رسول سلیمی روزنامه نگار: گروه بین الملل: افزایش تنش‌ها در خاورمیانه، روابط بین‌المللی میان قدرت‌های اقتصاد جهان را تغییر داده است. در حالی که امریکا حمایت خود را از اسرائیل اعلام کرده، روسیه و چین تلاش می‌کنند در تنش‌های خاورمیانه مواضع میانه‌ای داشته باشند تا سیاست ورزی در منطقه را از رهگذر منافع خودشان دنبال کنند.
برای نمونه روسیه در روابط خود با ایران در حال نهایی کردن «توافق راهبردی» است و ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در دیدار با مسعود پزشکیان، هر دو طرف بر نزدیکی مواضع‌شان درباره رویدادهای جهانی تأکید کردند. در سوی دیگر، چین و ایران از دیرباز روابط نزدیکی داشته‌اند. این باعث می‌شود تا پکن به حمایت سیاسی از ایران ادامه دهد، در عین حال که فاصله امنی را حفظ می‌کند تا از مواجهه مستقیم با اسرائیل خودداری کند.
در مقابل، ایران در موضوع جنگ اوکراین تلاش کرد با تقویت مواضع ضدغربی، حمایت تلویحی خود را از انگیزه‌های روسیه در حمله به اوکراین نشان دهد. اگرچه بعدها مورد اتهام اروپا و امریکا قرار گرفت و ایالات متحده و بریتانیا گفتند که ایران موشک‌های بالستیک و پهپاد در اختیار مسکو قرار داده اما بعد از انکار رسمی ایران در سازمان ملل، در نهایت این زلنسکی بود که ارسال موشک از ایران به روسیه را تکذیب کرد. مسکو نیز نسبت به این حمایت بی تفاوت نبود و پس از حملات اسرائیل به ایران، با هر قطعنامه انتقادی سازمان ملل علیه ایران مخالفت کرد.
این در حالی است که از زمان حملات هفتم اکتبر حماس، چین نیز آن را محکوم نکرده و صرفاً خواستار کاهش تنش و آتش‌بس شده و تلاش کرده از فلسطینی‌ها و لبنان به صورت دیپلماتیک و با ارائه کمک‌های بشردوستانه حمایت کند.
چه آنکه روسیه به نوبه خود که در بحبوحه تهاجم مداوم خود به اوکراین، به فعالیت پایگاه هوایی حمیمیم در خط ساحلی سوریه در شمال غربی سوریه نیز ادامه داده است. مرکز آلما، یک مرکز تحقیقاتی اسرائیلی که در زمینه تهدیدات شمال علیه دولت یهود تخصص دارد، در ماه‌های اخیر ارزیابی کرده است که پایگاه تحت کنترل روسیه، که حضور اصلی نظامی روسیه در سوریه را تشکیل می‌دهد، می‌تواند برای کمک به انتقال سلاح‌های محورمقاومت به سوریه به عنوان بخشی از کمک‌های مسکو به این جبهه مورد استفاده قرار گیرد. ادعاهایی که شواهد رسمی و مورد تأیید برای آن موجود نیست و صرفاً گمانه زنی این مرکز اسرائیلی است.
در طرف دیگر ماجرا، منطقه قفقاز جنوبی به عنوان حوزه ژئوپلیتیکی منافع روسیه به یک مرکز مهم تجارت و انرژی برای روسیه تحت تحریم تبدیل شده است. جمهوری آذربایجان، ثروتمندترین و پرجمعیت‌ترین کشور منطقه قفقاز جنوبی، با هر دو کشور روسیه و ایران هم‌مرز است و برای توسعه گذرگاه حمل و نقل شمال-جنوب موسوم به زنگزور جهت بهبود ارتباطات جاده‌ای، ریلی و دریایی تلاش می‌کند. اگرچه ایران مخالف رسمی چنین گذرگاهی است که اما روسیه تلاش می‌کند به همراه ترکیه، ایران را متقاعد کند.
