پرستو فولادی نژاد روزنامه نگار: طی سالهای اخیر موضوع افسردگی به یکی از چالش‌های جدی جامعه ما تبدیل شده است. آمار افسردگی در دنیا حدود 20 تا 25 درصد جمعیت را تشکیل می‌دهد. این آمار در کشورها در شرایط مختلف فرق می‌کنند، مثلاً وقتی در کشوری زلزله شده یا جنگ یا تغییرات اقتصادی و اجتماعی سریع دیده می‌شود، میزان افسردگی بیشتر می‌شود. از جمله در تهران نیز تحقیق انجام شده که نزدیک به 34 درصد تهرانی‌ها دارای این بیماری روانی بوده‌اند. ولی آمار مربوط به بیماریهای روانی و افسردگی در سطح جامعه ایران، حدود 21 تا 25 درصد است.»
در همین زمینه «نقش اقتصاد»، در گفتگو با دکتر علی محسنیان، روانپزشک به بررسی موضوع افسردگی پرداخت و آنچه در پی می‌آید ماحصل گفتگو با ایشان است.
با دیدن چه علائمی باید به افسردگی، استرس و اضطراب شک کرد؟
شخص در خودش فرو برود، کم حرف شود، دلشوره شدید داشته باشد، پرخاشگری کند، تحمل شرایط برایش سخت باشد، اعتماد به نفس شخص کاهش یابد و مُدام در حال سرزنش کردن خود باشد. وقتی فرد عملکردی که سابق داشته را دیگر نداشته باشد و سطح انرژی‌اش افت پیدا کند، فردی که قبلاً آرام بوده و حالا تحریک پذیر شده و مُدام در انتظار اتفاق بد است باید به اضطراب و افسردگی شک کرد. حتی به کسی که قبلاً روی پا بند نبوده و حالا گوشه گیر و منزوی شده هم باید شک کرد که حتماً دچار اضطراب و افسردگی است. نباید درمانش را به تعویق انداخت و از کنارش به سادگی گذشت.
یک نصیحت به تمام کسانی که گوشه دلشان یک غم نهفته دارند؟
زندگی را جدی نگیرید. زندگی و دنیا راه خودش را می‌رود و ما به دنبال زندگی. دنیا برای هیچکدام از ما صبر نمی‌کند و ما برای دنیا هیچ ارزشی نداریم. دنیا کار خودش را می‌کند. با آدمهایی که دوستشان دارید حرف بزنید. وقتی ناراحت و خوشحال هستند حتی وقتی دلخورند و نمی‌توانند ببخشند. وقتی غصه امانشان را بریده. وقتی راه چاره‌ای نیست. آدمیزاد اگر حرف نزند باید تنهایی بار دردهایش را به دوش بکشد. با هم حرف بزنید. حرف زدن انسان را سبُک می‌کند و حال خوبی دارد. اما با کسی حرف بزنید، دردودل کنید که مطمئن باشید رازدار است و محرم اسرار. گاهی گوش شنوا هست اما قلب اَمن نه.
شما هر روز با مراجعه کننده روبرو هستید که پر از درد، رنج و غم هستند شنیدن رنج و غمشان روی شما اثر نمی‌گذارد؟
ما همه انسانیم و درد و رنج آدم‌ها می‌تواند روی ما اثر منفی بگذارد و حساس باشد. ولی در دوره تحصیل و تخصصی ما یاد گرفتیم که با بیمارمان همدردی کنیم نه همزادپنداری. در روانپزشکی اصطلاحی به نام سیمپتی (SMYPATHY) و ایمپتی (EMPATHY) وجود دارد. سیمپتی یعنی خودت را جای شخص بگذاری، رنج و دردش را کامل بفهمی، تجربه کنی و ایمپتی یعنی درکش کنی و کنارش باشی. با یاد گرفتن تکنیک‌هایی می‌شود احساسات منفی را کنترل و غلبه کرد. اگر من یا هر پزشکی در هر شاخه‌ای با هر رنج و غم بیمارش درگیر شود که از خود پزشک چیزی باقی نمی‌ماند و خودش هم نیاز به درمان پیدا
می‌کند.
موضوعی که این روزها در بین جوانان خیلی شایع شده است حملات اضطرابی یا پنیک اتک هست. درباره‌اش می گویید؟
پنیک شایع‌ترین اختلال اضطرابی در دنیاست که به آن (PANIC DISODER) هم می گویند. اختلال پنیک که خیلی سریع به درمان جواب می‌دهد اما عود کننده است و نیاز به درمان قطعی دارد. پنیک ناشی از عدم تعادل بین سیستم سمپاتیک و پاراسمپاتیک مغز است و خیلی اوقات به مکانیزم های ناخودآگاه ارتباط دارد. یک استعداد ژنتیکی باید دربارهٔ پنیک وجود داشته باشد. پنیک یک حمله اضطرابی شبیه به مرگ قریب الوقوع است. هیچکس تا به حال از حمله پنیک نمُرده و جانش را از دست نداده. حمله‌های پنیک هیچ ربطی به بیماریهای قلبی و عروقی ندارد. پنیک یک حمله عصبی است که از مغز منشأ می‌گیرد. به خاطر عدم تعادل سیستم اتونومیک بدن است، نگران کننده نیست. هیچوقت نگران حمله‌های پنیک نباشید گذراست و به هیچ عنوان کشنده نیست. قطعاً با دارودرمانی و رواندرمانی قابل درمان است و تمام می‌شود.
