، یکی از منابع درآمد قدرتمند مبتنی بر توسعه پایدار محسوب می‌شود. ترانزیت از جمله صنایعی با بهره وری بالا است که اگرچه نیازمند توسعه پر هزینه زیرساخت‌های ارتباطی در بخش‌های جاده‌ای، ریلی و دریایی یک کشور است، اما برای چندین نسل می‌توان روی درآمدهای حاصل از آن حساب کرد.
همچنین، این صنعت که امروزه به یکی از اصلی‌ترین منابع درآمد برخی کشورها تبدیل شده، یکی از مهمترین راه‌های حصول درآمد ارزی است که بخشی از این منابع را می‌توان به توسعه زیرساخت‌ها تخصیص داد.
در حقیقت باید اینگونه عنوان کرد که در صورت رونق ترانزیت، بخش عمده‌ای از هزینه‌های مربوط به ایجاد زیرساخت‌های ارتباطی کشور از طریق درآمدهای حاصل از ترانزیت در میان مدت و بلند مدت تأمین شده و نیازی به پرداخت هزینه ایجاد زیرساخت از محل درآمدهای جاری کشور نیست. جالب است بدانیم که حتی برخی از کشورهایی که پیشتر، اهمیتی در جایگاه ترانزیت جهان نداشتند، امروزه به هاب های مهم توزیع بار تبدیل شده‌اند که از جمله می‌توان به دو کشور لهستان و ترکیه اشاره کرد.
مدیرعامل راه آهن جمهوری اسلامی ایران، 23 خرداد ماه از ترانزیت نخستین محموله زغال سنگ صادراتی روسیه به هند خبر داد. به گفته سید میعاد صالحی، این محموله شامل دو رام قطار با 59 واگن بوده که از مرز سرخس وارد خاک ایران شده و نهایتاً به سمت مقصد اصلی خود یعنی هند رهسپار گشته است.
اما فارغ از اهمیت شکل گیری جریان بار نسبتاً مستمر بین روسیه و هند از طریق شبکه ریلی ایران، باید دید که بارهایی چون زغال سنگ تا چه میزان برای ترازیت ریلی ایران آن هم به مقصد هند مفید خواهد بود. همچنین، از دید تجاری باید این نکته را بررسی کرد که آیا اساساً واردات زغال سنگ به عنوان سوخت صنعتی، همواره مورد نیاز هندی‌ها بوده و می‌توان روی بلند مدت روی این جریان بار حساب کرد و یا مانند بسیاری از موارد، میزان این واردات در چند محموله موقتی خلاصه خواهد شد؟
زغال سنگ از جمله مواد سوختی است که علیرغم قدمت خود، همچنان برای تأمین حرارت لازم در بسیاری از صنایع هند و دیگر کشورهای در حال توسعه جنوب آسیا از اهمیت بالایی برخوردار است. این میزان جذابیت زغال سنگ به واسطه تولید حرارت پایدار و بالا و البته قیمت بسیار پایینتر از سوخت‌های مایع همچون گازوئیل یا نفت کوره ایجاد شده که هند یکی از بزرگترین خریداران زغال سنگ در جهان به حساب می‌آید.
بر اساس آمار منتشر شده از سوی وب سایت معتبر Statista، هندی‌ها در سال 2021 عنوان بزرگترین وارد کننده زغال سنگ جهان پس از چین را به خود تخصیص داده‌اند. نکته مهم در نمودار بالا اینکه حتی کشورهای صنعتی مهم جهان همچون ژاپن، کره جنوبی، آلمان و هلند نیز همچنان در صدر جدول بزرگترین وارد کنندگان این ماده سوختی قرار داشته و لذا، می‌توان گفت که ترانزیت زغال سنگ از کشوری چون روسیه به عنوان یکی از بزرگترین صادر کنندگان زغال سنگ در جهان، تجارتی استراتژیک برای ایران به حساب می‌آید.
روسیه عنوان سومین صادر کننده زغال سنگ جهان را به خود تخصیص داده که این رتبه همچنان برای این مسکو حفظ شده است.
نشریه بیزنس استاندارد هند روز 18 تیرماه با انتشار گزارشی آماری، از افزایش واردات زغال سنگ به این کشور طی ماه‌های آوریل تا می خبر داد. به نوشته این نشریه، در بازه زمانی دو ماهه، میزان واردات زغال سنگ به هند به حدود 52 میلیون تن رسیده که طی ماه‌های قبل از آن، بی سابقه بوده است.
با اینحال، میزان واردات زغال سنگ هند در ماه می 2024 به نسبت زمان مشابه سال قبل، کاهشی 3 میلیون تنی (1.43 درصد) را تجربه کرده که دلیل عمده آن، رکود شکل گرفته در بازارهای جهانی است. اما به گفته هلدینگ سرمایه گذاری «وینایا ورما»، نگرانی در خصوص کاهشی شدن روند واردات زغال سنگ به این کشور وجود نداشته و پیش بینی می‌شود که پس از گذشت فصل مانسون (تا پایان جولای) میزان واردات زغال سنگ به هند، بار دیگر افزایشی شود.
نکته مهمی که در این میان به چشم می‌خورد اینکه افزایش واردات زغال سنگ به هند با آغاز فرآیند ترانزیت این ماده سوختی مهم از روسیه به هند همزمان شده که به نظر می‌رسد شبکه ریلی ایران کمک شایانی به تأمین زغال سنگ مورد نیاز هندی‌ها داشته است. همچنین باید به این نکته توجه داشت که هندوستان به صورت سنتی به واردات زغال سنگ به عنوان ارزان‌ترین منبع سوختی وابسته بوده و لذا می‌توان روی درآمد ارزی حاصل از ترانزیت زغال سنگ روسیه به هند حساب کرد.
