سامان سفالگرروزنامه نگار : در سال‌های اخیر، بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران حوزه آب و مسائل زیست محیطی، هشدارهای جدی را در مورد شرایط نه چندان مطلوب دریای خزر به ویژه از منظر آلودگی آبِ این دریا (به واسطه فعالیت‌های انسانی) و همچنین پسروی آب دریای خزر مطرح کرده‌اند.
به گزارش «نقش اقتصاد»؛چالش‌هایی که مقام‌های مسوول در کشورمان نیز به آن‌ها اشاره داشته‌اند با این حال، هنوز راه حل موثری برای مخاطب قرار دادن آن‌ها اندیشیده نشده است. موضوعی که البته تا حدی تحت تأثیر ماهیت فراملی چالش‌های مذکور است و همکاری با دیگر کشورهای حوزه دریای خزر را می‌طلبد. در این راستا، از یک سو، بحث آلودگی آب دریای خزر از دو منبع مهم مورد اشاره و تاکید بوده است.
اول اینکه جمهوری آذربایجان فعالیت‌های گسترده و قابل توجهی را با محوریت صنعت نفت و گاز خود در آب‌های دریای خزر انجام می‌دهد و به طور خاص بخش قابل توجهی از آلودگی نفتی این کشور، وارد آب‌های سرزمینی کشورمان می‌شود.
در این رابطه، “محمد ابراهیم رئیسی” کارشناس حوزه آب در گفتگو با خبرگزاری ایلنا گفته است که: “جهت گردش آلودگی در دریای خزر خلاف جهت عقربه‌های ساعت است و این یعنی اینکه اگر هنگام برداشت نفت آذربایجان، آلودگی نفتی وارد دریا شود به طور طبیعی وارد سواحل ایران می‌شود”. این مساله‌ای است که ایران در قالب مذاکرات دوجانبه با جمهوری آذربایجان بایستی به آن معطوف شود و تدبیری برای مخاطب قرار دادن این چالش اندیشیده شود. جدای از فعالیت‌های نفتی و گازی جمهوری آذربایجان در دریای خزر که بحث آلودگی آب این دریا در آب‌های سرزمینی کشورمان را تشدید می‌کند، باید توجه داشته باشیم که توسعه ساخت و سازها در مجاورت ساحل در شهرهای ساحلی مختلف کشورمان نیز در نوع خود بر شدت آلودگی آب دریای خزر افزوده است.
در حقیقت، عدم تعبیه زیرساخت‌های لازم و کافی در حوزه دفع درستِ فاصلاب سبب شده تا این مواد وارد آب دریای خزر شوند و چالش آلودگی در این دریا را تشدید کنند. از این رو، هر چه سریعتر بایستی برای حل این مشکل بزرگ که سلامت آب دریای خزر و البته آبزیان آن را تهدید می‌کند، تدابیر جدی اندیشیده شود. جدای از این‌ها، برخی کارشناسان حوزه محیط زیست به این نکته نیز اشاره دارند که روند گرم شدن هوای کره زمین که در کشورمان ایران نیز به نحو ملموسی حس می‌شود و در عین حال، افزایش سدسازی و بهره برداری بی رویه از منابع آب زیرزمینی هم در تقویت یک روند نگران کننده دیگر در مورد دریای خزر مؤثر بوده و آن پسروی آب این دریا است.
در این راستا، “حمید علیزاده لاهیجانی” عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی در موضع گیری گفته است که سطح آب دریای خزر ظرف 2 سال تا 45 سانتی متر کاهش یافته است. موضوعی که البته تحت تأثیر متغیرهای مختلف نظیر کاهش آبدهی به دریای خزر از منشأ روسیه است با این همه، باید توجه داشته باشیم که پسروی آب دریای خزر در نوع خود ایجاد کننده چالش‌های جدی برای کشورمان خواهد بود. به عنوان مثال، این پسروی سبب خواهد شد تا بنادر ایجاد شده در سواحل خزر آسیب بینند و در خشکی قرار بگیرند و یا شاهد شکل گیری برخی کانون‌های گردوغبارِ تازه در کشورمان باشیم. موضوعی که به زعم محمد ابراهیم رئیسی کارشناس حوزه آب، به عینه در خلیج گرگان قابل مشاهده است.
این موضوع می‌تواند برای استان‌های شمالی کشورمان نظیر مازندران و گیلان کاملاً هزینه‌زا و خسارت بار باشد. از این رو، اینطور به نظر می‌رسد که در دولت چهاردهم، جدای از اتخاذ ابتکارها و تلاش‌های یکجانبه جهت مخاطب قرار دادن مشکلات و چالش‌های جدی دریای خزر که می‌توانند برای ایران آسیب زا باشاند، نوعی دیپلماسی منطقه‌ای نیز با جدیت باید در دستورکار باشد و از طریق همکاری با دیگر کشورهای مجاور با دریای خزر، برای حل مشکلاتِ مرتبط با این دریا چاره اندیشی های لازم صورت گیرد. تردیدی نیست که انفعال در این رابطه، صرفاً موجب انباشتی شدن بحران و رسیدن آن به نقطه‌ای می‌شود که دیگر امکان ارائه گزینه‌های مختلف برای حل موضوع از بین خواهد رفت و صرفاً باید به برخی گزینه‌های جبری و البته توام با هزینه‌های گزاف تن بدهیم.