دربارهٔ تن آرامی و مدیتشین گفتید. مدیتشین باعث چه اتفاقی در روند و بهبود افسردگی می‌شود؟
مدیتیشن سبب ترشح اندروفین از غده هیپوفیز می‌شود. اندروفین ها به ما احساس خوب بودن می‌دهد احساسی و جسمانی. مدیتشین همچنین فعالیت ناحیه‌ای از مغز را افزایش می‌دهد که با احساسات و تجربیات مثبت همراه است. برخی از مطالعات نشان می‌دهد که مدیتیشن به مبارزه با افسردگی و اضطراب کمک می‌کند و همچنین مدیتیشن و تن آرامی منظم تحمل درد را بهبود می‌بخشد. می‌توانید در هر زمان از شبانه روز تن آرامی انجام دهید. زمان ایده‌آل برای مدیتیشن اول صبح است. مزایای این کار زمانی افزایش پیدا می‌کند که ذهن قبل از شروع استرس‌های روز آزاد و شفاف باشد. یکی از بزرگترین اشتباهات در مورد مدیتیشن این است که زمان زیادی طول می‌کشد. می‌توان با زمان اندک هم تن آرامی و مدیتیشن انجام داد حتی به اندازه پنج دقیقه.
برای انجام و شروع مدیتیشن چه کارهایی باید انجام داد؟
جایی باشید آرام با لباسی مناسب و راحت. اطمینان حاصل کنید درجه حرارت اتاق مناسب است. تلویزیون و گوشی را بی‌صدا کنید. قبل از انجام مدیتیشن مسواک بزنید. فضایی آرام به این کار اختصاص دهید. کافیست مکان امن و آرام باشد تا بتوانید هر روز صبح پنج دقیقه در آرامش این کار را انجام دهید. تکنیکی پیدا کنید که برای شما مناسب است. روش‌های زیادی برای مدیتیشن وجود دارد. حتی اپلیکیشن های مختلف که می‌توانید از آنها کمک بگیرید. برخی با تمرکز بر تنفس خود تن آرامی انجام می‌دهند. برخی مانتراها را تکرار می‌کنند و بعضی با یوگا. این کار با تمرین و تکرار درست اثرگذار است. احتمالاً فوراً و به آسانی نخواهید توانست درست مدیتیشن کنید. اشکالی ندارد اگر طول بکشد تا به آن نتیجه مطلوب برسید و یک مدیتیشن خوب داشته باشید.
یکی از موارد شایعی که این روزها خیلی زیاد شده فقدان لذت از شرایطی است که در آن قرار دارند؟
بله. یکی از موارد شایعی که این روزها من در مطب و مراجعینم می‌بینم آنهدونیا یا فقدان لذت از شرایط و فعالیت‌های لذت بخش زندگی است. چیزی که قبلاً خوشحالشان می‌کرد دیگر خوشحالشان نمی‌کند. در جمعی هستند مثلاً جمع دوستان، مهمانی اما دوست دارند زودتر برگردند خانه و در کنج تنهایی خودشان باشند. از خوردن بستنی و شکلات لذت می‌بردند اما الآن این اتفاق نمی‌افتد. بسیار مقاوم در مقابل دارو درمانی و رواندرمانی. علت چیست؟ اختلال مکانسیم دوپامین در ناحیه جلوی مغز که در افسردگی و اسکیزورفیا و بیماریهای دو قطبی هم دیده می‌شود. درمان این بیماری هم به شکل کتامین تراپی، تحریک مغناطیسی مغز (tms) و میکرودوزسایلوسیبین است و قابل درمان.
برای سؤال آخر هر چه که بتواند اندکی از اندوه دل کسی کم کند؟
آدمی که پناه می‌آورد به شما برای حرف زدن دنبال نصیحت، قضاوت یا حتی شماتت شدن نیست. او فقط دنبال کسی می‌گردد که حرفهایش را بشنود. برای اطرافیان خودمان آدم امن شنوایی باشیم. زندگی در جریان است با تمام اتفاقات، پستی و بلندی‌ها. ما به دنبال زندگی می‌رویم. زندگی جدی نیست فقط یه شوخی ساده زیبای چندین ساله. یادمان نرود دنیای ما حتی در این برهوت شوخی وار با آدمای امن و صادق قطعاً جای زیباتری است از ازل تا ابد و هرگز اجازه ندهید غباری روی دلتان بنشیند.