اما تلاشها برای متقاعد کردن ایران از سویی با مسائل امنیتی در تغییر مرز ایران و ارمنستان نیز مواجه است. از سوی دیگر جمهوری آذربایجان روابط نظامی نزدیکی با اسرائیل دارد و از دیرباز ارتش این کشور را با پهپادها و دیگر تسلیحات پیشرفته تجهیز شده است. همین سلاح‌ها باعث شد تا باکو در سپتامبر سال 2023، منطقه قره‌باغ را بازپس گرفت و به سه دهه حاکمیت ارمنی‌تبارها پایان داد. داده‌های ردیابی پروازها که توسط خبرگزاری آسوشیتدپرس تحلیل شده‌اند، نشان‌دهنده افزایش چشمگیر در محموله‌های تسلیحاتی ارسال‌شده از اسرائیل پیش از این عملیات بودند.
در این میان چین تلاش می‌کند به طور ماهرانه‌ای سیاست نزدیکی به اسرائیل را در تداوم با همکاری با تهران حفظ کند. پکن سرمایه‌گذاری‌های بزرگی در اسرائیل دارد، به ویژه در بخش‌های زیرساخت و فناوری، و این سرمایه‌گذاری‌ها را در طول درگیری حماس با اسرائیل حفظ کرده است. پکن احتمالاً قصد ندارد شراکت اقتصادی با اسرائیل را با ورود به تنش‌های خاورمیانه تضعیف کند. این در حالی است که چین به شدت به واردات نفت خام وابسته است و طبق گزارش شرکت اطلاعات مالی اس اند پی گلوبال، غالب صادرات نفت خام ایران به چین می‌رود.
بنابراین اگر حملات آینده اسرائیل به زیرساخت‌های نفتی ایران آسیبی وارد کند احتمال دارد پکن موضع شدیدتری در مقابل اسرائیل اتخاذ کند. اما این مواضع آنچنان نخواهد بود که منافع چین را در برابر تحریم‌های امریکا قرار دهد و پیشبینی می‌شود در صورت هدف قرار تاسیسات نفت ایران، فرصت مضاعفی برای چین برای تهاتر درآمدهای نفت ایران برای بازسازی زیرساخت‌های آسیب دیده فراهم شود. چرا که در نهایت، پکن در صورت لزوم می‌تواند به دیگر صادرکنندگان بزرگ نفت مانند عربستان یا روسیه روی آورد و فرصت تخریب زیرساخت‌های انرژی ایران، مزید استثنایی برای دو کشور دوست ایران خواهد بود.
علاوه بر این با فشار چین، ایران به گروه بریکس نیز پیوسته است. کشورهای بریکس گروهی متشکل از اقتصادهای بزرگ نوظهور و بیشتر تحت تسلط روسیه و چین هستند و ایران تلاش می‌کند با استفاده از ظرفیت چنین گروهی، تحریم‌های امریکا را دور بزند.
ناظران سیاسی می گویند برای روسیه، درگیری در خاورمیانه فرصتی است تا تمرکز غرب از اوکراین منحرف شده و منابع آن‌ها به جبهه دیگری منتقل شوند. حمایت روسیه از محور مقاومت از آن جهت است که بخش قابل توجهی از توان نظامی ایران در خاورمیانه تمرکز یافته است. به همین دلیل است که روسیه بیش از اسرائیل به ایران نیاز دارد، اما اسرائیل نیز تلاش کرده روابط خود را با روسیه در همان نقطه تعادل حفظ کند و علی‌رغم درخواست غربی‌ها از ارسال تجهیزات نظامی به اوکراین خودداری کرده است.
کارشناسان روابط بین الملل می گویند در صورت تشدید منازعات خاورمیانه، احتمال اینکه پکن وارد منازعات امریکا و اسرائیل با ایران شود ضعیف به نظر می‌رسد. چین احتمالاً در درگیری‌های پیش رو بین اسرائیل و ایران قصد دخالت مستفیم ندارد و سیاست چین نشان‌دهنده تمایل چین برای استفاده از بحران خاورمیانه به‌عنوان فرصتی در رقابت با آمریکا ارزیابی می‌شود. به ویژه آنکه حالا و با پیروزی ترامپ، تمرکز چین بر آن است تا از آسیب اقتصاد خود متأثر از سیاست‌های رئیس جمهور جدید امریکا جلوگیری کند.
